Bezpieczeństwo (Safety)

Niewystępowanie nieakceptowalnego ryzyka

Bezpieczeństwo maszyny (Safety of a machine)

Zdolność maszyny do wykonywania swojej funkcji oraz transportowania, instalowania, regulowania, konserwowania, demontowania i złomowania w warunkach zgodnych z przeznaczeniem, określonych w instrukcji obsługi bez powodowania urazów lub pogorszenia stanu zdrowia.

Napęd i sterowanie płynowe (Fluid drive and control)

Napęd i sterowanie, w którym przekazywanie, sterowanie i rozdzielanie sygnałów i energii odbywa się za pośrednictwem płynu pod ciśnieniem, jako jej nośnika

Aeracja (Aeration)

Proces wnikania powietrza do płynu hydraulicznego

Kawitacja (cavitation)

W stanie kawitacji płyn może przemieszczać się z dużą prędkością, dając efekt uderzeniowy, który powoduje hałas, oraz może uszkadzać elementy układu.

Kontaminacja (contamination)

Zanieczyszczenie (płynu hydraulicznego) głównie drobinami startych elementów układu (uszczelek, tłoczysk) oraz pyłem z zewnątrz dostającym się przez nieszczelności układu.

Element wykonawczy (Napęd) (Actuator)

Element, który przetwarza energię płynu na energię mechaniczną, np. silnik, siłownik (cylinder)

Tabliczka funkcyjna (function plate)

Tabliczka, na której nanosi się dane dotyczące obsługiwania urządzeń sterowanych ręcznie (np. włączenie/wyłączenie, do przodu/do tyłu, w lewo/w prawo, do góry/do dołu) lub stan funkcji realizowanej przez układ (zaciskanie, podnoszenie, posuw do przodu)

Użytkowanie maszyny zgodne z przeznaczeniem(Intended use of a machine)

Użytkowanie maszyny zgodne z informacjami zamieszczonymi w instrukcjach użytkowania

Możliwe do przewidzenia niewłaściwe użycie (Reasonably foreseeable misuse) oznacza użytkowanie maszyny w sposób niezgodny z informacją zawartą w instrukcji obsługi, ale które może wynikać z dających się łatwo przewidzieć ludzkich zachowań.

System sterowania maszyny (Machine control system)

System, który odpowiada na sygnały wejściowe z procesu i/lub od operatora i generuje sygnały wyjściowe powodujące, że maszyna działa w sposób pożądany.

Bezpieczeństwo systemów sterowania(Safety of control systems) 

Zdolność elementów systemu sterowania zawiązanych z bezpieczeństwem do realizowania ich funkcji bezpieczeństwa w odpowiednim dla ustalonej kategorii czasie.

Związana z bezpieczeństwem część układu sterowania SRP/CS (Safety-related part of a control system)

Zespół lub podzespół(podzespoły) układu sterowania odpowiadający(-e) na sygnały wejściowe i  generujący(-e) związane z bezpieczeństwem sygnały wyjściowe.

UWAGA 1 Całość związanej z bezpieczeństwem części układu sterowania zaczyna się od miejsca w którym inicjowane są sygnały związane z bezpieczeństwem (w tym np. krzywka lub rolka czujnika położenia) a kończy na sygnałach wyjściowych elementów sterowania mocą ( w tym np. na głównych stykach stycznika). Obejmuje ona również systemy monitorowania (3.1 EN ISO 13849-1:2006)

UWAGA 2 Systemy monitorowania stosowane do diagnostyki uważane są za SRP/CS

Funkcja bezpieczeństwa(Safety function)

Funkcja maszyny, której wadliwa realizacja może bezpośrednio spowodować wzrost ryzyka

Bezpieczeństwo funkcjonalne (Functional safety)

Część bezpieczeństwa maszyny i systemu sterowania maszyny, która zależy od poprawnego funkcjonowania SRECS, systemów związanych z bezpieczeństwem wykonanych w innych technikach oraz zewnętrznych środków redukowania ryzyka.

Wypróbowane elementy/części bezpieczeństwa (Well-tried safety elements/components)

Są to od dawna znane, stosowane i sprawdzone w praktyce podzespoły w związanych z bezpieczeństwem systemach sterowania maszyn.

Elementy/części bezpieczeństwa mogą być również uznane za wypróbowane, jeśli zostały wykonane i zweryfikowane przy zastosowaniu zasad, które dowodzą ich niezawodności i odpowiedniości do zastosowania w układach sterowania związanych z bezpieczeństwem.

UWAGA        Przykłady wypróbowanych elementów/części bezpieczeństwa przedstawiono w normie PN-EN ISO 13849-2.

