Sztuczne włókna mineralne (man-made mineral fibers – MMMF) charakteryzują się dobrymi właściwościami izolacyjnymi. Stosowane są jako zamienniki azbestu. Sztuczne włókna szkliste (man-made vitreous fibers – MMVF) to nieorganiczne materiały włókniste produkowane ze szkła, skał, minerałów, żużla i przetworzonych tlenków nieorganicznych. Narażenie zawodowe w Polsce na wartości powyżej 10% NDS dotyczy kilkuset osób. Żadna z nich nie była eksponowana na stężenia przekraczające wartość NDS, tj. 1 włókno/cm3. O toksyczności MMMF decyduje długość włókien, ich średnica i biotrwałość. Sztuczne włókna mineralne działają drażniąco na skórę, oczy i drogi oddechowe. Gromadzą się w płucach i powodują stany zapalne, zwłóknienia, zmiany proliferacyjne. Z badań epidemiologicznych wynika, że zależność występowania raka płuca od narażenia na MMMF nie jest jednak jednoznaczna. Zmianom takim może sprzyjać palenie tytoniu. U zwierząt narażanych inhalacyjnie zdolności organizmu do oczyszczania płuc są znaczne. Po wstrzyknięciu włókien do tchawicy lub jamy otrzewnej częstość występujących u zwierząt lokalnych międzybłoniaków zależała od podanej dawki. Nie ma podstaw do zmiany obowiązującej w Polsce wartości NDS dla respirabilnych sztucznych włókien mineralnych (z wyjątkiem ogniotrwałych włókien ceramicznych), która wynosi 1 włókno/cm3. Brakuje podstaw do wyznaczenia wartości NDSCh, NDSP i DSB. Z uwagi na trudne do interpretacji dane epidemiologiczne dotyczące ewentualnego działania rakotwórczego proponuje się dodać oznakowanie „Carc. 2” (substancja, którą rozpatruje się jako rakotwórczą dla człowieka) oraz „I” ze względu na działanie drażniące na skórę.

Węglik krzemu (SiC) występuje w kilku postaciach: jako niewłóknisty pył, włókna polikrystaliczne lub jeden z ponad 150 rodzajów pojedynczych kryształów włóknistych (określanych jako wiskersy lub wąsy). Niewłókniste formy czystego węglika krzemu mają niską toksyczność dla ludzi i zwierząt doświadczalnych. Włókna węglika krzemu często są włóknami respirabilnymi i w zależności od ich średnicy i proporcji długości do średnicy mają w eksperymentalnych modelach zwierzęcych działanie podobne do działania azbestu krokidolitowego, tj. powodują zwłóknienia płuc, zwłóknienia opłucnej, raka płuca i międzybłoniaka. Badania in vitro również sugerują, że włókna węglika krzemu mają toksyczność podobną do toksyczności włókien amfibolowych. Badania u ludzi wykazały znaczną retencję SiC, z tworzeniem ciał żelazistych, w płucach pracowników, zwłóknienie (pylicę) płuc i nowotwory płuc. Dane kliniczne i epidemiologiczne u ludzi w połączeniu z danymi doświadczalnymi pochodzącymi z badań na zwierzętach wskazują, że zagrożenia dla zdrowia wynikające z narażenia na włókna SiC należy uznać za takie same, jak te powodowane przez azbest krokidolitowy. Dlatego narażenie na włókna węglika krzemu w powietrzu stanowisk pracy powinno być ograniczone do poziomu ustalonego dla azbestu, tj. 0,1 włókna/cm3. W Polsce dotychczas została ustalona i obowiązuje wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia jedynie dla frakcji wdychalnej węglika krzemu niewłóknistego – 10 mg/m3 z notacją dotyczącą oznaczania stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej (DzU 2018, poz. 1286). Zaproponowano następujące wartości NDS dla węglika krzemu włóknistego: 10 mg/m3 – frakcja wdychalna (obowiązuje oznaczanie stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej) i 0,1 włókna/cm3 – włókna respirabilne (włókna o średnicy [d] <3 μm, długości [l] >5 μm i wskaźniku kształtu [l: d] ≥3: 1).

Ftalan diizobutylu (DIBP) to oleista, bezbarwna ciecz o zapachu charakterystycznym dla estrów i gorzkawym smaku. Związek sklasyfikowano jako substancję działającą szkodliwie na rozrodczość kategorii 1B z przypisanym zwrotem H360Df: Może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki. Podejrzewa się, że działa szkodliwie na płodność. Zaproponowana wartość normatywu higienicznego – najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla ftalanu diizobutylu – wynosi 4 mg/m3 (0,35 ppm). Celem przeprowadzonych badań było opracowanie metody oznaczania ftalanu diizobutylu do oceny narażenia zawodowego w zakresie 1/10 ÷ 2 zaproponowanej wartości NDS. Metoda polega na zatrzymaniu zawartego w powietrzu aerozolu ftalanu diizobutylu na próbnik – rurkę szklaną z sorbentem XAD-2 oraz filtrem z włókna szklanego, ekstrakcji mieszaniną Ac/DCM i analizie otrzymanego roztworu z zastosowaniem chromatografii gazowej ze spektrometrem mas. Metoda oznaczania ftalanu diizobutylu została przedstawiona w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu i inżynierii środowiska.

W artykule przedstawiono i omówiono wyniki oznaczania kwasu cyjanurowego (CYA) w powietrzu na stanowiskach pracy. Pobieranie próbek powietrza polega na zatrzymaniu obecnej w powietrzu substancji na filtrze z poli(chlorku winylu). Po wymyciu zatrzymanej substancji mieszaniną metanolu z buforem fosforanowym analizuje się otrzymane roztwory techniką chromatografii cieczowej z detekcją spektrofotometryczną. Najmniejsze stężenie frakcji wdychalnej kwasu cyjanurowego, jakie można oznaczyć przedstawioną metodą, wynosi 1 mg/m3 (dla próbki powietrza o objętości 120 l). Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

1,2,3-Trichloropropan (TCP) to bezbarwna (do jasnożółtej) ciecz o wyraźnym, słodkim zapachu. Ta chlorowa pochodna propanu nie występuje naturalnie w środowisku. Obecnie związek stosuje się jako półprodukt w syntezie innych substancji chemicznych, np. ciekłych polimerów polisulfonowych, pestycydów, oraz jako środek sieciujący w syntezie polisiarczków i heksafluoropropylenu. Celem prac badawczych było przygotowanie odpowiednio czułej i selektywnej metody oznaczania 1,2,3-trichloropropanu w powietrzu na stanowiskach pracy, która umożliwi pomiary stężeń tego związku, a następnie pozwoli na dokonanie oceny narażenia zawodowego. Opracowana metoda polega na adsorpcji par substancji na węglu aktywnym z orzecha kokosowego, desorpcji przy użyciu disiarczku węgla i analizie chromatograficznej tak otrzymanego roztworu. Do badań wykorzystano chromatograf gazowy sprzężony ze spektrometrem mas (GC-MS), wyposażony w polarną kolumnę kapilarną INNOWAX (o długości 60 m, średnicy 0,25 mm i grubości filmu fazy stacjonarnej 0,50 μm). Wskazania spektrometru mas pracującego w trybie SIM w funkcji stężenia 1,2,3-trichloropropanu w badanym zakresie stężeń (0,2 ÷ 8,0 μg/ml) mają charakter liniowy. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością, spełnia wymagania normy PN-EN 482:2021-08 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda oznaczania 1,2,3-trichloropropanu w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci prodecury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.