Kalkulator tempa metabolizmu – praktyczne narzędzie do oceny obciążenia cieplnego pracowników

Nadmierne obciążenie cieplne, zarówno w Polsce, jak i na świecie, ocenia się na podstawie wskaźnika WBGT (ang. Wet Bulb Globe Temperature – temperatura termometru kulistego i wilgotnego). Wskaźnik ten uwzględnia tempo metabolizmu, czynniki środowiskowe oraz zastosowaną odzież ochronną/roboczą [PN-EN ISO 7243:2018-01].

Zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. 1989 nr 69 poz. 417 z późn. zm.), obciążenie cieplne w mikroklimacie gorącym określane jest właśnie przy pomocy wskaźnika WBGT. Wartości dopuszczalne są zróżnicowane w zależności od tempa metabolizmu.

Tempo metabolizmu związane jest z funkcjonowaniem organizmu człowieka – obejmuje zarówno podstawową przemianę materii, jak i ilość energii niezbędnej do wykonywania pracy. Dzięki temu stanowi kompleksową miarę obciążenia organizmu w określonych warunkach środowiskowych.

Norma PN-EN ISO 8996 wyróżnia 4 klasy tempa metabolizmu, którym przypisane są odpowiednie przedziały wartości wyrażone w watach (W):

 Tabela - Klasy tempa metabolizmu wg PN-EN ISO 8996

Ocenę tempa metabolizmu można przeprowadzić dwiema metodami: (1) na podstawie obserwacji i porównania wykonywanych czynności z katalogami zawartymi w normach (PN-EN ISO 7243:2018-01 i PN-EN ISO 8996), lub (2) poprzez przeliczenie wartości wydatku energetycznego.

Przykładowo, zgodnie z katalogiem zawartym w normie PN-EN ISO 8996, takie czynności jak np.: pisanie ręczne, praca przy komputerze czy obsługa pedałów w pojazdach są zaliczane do klasy 1 (niskie tempo metabolizmu). Natomiast czynności takie jak np.: przenoszenie ciężkich ładunków, szuflowanie czy intensywna praca z narzędziami ręcznymi odpowiadają klasie 3 (wysokie tempo metabolizmu).

Uwaga! W wielu zakładach pracy, w ramach oceny ryzyka zawodowego czy stosowania rozporządzenia dotyczącego profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. 1996 nr 60 poz. 279, z późn. zm.), określa się wartość wydatku energetycznego. Należy jednak pamiętać, że wydatek energetyczny odnosi się wyłącznie do energii zużytej na pracę fizyczną i nie uwzględnia pozostałych procesów metabolicznych, w tym temperatury środowiska pracy.