Misją Instytutu jest dzialalność naukowo-badawcza prowadząca do nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych użytecznych w kształtowaniu warunków pracy zgodnych z zasadami bezpieczeństwa pracy i ergonomii oraz ustalanie podstaw naukowych do właściwego ukierunkowywania polityki społeczno-ekonomicznej państwa w tym zakresie.
Mając na uwadze definicję poważnej awarii obejmującą trzy typy zdarzeń (wybuch, pożar i/lub uwolnienie substancji niebezpiecznych), w odniesieniu do aerozoli łatwopalnych najbardziej prawdopodobnym scenariuszem poważnej awarii przemysłowej jest pożar. Omówiona w rozdziale klasyfikacja substancji i mieszanin niebezpiecznych w odniesieniu do aerozoli łatwopalnych, nazywanych zgodnie z Rozporządzeniem CLP [1] wyrobami aerozolowymi pozwala na określenie właściwości niebezpiecznych tych substancji. Niejednolite podejście między wymaganiami prawnymi między Rozporządzeniem CLP, a Umową Europejską ADR [2] paradoksalnie pozwala spojrzeć z szerszej perspektywy na zagrożenia stwarzane przez aerozole. Dodatkowo wymagania rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych wymagań dla wyrobów aerozolowych [3-6] implementujące dyrektywę Unii Europejskiej dotyczącą dozowników aerozoli [7-11] rozszerzają wiedzę nt. bezpieczeństwa stosowania i produkowania aerozoli.
Europejska Federacja Aerozolowa (FEA) www.aerosol.org szeroko działa w obszarze zapewnienia bezpieczeństwa w obszarze produkcji, stosowania i transportu wyrobów aerozolowych, jak również, co zupełnie zrozumiałe, w obszarze wydajności produktów aerozolowych. FEA opracowała kodeks postępowania w zakresie stosowania HFC w aerozolach, który dobrowanie ogranicza stosowanie HFC. Dodatkowo federacja opracowuje standardy techniczne w tym. mi.in. Guidelines on Basic Safety Requirements in Aerosol Manufacturing European Aerosol Federation 2013, a przetłumaczony przez Polskie Stowarzyszenie Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego.
Istotnym źródłem wiedzy o aerozolach jest American Association for Aerosol Research (AAAR) https://www.aaar.org/ – organizacja non-profit dla naukowców i inżynierów, którzy chcą promować i informować o postępach technicznych w dziedzinie badań aerozoli w dziedzinie badań aerozoli. Wizja AAAR jako wiodącego stowarzyszenia naukowego polega na zapewnieniu forów naukowych i publikacji we wszystkich aspektach badań aerozoli, obejmując różnorodne dyscypliny techniczne wykorzystujące technologię aerozoli oraz przyczyniając się do badań aerozoli i innowacji o najwyższej jakości. Czasopismo Aerosol Science and Technology (Taylor & Francis) publikuje teoretyczne, numeryczne i eksperymentalne wyniki prac badawczych, które zwiększają wiedzę na temat aerozoli i ułatwiają ich stosowanie. Artykuły dotyczą zarówno podstawowej, jak i stosowanej pracy np. oprzyrządowanie do pomiaru właściwości fizycznych, optycznych, chemicznych i biologicznych aerozoli, zagadnienia związane z dynamiką aerozoli i zjawiskiem transportu, modelowaniem numerycznym, nanocząstkami i nanotechnologiam, oddziaływaniem na człowieka.
Od strony zagrożenia pożarowego opracowany został przez National Fire Protection Association (NFPA), będący światową organizacja non-profit, założoną w 1896 roku, Code for the Manufacture and Storage of Aerosol Products https://www.nfpa.org/codes-and-standards/all-codes-and-standards/list-of-codes-and-standards/detail?code=30B. Opracowany przez NFPA standard odnosi się do minimalnych wymagań zapobiegania i kontroli pożarów i wybuchów w zakładch produkujących, magazynujących i stosujących produkty w aerozolu. Wymagania te należy zastosować w Systemie Zarządzania Bezpieczeństwem wdrażającym w zakładzie Program Zapobiegania Awariom. Wykorzystane rozwiązania należy przedstawić w Raporcie o Bezepieczeństwie i wykorzystać podczas ćwiczeń Planów Operacyjno-Ratowniczych, a także w przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.