Środek ochronny (Protective measure)

Środek przeznaczony do zmniejszania ryzyka:

PRZYKŁAD 1          stosowany przez projektanta (rozwiązania konstrukcyjne bezpieczne same w sobie, osłony i inne urządzenia ochronne oraz uzupełniające środki ochronne, informacje dotyczące użytkowania),

PRZYKŁAD 2          stosowany przez użytkownika (organizacja: sposoby bezpiecznej pracy, nadzór, systemy pozwoleń przystąpienia do pracy, stosowanie i używanie dodatkowych technicznych środków ochronnych, używanie środków ochrony indywidualnej; szkolenie)

Niezawodność (Relibility)

Zdolność maszyny, jej elementów lub wyposażenia do bezawaryjnego wykonywania wymaganej funkcji w określonych warunkach przez określony czas.

Redundancja (Redundancy)

Zastosowanie więcej niż jednego urządzenia lub systemu, albo też części urządzenia lub części systemu, w celu zapewnienia takiego stanu, że przy defekcie jednego z nich, drugie  jest gotowe do wykonania danej funkcji.

Nadzorowanie (Monitoring)

Funkcja bezpieczeństwa, zapewniająca uruchomienie środka bezpieczeństwa, wówczas gdy nastąpi ograniczenie zdolności jakiejś części lub elementu do wykonywania swojej funkcji lub kiedy zmiana warunków technologicznych spowoduje obniżenie wartości redukcji ryzyka.

Poziom zapewnienia bezpieczeństwa PL (Performance level)

Dyskretny poziom służący do określenia zdolności SRP/CS do wykonywania funkcji w przewidywanych warunkach.

UWAGA     Występuje 5 poziomów zapewnienia bezpieczeństwa oznaczonych: a, b, c, d oraz e, przy czym „a” - oznacza najniższy, zaś „e” - najwyższy poziom zapewnienia bezpieczeństwa

Średni czas między niebezpiecznymi uszkodzeniami MTTF_d (Mean time to dangerous failure)

Spodziewany średni czas pomiędzy niebezpiecznymi uszkodzeniami

Pokrycie diagnostyczne DC (Diagnostics coverage)

Zmniejszenie prawdopodobieństwa niebezpiecznego uszkodzenia sprzętu w wyniku działania automatycznych testów diagnostycznych.

Częstotliwość testowania r_t (Test rate)

Częstotliwość automatycznych testów do wykrywania defektów SRP/CS, odwrotność interwału testu diagnostycznego

Defekt (Fault)

Stan obiektu charakteryzujący się niezdolnością do wypełniania wymaganych funkcji, z wyjątkiem niezdolności związanej z przeprowadzaniem konserwacji zapobiegawczej lub innych zaplanowanych działań bądź spowodowanej brakiem zasilania ze źródeł zewnętrznych.

UWAGA 1 Defekt jest często wynikiem uszkodzenia samego przedmiotu, ale może występować bez wcześniejszego uszkodzenia.

UWAGA 2 W języku angielskim termin „fault” i jego definicja są identyczne z podana w IEV 191-05-01, z IEC 50(191):1990. W przypadku przywołania tej definicji w odniesieniu do maszyn stosuje się raczej francuski termin „défaut” i niemiecki „Fehler” niż terminy „panne” i „Fehlzustand”.

Tolerancja defektów (Fault tolerancy)

Zdolność kontynuowania wymaganej funkcji w obecności defektów.

Uszkodzenie (Failure)

Przerwanie zdolności przedmiotu do spełnienia wymaganych funkcji lub pogorszenie stanu zdrowia

Uszkodzenie niebezpieczne (Dangerous failure)

Uszkodzenie, które ma potencjalną możliwość wprowadzenia SRP/CS w stan zagrażający lub w stan niemożliwości wypełniania funkcji.

UWAGA    To czy potencjalna możliwość urzeczywistni się czy nie, zależy od architektury systemu; w systemach mających kilka kanałów do polepszenia bezpieczeństwa, uszkodzenie niebezpieczne jest mniej prawdopodobnym powodem całkowitej utraty bezpieczeństwa lub utraty funkcjonalności.

Uszkodzenia o wspólnej przyczynie   CCF (Common cause failures)

uszkodzenia różnych obiektów, spowodowane jednym zdarzeniem, przy czym uszkodzenia te nie są wzajemnymi następstwami

UWAGA    Uszkodzeń spowodowanych wspólną przyczyną nie należy mylić z uszkodzeniami wspólnego rodzaju (patrz PN-EN ISO 12100-1:2005 p.3.34).

Uszkodzenia wspólnego rodzaju (Common mode failures)

Uszkodzenia obiektów charakteryzujące się tym samym rodzajem defektu

UWAGA    Uszkodzeń wspólnego rodzaju nie należy mylić z uszkodzeniami o wspólnej przyczynie, ponieważ uszkodzenia wspólnego rodzaju mogą być spowodowane różnymi przyczynami.

