PRZEPISY PRAWA I ICH WYMOGI W ODNIESIENIU DO HAŁASU W ŚRODOWISKU PRACY
Podstawowe obowiązki pracodawcy w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy określone zostały w Kodeksie pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141, tekst jednolity Dz. U. 2020 poz. 1320) oraz w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U 1997, nr 129, poz. 844, tekst jednolity Dz. U. 2003, nr 169, poz. 1650 z późniejszymi zmianami). Obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony przed hałasem podane zostały w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. 2005, nr 157, poz. 1318). Zgodnie z tym rozporządzeniem pracodawca ma obowiązek:
- Dokonywać pomiarów wielkości charakteryzujących hałas w środowisku pracy i porównywać ich wyniki z wartościami progów działania i NDN. Tryb i częstotliwość wykonywania tych pomiarów reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. 2011, nr 33, poz. 166) Zgodnie z tym rozporządzeniem pomiary hałasu powinny być wykonywane:
- nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności (wyniki badań i pomiarów przechowuje się przez okres 3 lat, licząc od daty ostatniego wpisu),
- co najmniej raz w roku w przypadku gdy wyniki ostatnio wykonywanych pomiarów wielkości opisujących hałas wykazały, że co najmniej jeden z nich przekracza 0,5 wartości NDN,
- co najmniej raz na dwa lata gdy wyniki ostatnio wykonywanych pomiarów wielkości opisujących hałas wykazały, że co najmniej jeden z nich przekracza 0,2 wartości NDN,
- w każdym wypadku wprowadzenia zmian w wyposażeniu technicznym, procesie technologicznym lub w warunkach wykonywania pracy, które mogły mieć wpływ na zmianę poziomu emisji lub narażenia na hałas.
Pomiarów hałasu nie przeprowadza się jeżeli wyniki dwóch ostatnio przeprowadzanych pomiarów wielkości opisujących hałas wykonywanych w odstępie 2 lat wykazały, że żaden z nich nie przekracza 0,2 wartości NDN. O wynikach pomiarów hałasu pracodawca ma obowiązek niezwłoczne poinformować pracowników. Na podstawie wyników badań i pomiarów pracodawca prowadzi na bieżąco rejestr czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowisku pracy (wzór rejestru określono w rozporządzeniu). Wyniki badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia pracodawca wpisuje na bieżąco do karty badań i pomiarów (jej wzór określono w ozporządzeniu). W przypadku likwidacji zakładu pracy, pracodawca niezwłocznie przekazuje rejestr oraz kartę właściwemu miejscowo państwowemu inspektorowi sanitarnemu, a w odniesieniu do jednostek, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r. poz. 59), właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Rejestry oraz karty przechowywane są przez okres 40 lat, licząc od daty ostatniego wpisu.
Pracodawca wpisuje na bieżąco wyniki badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia do karty badań i pomiarów.
- Oceniać ryzyko zawodowe związane z narażeniem pracowników na hałas wynikające z cech miejsca pracy oraz ze stosowanych w konkretnych warunkach środków lub procesów pracy, ze szczególnym uwzględnieniem:
- poziomu i rodzaju narażenia (w tym hałasu impulsowego),
- czasu trwania narażenia (w tym pracy w godzinach nadliczbowych),
- wartości NDN i progów działania,
- skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, w tym należących do grup szczególnego ryzyka,
- skutków wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i drganiami mechanicznymi,
- informacji dotyczących poziomu emisji hałasu dostarczanych przez producenta środków pracy,
- istnienia alternatywnych środków pracy o ograniczonej emisji hałasu,
- informacji uzyskiwanych w wyniku profilaktycznych badań lekarskich pracowników,
- skutków wynikających z interakcji pomiędzy hałasem a sygnałami bezpieczeństwa lub innymi dźwiękami, które pracownik powinien słyszeć w celu ograniczenia ryzyka wypadku przy pracy,
- skutków wynikających interakcji pomiędzy hałasem a substancjami ototoksycznymi (jeśli umożliwia to stan wiedzy technicznej i medycznej),
- dostępności środków ochrony indywidualnej,
Ocena ryzyka zawodowego powinna być dokumentowana oraz dokonywana każdorazowo, gdy nastąpiły zmiany warunków wykonywania pracy lub jeśli konieczność taką wykażą wyniki profilaktycznych badań lekarskich.