Zgodnie z artykułem 252 ustawy Prawo ochrony środowiska prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do opracowania i wdrożenia systemu zarządzania bezpieczeństwem, gwarantującego odpowiedni do zagrożeń poziom ochrony ludzi i środowiska, stanowiącego element ogólnego systemu zarządzania zakładem. System ten powinien uwzględnić zagrożenia awariami przemysłowymi i złożoność organizacji w zakładzie oraz być oparty na ocenie ryzyka. Oznacza to, iż system zarządzania bezpieczeństwem obejmuje strukturę organizacyjną, zakres odpowiedzialności, procedury, procesy oraz zasoby konieczne do określenia oraz wdrożenia programu zapobiegania awariom.
Zastosowanie do kwalifikacji zakładu do kategorii zakładów o dużym lub zwiększonym ryzyku klasyfikacji substancji i mieszanin niebezpiecznych zgodnej z Rozporządzeniem CLP spowodowało wprowadzenie nowych kategorii substancji niebezpiecznych do kryteriów kwalifikacyjnych. Szczególnie w odniesieniu do nadtlenków organicznych, aerozoli oraz substancji piroforycznych powstało szereg wątpliwości i problemów, nie tylko podczas zaliczania samego zakładu, ale również podczas realizacji pozostałych procedur systemu.
Aerozole łatwopalne
Aerozole łatwopalne zostały wymienione w części 1 w tabeli kategorii niebezpiecznych substancji rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 10 października 2013 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej [12]. Poniżej w tabeli 4 został przedstawiony zastosowany w rozporządzeniu podział na kategorie oraz dedykowane dla nich wartości progowe.
Tabela. 4. Kategoria aerozole łatwopalne wraz z wartościami progowymi zgodnie z rozporządzeniem ministra rozwoju [12]
Kategorie zagrożeń zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1272/2008 |
Ilości progowe (w tonach) substancji niebezpiecznych, o których mowa w art. 3 ust. 10, wiążące się z zastosowaniem |
|
wymogów dotyczących zakładów o zwiększonym ryzyku |
wymogów dotyczących zakładów o dużym ryzyku |
|
P3a AEROZOLE ŁATWOPALNE Aerozole kategorii 1 lub 2, zawierające gazy łatwopalne kategorii 1 lub 2 lub ciecze łatwopalne kategorii 1 zgodnie z Rozporządzeniem CLP [19]
Aerozole sklasyfikowane, jako „skrajnie łatwopalne” i „łatwopalne”, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 5 listopada 2009 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla wyrobów aerozolowych [22] odpowiadają aerozolom odpowiednio kategorii 1 lub 2 w Rozporządzeniu CLP |
150 (netto) |
500 (netto) |
P3b AEROZOLE ŁATWOPALNE Aerozole kategorii 1 lub 2, niezawierające gazów łatwopalnych kategorii 1 lub 2 ani cieczy łatwopalnych kategorii 1 Aby zastosować tę pozycję należy udokumentować, że dozownik aerozolu nie zawiera łatwopalnego gazu kategorii 1 lub 2 ani łatwopalnej cieczy kategorii 1 Aerozole sklasyfikowane, jako „skrajnie łatwopalne” i „łatwopalne”, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 5 listopada 2009 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla wyrobów aerozolowych [22] odpowiadają aerozolom odpowiednio kategorii 1 lub 2 w Rozporządzeniu CLP |
5000 (netto) |
50 000 (netto) |
Zgodnie z pkt 2.6.4.5 załącznika I do Rozporządzenia CLP [1] ciecze o temperaturze zapłonu przekraczającej 35°C nie muszą być klasyfikowane do kategorii 3, w przypadku uzyskania negatywnych wyników w badaniu na podtrzymywanie palenia L.2. części III, sekcja 32 Podręcznika badań i kryteriów ONZ. Nie ma to jednak zastosowania w warunkach podwyższonej temperatury lub ciśnienia, w związku z tym takie ciecze są włączone do tej pozycji.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych wymagań dla wyrobów aerozolowych [3-6] implementującym dyrektywę ADD [7-11] za „pojemność netto” uważa się pojemność zamkniętego i w pełni wyposażonego pojemnika aerozolowego, wyrażoną w mililitrach.