JAK RADZIĆ SOBIE Z PROBLEMAMI PSYCHICZNYMI W CZASACH EPIDEMII?

Oprócz rodziny i bliskich osób, pomoc w łagodzeniu stresu wynikającego z opisanych problemów może okazać pracownikowi pracodawca, np. dzięki elastycznemu wprowadzaniu różnych bardziej lub mniej rutynowych procedur i polityk. Najważniejsze z nich dotyczą procesów komunikacji, które w czasach epidemii powinny zostać zintensyfikowane. Właściwa komunikacja w zespole pracowniczym jest niezwykle ważna z perspektywy zachowania zdrowia psychicznego pracowników. Jest także jedną z ważnych form udzielania pracownikom wsparcia społecznego.

Właściwa komunikacja i wsparcie społeczne

Jedną z ważnych strategii działania na poziomie organizacyjnym, zmniejszających poziom stresu pracowników w okresie epidemii, jest systematyczne przekazywanie im rzetelnych oraz aktualnych informacji. Powinny one dotyczyć sytuacji epidemiologicznej w miejscu pracy, a także wszelkich bieżących działań pracodawcy, służących zmniejszeniu ryzyka zarażenia oraz zasad postępowania, których należy przestrzegać w tym okresie. Informacje, o których mowa mogą pochodzić nie tylko od przełożonych, ale także od lekarzy medycyny pracy, czy specjalistów ds. bhp. Tam, gdzie to możliwe powinny być dostępne infolinie, materiały w postaci filmów instruktażowych, czy webinary szkoleniowe. Praktyką niektórych, bardziej zamożnych firm jest zapraszanie ekspertów (np. wirusologów) w celu przekazywania pracownikom bardziej specjalistycznej wiedzy.

Poza tym należy zapewnić pracownikom pomoc przy realizacji zadań w odmiennych od standardowych warunkach, a także możliwość zachowania indywidualnego podejścia do godzin pracy czy jej wydajności. W ramach zapewniania wsparcia informacyjnego należy rozważyć możliwość zorganizowania dodatkowych szkoleń dla pracowników obecnych w pracy, dotyczących zakresu zadań osób, które z różnych powodów nie będą mogły do niej powrócić.

Dobrą praktyką może się okazać także zapewnianie wsparcia kierownikom średniego szczebla zarządzania, którzy powinni komunikować się ze swoim zespołem, ale być może nie posiadają do tego takich narzędzi, jak główni zarządzający. Może się to odbywać poprzez organizowanie szkoleń z zakresu metod kierowania zespołem w trybie on-line lub innym.

Inną, bardzo ważną strategią organizacyjną, którą należy wdrożyć w tym trudnym okresie w ramach przygotowania pracowników do powrotu do pracy, jest opracowanie zasad postępowania wobec osób, które przeszły zakażenie. Mogą one bowiem odczuwać nasilony lęk z powodu swojej trudniejszej od pozostałych osób sytuacji; mogą czuć się izolowane od reszty zespołu oraz pomijane w życiu społeczności danej instytucji. W tym kontekście przed pracodawcą pojawia się prawdziwy dylemat: jak uszanować prywatność danej osoby, dochować tajemnicy na temat stanu zdrowia takiego pracownika (do czego ma on pełne prawo), ale jednocześnie zadbać o zdrowie i bezpieczeństwo pozostałych pracowników. Wydaje się, że z punktu widzenia zapobiegania lękowi przed stygmatyzacją osób, które przeszły zarażenie, ważne jest aby wiedziały one, że w firmie istnieją procedury antymobbingowe oraz realizowana jest polityka „zero tolerancji dla przemocy psychicznej". Taka polityka buduje bowiem kulturę wzajemnego poszanowania i spełnia swoją rolę w odniesieniu do zachowania dobrego samopoczucia pracowników w każdej sytuacji, a szczególnie w sytuacjach kryzysowych, takich jak epidemia. W ramach polityki „wzajemnego szacunku", ważne jest także, aby pracodawca pozostał wrażliwy na potrzeby osoby, która wyzdrowiała, na jej szczególny stan, osłabienie organizmu, a także możliwe kłopoty z koncentracją oraz wzmożony stres i nasilony niepokój o stan własnego zdrowia.