- Eliminować u źródła ryzyko zawodowe związane z narażeniem na hałas lub ograniczać je do możliwie najmniejszego poziomu, uwzględniając dostępne rozwiązania techniczne oraz postęp naukowo techniczny. Po przekroczeniu wartości NDN dla hałasu pracodawca ma obowiązek sporządzić i wprowadzić w życie program działań organizacyjno-technicznych zmierzających do ograniczenia narażenia na hałas polegających na:
- unikaniu procesów lub metod pracy powodujących narażenie na hałas i zastępowaniu ich innymi, stwarzającymi mniejsze narażenia,
- dobieraniu środków pracy o możliwie najniższym poziomie emisji hałasu,
- ograniczaniu narażenia na hałas środkami technicznymi (obudowy dźwiękoizolacyjne, kabiny dźwiękoszczelne, tłumiki, ekrany, materiały dźwiękochłonne oraz układy izolujące i tłumiące dźwięki materiałowe),
- projektowaniu miejsc pracy i rozmieszczaniu stanowisk pracy w sposób umożliwiający izolację od źródeł hałasu oraz ograniczający jednoczesne oddziaływanie wielu źródeł na pracownika;
- konserwowaniu środków pracy, obiektów budowlanych, urządzeń i układów izolujących i tłumiących hałas oraz innych środków ochrony zbiorowej;
- informowaniu i szkoleniu pracowników w zakresie poprawnego i bezpiecznego posługiwania się środkami pracy;
- ograniczaniu czasu i poziomu narażenia oraz liczby osób narażonych na hałas przez właściwą organizację pracy, w szczególności stosowanie skróconego czasu lub przerw w pracy i rotacji na stanowiskach pracy.
- W przypadku gdy uniknięcie lub wyeliminowanie ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na hałas środkami organizacyjno-technicznymi nie jest możliwe:
- udostępnić środki ochrony indywidualnej słuchu (po przekroczeniu progów działania),
- udostępnić środki ochrony indywidualnej słuchu oraz nadzorować prawidłowość ich stosowania (po osiągnięciu lub przekroczeniu wartości NDN).
- Oznaczać znakami bezpieczeństwa miejsca pracy, w których wielkości charakteryzujące hałas przekraczają wartości NDN, oraz wydzielać strefy z takimi miejscami i ograniczać do nich dostęp, jeżeli jest to wykonalne i ryzyko wynikające z narażenia na hałas uzasadnia takie wydzielenie.
- W przypadku stwierdzenia narażenia indywidualnego na hałas przekraczającego wartości NDN:
- podjąć niezwłoczne działania w celu ograniczenia narażenia indywidualnego poniżej wartości NDN,
- ustalić przyczyny występowania nadmiernego narażenia indywidualnego,
- dobrać środki ochronne i podjąć działania zapobiegawcze, pozwalające uniknąć ponownego wystąpienia narażenia indywidualnego przekraczającego wartości NDN,
- Pracownikom narażonym na działanie hałasu zapewnić informacje i szkolenia w zakresie odnoszącym się do wyników oceny ryzyka zawodowego, w szczególności dotyczące:
- poziomu ryzyka zawodowego, rodzaju stwarzanych zagrożeń oraz ich potencjalnych skutków,
- środków niezbędnych do wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka zawodowego oraz okoliczności, w jakich takie środki należy stosować,
- wartości NDN oraz wartości progów działania dla hałasu,
- wyników badań i pomiarów hałasu, oceny ich natężeń i rodzaju oddziaływań na organizm oraz ewentualnego wpływu na zdrowie,
- przyczyn powstawania chorób powodowanych oddziaływaniem hałasu na organizm, ich objawów i sposobów wykrywania oraz możliwych środków profilaktyki medycznej,
- profilaktycznej opieki zdrowotnej, w tym badań lekarskich pracowników,
- bezpiecznych sposobów wykonywania pracy, ograniczających do minimum narażenie na hałas,
- prawidłowego stosowania środków ochrony indywidualnej przed hałasem.
Pracodawca ma również obowiązek kierowania pracownika na badania lekarskie wstępne, okresowe i kontrolne oraz pokrywania kosztów tych badań. Obowiązki te określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy Dz. U. 1996 nr 69 poz. 332, tekst jednolity Dz.U.2016 poz 2067).