Pracownia Zagrożeń Biologicznych - Projekty
Streszczenie

Rola szkodliwych czynników mikrobiologicznych w rozwoju reakcji zapalnych dróg oddechowych u pracowników wybranych zakładów sektora przetwórstwa drewna

Kierownik projektu: prof. dr hab. n. med. Rafał Górny

Streszczenie projektu:

Celem projektu było zbadanie narażenia pracowników zatrudnionych w stolarniach i tartakach oraz przy produkcji i konfekcjonowaniu peletu na pył drzewny i szkodliwe czynniki mikrobiologiczne wraz z opracowaniem wytycznych do ograniczania narażenia na te czynniki w środowisku pracy.

W ramach projektu zbadano narażenie pracowników 10 stolarni i tartaków. Przeprowadzone badania pokazały, że: a) średnie stężenie pyłu drzewnego w stolarniach sięgało 1,59 mg/m3, a w tartakach 3,83 mg/m3. Stężenia na stanowiskach pracy zmieniały się dość znacznie w ciągu zmiany roboczej, a ich fluktuacje były uzależnione od dynamiki czynności roboczych wykonywanych przez pracowników. Stężenia pyłów drewna przynajmniej w połowie przypadków były równe lub wyższe od 1 mg/m3, co sugeruje wystąpienie niekorzystnych skutków zdrowotnych ze strony układu oddechowego; b) stężenia bakterii w stolarniach i tartakach sięgały odpowiednio 1460 jtk/m3 i 11018 jtk/m3, a stężenia grzybów 410 jtk/m3 i 4411 jtk/m3, nie przekraczając dopuszczalnych poziomów określonych dla pomieszczeń roboczych zanieczyszczonych pyłem organicznym; c) analiza bioaerozoli pokazała, że stymulacja ta może powodować reakcje astmatyczne i zapalne o podłożu alergicznym oraz podrażnienia; d) spośród analizowanych cytokin jedynie stężenia interleukiny 6 były powyżej poziomu detekcji metody analitycznej i korelowały one istotnie statystycznie ze stężeniami pyłu drzewnego i aerozolu grzybowego.

W ramach projektu zbadano też narażenie pracowników 10 zakładów produkujących pelet drzewny. Przeprowadzone badania wykazały, że: a) średnie stężenie pyłu drzewnego wynosiło 8,52 mg/m3, sięgając okresowo blisko 65 mg/m3. Tu również o wielkości stężeń pyłu decydowała dynamika czynności produkcyjnych w ciągu zmiany roboczej; b) średnie stężenia bakterii i grzybów wynosiły odpowiednio 2018 jtk/m3 i 1078 jtk/m3, nie przekraczając dopuszczalnych poziomów określonych dla pomieszczeń roboczych zanieczyszczonych pyłem organicznym; c) analiza bioaerozoli na stanowiskach pracy wykazała, że mogą one powodować u pracowników podrażnienia nosa i oczu oraz reakcje o charakterze alergicznego zapalenia; d) na stężenia mediatorów prozapalnych (tj. interleukin IL-1β, IL-6, IL-8 i czynnika martwicy nowotworu TNF-α) oraz liczbę komórek (komórki razem, komórki nabłonkowe i limfocyty) w popłuczynach nosowych (NAL) miały wpływ zarówno stężenia pyłu drzewnego, jak i bioaerozoli. Stres środowiskowy powodowany przez narażenie na ich wysokie stężenia znalazł swoje odzwierciedlenie w pobudzeniu stosownej odpowiedzi immunologicznej w organizmie narażonych pracowników. Przeprowadzone badania potwierdziły, że popłuczyny nosowe są wiarygodnym materiałem analitycznym w ocenie stanu zdrowia pracowników narażonych na działanie pyłu drzewnego i drobnoustrojów.

Schemat kontroli i oceny narażenia na pył i drobnoustroje w powietrzu zakładów przetwórstwa drewna 

II.N.15. Schemat kontroli i oceny narażenia na pył
i drobnoustroje w powietrzu zakładów przetwórstwa drewna

W ramach projektu analizowano również dolegliwości zdrowotne pracowników badanych zakładów sektora przetwórstwa drewna (tj. stolarni, tartaków i zakładów produkujących pelet drzewny). Badanie kwestionariuszowe oceniające niekorzystne skutki zdrowotne będące efektem indywidualnego narażenia były prowadzone wśród pracowników, od których pobierano popłuczyny nosowe. Kwestionariusz analizował subiektywne odczucia osób związane z pracą w narażeniu na pył drzewny i szkodliwe czynniki biologiczne oraz fakty dotyczące stanu zdrowia ankietowanych potwierdzone diagnozą lekarską. Łącznie badaniem objęto 22 pracowników stolarni i tartaków oraz 28 osób będących pracownikami zakładów produkcji peletu drzewnego. Analiza kwestionariuszy pozwoliła stwierdzić, że: a) sektor przetwórstwa drewna jest zdominowany przez mężczyzn; b) niekorzystne skutki zdrowotne w postaci podrażnień, objawów ze strony układów oddechowego i pokarmowego czy neurologicznych są częściej identyfikowane wśród pracowników zakładów produkcji peletu niż wśród pracowników stolarni i tartaków. Z kolei stwierdzone klinicznie choroby takie jak katar sienny czy egzema są częściej identyfikowane wśród pracowników stolarni i tartaków niż zakładów produkcji peletu; c) stężenia pyłu drzewnego powyżej normy determinują prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych objawów; d) zaawansowany wiek pracowników sprzyja pojawianiu się dolegliwości na stanowiskach pracy; e) staż pracy, wcześniejsza praca w zakładach tej samej branży oraz dodatkowa praca w zakładach niezwiązanych z przetwórstwem drewna czy palenie tytoniu skutkuje wysokim prawdopodobieństwem wystąpienia podrażnień i objawów grypopodobnych wśród pracowników; f) stosowanie środków ochrony indywidualnej w znacznym stopniu chroni przed rozwojem niekorzystnych efektów zdrowotnych; g) ślady wilgoci czy korozji mikrobiologicznej w pomieszczeniach mieszkalnych zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia alergii, kataru siennego, podrażnień gardła i nosa, zgagi, bólów mięśni i stawów, a nawet odczuwania zmęczenia; h) koty, psy, ptaki i gryzonie mogą zwiększać prawdopodobieństwo pojawiania się grypopodobnych objawów chorobowych, kaszlu, świszczącego oddechu, podrażnień gardła, nosa, oczu, lejącego kataru, bólów i zawrotów głowy, zgagi, kataru siennego i alergii na alergeny środowiskowe.

W ramach projektu wydano drukiem wytyczne do ograniczania narażenia na aerogenne drobnoustroje i pył w stolarniach, tartakach oraz zakładach produkujących pelet drzewny, które rozdystrybuowano głównie wśród służb BHP zakładów przemysłu drzewnego. Przygotowano też materiały informacyjne do internetowej bazy wiedzy BioInfo i zorganizowano seminaria poświęcone omówieniu projektu i weryfikacji opracowanych materiałów.

Wyniki projektu przedstawiono w 5 publikacjach w czasopismach o zasięgu międzynarodowym i 1 publikacji w czasopiśmie o zasięgu krajowym oraz zaprezentowano w referatach na 5 konferencjach międzynarodowych i 3 konferencjach krajowych.



Jednostka: Pracownia Zagrożeń Biologicznych

Okres realizacji: 01.01.2017 – 31.12.2019