Automatyczne zawieszanie funkcji (Muting)

Czasowe automatyczne zawieszanie jednej lub kilku funkcji bezpieczeństwa przez elementy systemu sterowania związane z bezpieczeństwem.

Ręczne przywracanie funkcji – resetowanie (Manual reset)

Funkcja elementów systemu sterowania związanych z bezpieczeństwem umożliwiająca ręczne przywrócenie funkcji bezpieczeństwa przed ponownym uruchomieniem maszyny

Kategoria (Category)

Sklasyfikowanie elementów systemu sterowania związanych z bezpieczeństwem pod względem ich odporności na defekty oraz zachowania się w przypadku defektu; osiąga się to stosując odpowiednie rozwiązania strukturalne i/lub ich niezawodność.

Zagrożenie (Hazard)

Potencjalne źródło szkody

UWAGA 1     Termin „zagrożenie” może być uszczegółowiony z podaniem jego pochodzenia (np. zagrożenie mechaniczne, zagrożenie elektryczne) albo charakteru oczekiwanej szkody (np. zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym, zagrożenie cięciem, zagrożenie zatruciem, zagrożenie pożarem).

UWAGA 2     W myśl tej definicji zagrożenie:

• istnieje stale podczas zgodnego z przeznaczeniem użytkowania maszyny (np. ruch niebezpiecznych części przemieszczających się, łuk elektryczny w czasie spawania, niezdrowa pozycja ciała, emisja hałasu, wysoka temperatura),
• albo może wystąpić nieoczekiwanie (np. wybuch, zagrożenie zgnieceniem w wyniku niezamierzonego/nieoczekiwanego uruchomienia, wyrzucenia części w wyniku pęknięcia, upadek z powodu przyspieszenia / zahamowania).

Strefa niebezpieczna        (Danger zone)

Każda przestrzeń wewnątrz i (lub) wokół maszyny, w której człowiek jest eksponowany na niebezpieczeństwo urazu ciała lub pogorszenia stanu zdrowia.

Sytuacja zagrożenia(Hazardous situation)

Sytuacja, w której osoba jest narażona co najmniej na jedno zagrożenie. Narażenie może spowodować szkodę natychmiast lub po pewnym czasie

Zdarzenie zagrażające (Dangerous event)

Jakiekolwiek zdarzenie mogące spowodować szkodę.

Szkoda(Harm)

Uraz fizyczny lub uszczerbek na zdrowiu ludzi albo też uszkodzenie majątku lub degradacja środowiska.

Wypadek (Accident)

Nagłe, niepożądane zdarzenie trudne do przewidzenia, w którego wyniku ludzie tracą życie, doznają urazów, a także ponoszą różne straty

Uraz (Injury)
Fizyczne uszkodzenie ciała będące skutkiem oddziaływania energii mechanicznej, chemicznej, cieplnej lub innej energii środowiskowej przekraczającej tolerancję ciała

Ryzyko(Risk)

kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia szkody i ciężkości tej szkody

Ryzyko resztkowe(Residual risk)

Ryzyko pozostające po zastosowaniu środków ochronnych

UWAGA    W niniejszej normie wyróżnia się:

• ryzyko resztkowe pozostające po zastosowaniu środków ochronnych przez projektanta,
• ryzyko resztkowe pozostające po zastosowaniu wszelkich środków ochronnych.

Ocena ryzyka(Risk assessment)

Całkowity proces obejmujący łącznie analizę i ewaluację ryzyka

Analiza ryzyka(Risk analysis)

Kombinacja wyszczególnionych ograniczeń dotyczących maszyny, identyfikacji zagrożeń i szacowania ryzyka

Wyznaczanie dopuszczalności ryzyka (Risk evaluation)

Osąd na podstawie analizy ryzyka, czy cele zmniejszenia ryzyka zostały osiągnięte

Ryzyko tolerowane (Torelable risk)

Ryzyko, które zostało zaakceptowane w danych okolicznościach opartych na bieżących wartościach społecznych.

Weryfikacja (Verification)

Potwierdzenie wykonaniem badań i przedstawieniem obiektywnego dowodu, że zostały spełnione wymagania.

Walidacja (Validation)

Potwierdzenie badaniem i przedstawieniem obiektywnego dowodu, że zostały spełnione wymagania dotyczące konkretnego zamierzonego użycia.

UWAGA        Walidacja jest czynnością, która ma wykazać, że rozpatrywany system związany z bezpieczeństwem, przed zainstalowaniem i po zainstalowaniu jest we wszystkich punktach zgodny ze specyfikacją wymagań bezpieczeństwa.