Azbest to ogólna nazwa grupy sześciu naturalnie występujących włóknistych minerałów krzemianowych, które znalazły szerokie zastosowanie w produktach komercyjnych. Włókna azbestu unoszące się w powietrzu są wyjątkowo trwałe i w przypadku wdychania mogą prowadzić do szeregu chorób płuc i opłucnej, w tym m.in.: azbestozy, międzybłoniaka, raka płuca. Obowiązująca w Polsce wartość NDS, wynosząca 0,1 wł./cm³, została ustalona w 2003 r. jako wartość wiążąca w Unii Europejskiej na podstawie dostępnej wówczas wiedzy naukowej i technicznej. W czerwcu 2021 r. RAC przyjął opinię naukową, w której potwierdzono, że nie istnieje bezpieczny poziom narażenia na działanie azbestu, co oznacza, że każde narażenie może prowadzić do choroby. Według RAC dodatkowe ryzyko raka w ciągu całego życia przy poziomie narażenia wynoszącym 0,01 wł./cm³ wynosi 12 przypadków na 100 000 pracowników narażonych przez 40 lat (12 ∙ 10^-5, tj. około 1 ∙ 10^-4). Jest to ogólnie uważane za akceptowalną wartość ochronną w tych państwach członkowskich, które określiły poziomy ryzyka narażenia zawodowego na substancje rakotwórcze, a także zgodne z decyzją Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN. 22 listopada 2023 r. ukazała się dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2668 w sprawie zmiany dyrektywy 2009/148/WE. Na podstawie przedstawionego szacowania ryzyka UE zaproponowała wartość 0,01 wł./cm³ jako wartość wiążącą dla włókien azbestu i taka wartość została wprowadzona na mocy dyrektywy 2023/2668. Zgodnie z powyższym zaproponowano przyjąć w Polsce wartość NDS dla włókien azbestu (jednego lub więcej rodzajów azbestu) w powietrzu środowiska pracy na poziomie 0,01 wł./cm³.

Butan-1-ol jest bezbarwną cieczą o nieprzyjemnym zapachu, która jest wykorzystywana głównie do produkcji estrów i eterów butylowych, produkcji żywic mocznikowo-formaldehydowych i melamino-formaldehydowych oraz jako rozpuszczalnik. W Polsce narażenie na butan-1-ol występuje głównie w przemyśle tekstylnym i meblowym drogą inhalacyjną oraz przez skórę. Butan-1-ol podlega w organizmie przemianom metabolicznym do aldehydu, a następnie kwasu butylowego. Końcowym produktem jego przemian w organizmie jest dwutlenek węgla wydalany z powietrzem wydechowym. Butan--1-ol jest związkiem o niskiej toksyczności ostrej. U osób narażonych zawodowo wykazuje działanie drażniące na oczy i drogi oddechowe, w wysokich stężeniach może działać neurotoksycznie. Związek nie wykazuje działania mutagennego ani genotoksycznego. Nie znaleziono danych na temat działania rakotwórczego butan-1-olu. Dane eksperymentalne z badań toksyczności rozwojowej nie pozwalają na jednoznaczne stwierdzenie działania fetotoksycznego butan-1-olu. Do wyznaczenia wartości NDS można podejść w trojaki sposób, tj. wykorzystując dane z kilkuletnich obserwacji u ludzi, doświadczeń toksyczności podprzewlekłej wykonanych na szczurach, jak i na podstawie wyznaczonej dla myszy wartości RD50. Z przeprowadzonych obliczeń uzyskano odpowiednio wartości: 77 mg/m³; 38,5 mg/m³ oraz 55,8 mg/m³. Ponieważ wartości te są na zbliżonym poziomie do obowiązującej obecnie wartości NDS proponuje się pozostawienie wartości NDS dla butan-1-olu na poziomie 50 mg/m3 (16 ppm). Ze względu na fakt, że butan-1-ol wykazuje właściwości drażniące u ludzi na oko i drogi oddechowe, zaproponowano wartość NDSCh na poziomie 100 mg/m³ (32 ppm) oraz adnotację „I” – substancja o działaniu drażniącym. Zaproponowano oznaczanie butan-1-olu w moczu jako markera monitoringu biologicznego. Proponuje się przyjąć wartość DSB dla butan-1-olu na poziomie 1,8 mg butan-1-olu/g kreatyniny w moczu pracowników pobranym po zakończeniu zmiany roboczej. Wchłanianie butan-1-olu przez skórę może być tak samo istotne, jak przy narażeniu drogą oddechową, stąd zaproponowano adnotację „skóra”. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