Szczególną uwagę należy także zwrócić na osoby, których obawy o własne zdrowie znacząco wzmacniają się w tym okresie, bowiem cierpią one na zaburzenia lękowe lub na depresję, bądź, u których ryzyko pojawienia się epizodu jest większe, czyli np. doświadczyły w przeszłości epizodu depresji. Takim osobom należy także udostępniać informacje o możliwych formach uzyskania pomocy psychologicznej, jak te przywołane wcześniej.

Komunikacja powinna odbywać się także pomiędzy samymi pracownikami, ponieważ jest ważną formą uzyskiwania i udzielania wsparcia społecznego. Badania wskazują na to, że nawet 40-sekundowa pozytywna, wyrażająca troskę interakcja społeczna ma znamienny, pozytywny wpływ na nasze samopoczucie [12], a pewnie jeszcze silniejszy w sytuacjach tak trudnych i nieprzewidywalnych, jak epidemia. Zgodnie z wynikami tych badań możemy powiedzieć ponadto, że „pomaganie innym wzmacnia także pomagającego".

Wskazane byłoby zatem zorganizowanie krótkiego i regularnego forum, na którym pracownicy mogą wyrazić swoje obawy, zadawać pytania, a także zachęcanie pracowników do udzielania sobie wzajemnego wsparcia. Na przy-kład, w tradycji anglosaskiej, takie formy udzielania sobie wzajemnego wsparcia poprzez dzielenie się własnymi opiniami, obawami a także poradami, są niezwykle popularne i silnie wspierane przez pracodawców.

Zadbanie o właściwy odpoczynek i regenerację organizmu

Osoby pracujące zdalnie, których obciążenia wynikające z obecności innych członków rodziny są mniejsze, powinny starać się zachować stały „rytm" dnia nawiązujący do codziennego rytmu pracy. Jest to szczególnie ważne z punktu widzenia telepracowników mniej odpornych na zmiany i dezorganizację rutynowego planu działania, które mogą u nich wywołać silny niepokój, brak koncentracji oraz obniżony poziom działania zawodowego.

Wszystkich pracowników, w tym osoby pracujące zdalnie a także powracające do pracy, należy zachęcać do stosowania różnych form regeneracji fizycznej, która wspiera indywidualną odporność na stres, w tym stosowanie regularnych ćwiczeń fizycznych, takich jak bieganie, ćwiczenia rozciągające, itp. Jak wykazano wyżej, znacząco poprawiają one nastrój poprzez obniżenie poziomu lęku.

Poziom lęku obniża także odpoczynek psychiczny, w tym odpoczynek od pracy, który umożliwia np. kultywowanie własnych hobby, spacery, czy odprężające lektury. W każdej sytuacji, ale szczególnie w sytuacji epidemii, istotne jest informowanie pracowników na temat konieczności przestrzegania zasad higienicznego trybu życia, takich jak: odpowiednio długi sen, niestosowanie używek, czy właściwa dieta. One także istotnie wzmacniają odporność na stres i obniżają niepokój.

Budowanie atmosfery zaufania, nadziei na poradzenie sobie z trudnościami i wyjście z kryzysu

Z punktu widzenia wspierania zdrowia psychicznego pracowników w okresie epidemii niezwykle ważne jest, aby pracodawcy zadbali o zachowanie pozytyw-nej atmosfery, polegającej na wzbudzaniu w pracownikach nadziei na poradzenie sobie z trudnościami i wyjście z kryzysu. Optymizm nie oznacza braku realizmu, ale dawanie sobie prawa do tego, aby mieć nadzieję na lepsze czasy, lepsze rozwiązania, co pozwala lepiej znosić niepewność [13].

Ideałem byłoby, gdyby pracodawcy mogli swoim zachowaniem uwiarygadniać w pracownikach takie przekonania poprzez skuteczne radzenie sobie z trudnościami i wyrażanie realnej troski o personel. Takimi cechami charakteryzują się tzw. autentyczni przywódcy [14] - jedni z najbardziej cenionych przez swoich podwładnych, a także osiągający wysoką skuteczność biznesową liderzy.

W ramach dbałości o pozytywną atmosferę w firmie, niezwykle ważne jest niwelowanie pojawiających się napięć oraz rozwiązywanie konfliktów na wcześniejszym etapie. Obecna sytuacja i doświadczanie wewnętrznych napięć może bowiem sprzyjać pojawianiu się konfliktów interpersonalnych. Nierozwiązywane na bieżąco konflikty mogą stać się zarzewiem znacznie poważniejszych problemów, takich jak mobbing, czy zachowania kontrproduktywne, polegające na świadomym szkodzeniu organizacji.