Tritlenek diboru (B₂O₃) jest bezwonną, lekko gorzką substancją, która w temperaturze otoczenia występuje w postaci bezbarwnych, półprzezroczystych grudek lub twardych białych kryształów. Tritlenek diboru reaguje powoli z wodą, w wyniku czego powstaje kwas borowy. Brak jest danych dotyczących toksyczności związku dla ludzi. W badaniach pracowników zakładów przetwórstwa boraksu narażonych na pyły zawierające tritlenek diboru przez okres 11 lat stwierdzono jedynie zwiększone podrażnienie nosa, oczu i gardła. Późniejsze badania z udziałem tej samej grupy pracowników nie wykazały żadnego negatywnego wpływu 7-letniego narażenia na funkcje płuc. Jedyne opisane w literaturze badanie długoterminowe (do 23 tygodni) narażenia szczurów i psów drogą inhalacyjną na wyższe stężenia tritlenku diboru również nie wykazało żadnych objawów toksyczności ogólnoustrojowej oraz żadnych zmian w ocenie histopatologicznej narządów i tkanek. Brak jest danych na temat skutków odległych wywoływanych przez tritlenek diboru, przy czym powstający w obecności wody kwas borowy nie indukował mutacji w testach in vitro i in vivo. Kwas borowy nie wykazywał potencjału rakotwórczego u myszy. Krytycznym działaniem kwasu borowego był wpływ na płodność i rozwój szczurów, skutku tego nie potwierdzono dla tritlenku diboru w badaniach na szczurach narażanych inhalacyjnie. Ze względu na niską toksyczność ostrą u zwierząt laboratoryjnych (mediany dawek śmiertelnych ˃3000 mg/kg mc.) oraz brak objawów toksyczności w eksperymentach podprzewlekłych proponuje się przyjęcie wartości NDS na poziomie 5 mg/m³ dla frakcji wdychalnej ze względu na potencjalne szkodliwe działanie boru na rozrodczość, co stanowi dwukrotne pomniejszenie wartości NDS dla pyłów niesklasyfikowanych. Ze względu na potencjalne działanie szkodliwe na rozrodczość proponuje się także zastosować oznakowanie symbolem „Repr. 1B”.

Antrachinon jest powszechnie stosowanym środkiem chemicznym. Naturalnie występuje w przyrodzie w postaci minerałów (hoelit, morkit) oraz jako składnik roślin. W przemyśle papierniczym i farbiarskim znajduje zastosowanie jako składnik farb, pigmentów i masy papierniczej. Może być uwalniany z pojazdów z silnikami wysokoprężnymi i benzynowymi. Antrachinon jest substancją stwarzającą zagrożenie dla zdrowia człowieka. Ma klasyfikację jako substancja Carc. 1B – substancja, która ma potencjalne działanie rakotwórcze dla ludzi. Zaproponowanie wartości NDS dla frakcji wdychalnej antrachinonu na poziomie 0,5 mg/m³ spowodowało konieczność opracowania nowej metody oznaczania antrachinonu, spełniającej wymagania normy PN-EN 482:2021. Metoda polega na zatrzymaniu zawartego w powietrzu antrachinonu na filtrze z włókna szklanego umieszczonym w próbniku IOM do frakcji wdychalnej, wymyciu dichlorometanem i analizie otrzymanego roztworu z zastosowaniem chromatografii gazowej z detekcją spektrometrii mas. W ustalonych warunkach antrachinon może być oznaczany w obecności takich wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, jak: naftalen, acenaftylen, acenaften, fluoren, fenantren, antracen, antrachinon, fluoranten, piren, benzo[a]antracen, chryzen, benzo[k]fluoranten. Opracowana metoda oznaczania antrachinonu w powietrzu na stanowiskach pracy została przedstawiona w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

Metylohydrazyna (MH) w temperaturze pokojowej jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym zapachu amoniaku. Stosuje się ją głównie jako składnik paliw rakietowych i paliw do silników odrzutowych. Jest również wykorzystywana w przemyśle chemicznym i farmaceutycznym jako silny reduktor, środek antykorozyjny i komponent do syntezy leków. MH jest podejrzewana o działanie mutagenne, genotoksyczne i rakotwórcze (nowotwory wątroby, płuc, nadnerczy). Narażenie na MH może powodować zmiany w obrębie błony śluzowej nosa i oczu oraz podrażnienia skóry. Celem pracy było przygotowanie odpowiednio czułej i selektywnej metody oznaczania metylohydrazyny w powietrzu na stanowiskach pracy, która umożliwi pomiar stężenia tego związku, a następnie pozwoli na dokonanie oceny narażenia zawodowego. Metoda polega na zatrzymaniu MH na filtrze z włókna szklanego impregnowanego roztworem kwasu siarkowego, ekstrakcji filtra za pomocą mieszaniny diwodorofosforanu sodu i wersenianu disodu z dodatkiem kwasu fosforowego, derywatyzacji wyekstrahowanego związku w reakcji z aldehydem benzoesowym i chromatograficznym oznaczeniu powstałej pochodnej techniką wysokosprawnej chromatografii cieczowej z detekcją spektrofotometryczną (UV-VIS). Zaproponowany sposób pobierania próbek i ekstrakcji MH z filtrów umożliwia wysoki odzysk analitu. Średnia (dla trzech stężeń) wartość wydajności ekstrakcji wynosi 101,7%. Zależność wskazań detektora UV-VIS w funkcji stężeń MH ma charakter liniowy (r = 0,9989) w zakresie stężeń 0,36 ÷ 7,2 µg/ml. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością, spełnia wymagania normy PN-EN 482:2021-08 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda oznaczania MH w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.