Propozycje zmian przepisów polskich

Na postawie przepisów obowiązujących w USA, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Niemczech oraz Holandii, przygotowano projekt zmian do przekazania do Ministerstwa Rozwoju do dalszych prac legislacyjnych. Poniżej przedstawiono uzgodniony wstępnie fragment rozporządzenie z 1995 r. wraz ze zmianami i komenarzami. Kolorem niebieskim oznaczono propozycje zmian, kolorem zielonym komentarz, a skreślenia oznaczają te framgenty rozporządzenia które ulegają zmianie.

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA PRZEMYSŁU I HANDLU

z dnia 1 marca 1995 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji, stosowaniu, magazynowaniu i transporcie wewnątrzzakładowym nadtlenków organicznych.

Na podstawie art. 237¹⁵ z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666, z późn. zm.) zarządza się, co następuje:

§  1. 1. Rozporządzenie ustala określa warunki wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy produkujących, stosujących i magazynujących nadtlenki organiczne oraz przy ich transporcie wewnątrzzakładowym przy produkcji, stosowaniu, magazynowaniu i transporcie wewnątrzzakładowym nadtlenków organicznych.

[komentarz: powtórzenie tytułu rozporządzenia w celu uniknięcia rozbieżności; rozporządzenie dotyczy „procesów”, a nie zakładów]

2. Przepisów rozporządzenia nie stosuje się w odniesieniu do:

1) nadtlenków organicznych typu A, które z uwagi, iż mogą ulec detonacji, bądź szybkiej deflagracji, gdy są zapakowane, podlegają pod wymagania przepisów dotyczących materiałów wybuchowych. 

[komentarz:

1. przepisy dotyczące nadtlenków organicznych w poszczególnych krajach wyłączają typ A, z uwagi na jego właściwości – mogą wybuchać w normalnych warunkach, ich transport zgodnie z ADR nie jest dopuszczony do przewozu, a magazynowanie wymaga odrębnych przepisów adekwatnych do magazynowania materiałów wybuchowych”;

2. nadtlenki typu A powinny podlegać pod wymagania rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji, transporcie wewnątrzzakładowym  oraz obrocie materiałów wybuchowych, w tym wyrobów pirotechniczny; (tzw. ograniczenie „od góry”)]

2) nadtlenków organicznych zawierających:

a) nie więcej niż 1,0 % tlenu aktywnego z nadtlenku organicznego zawierającego nie więcej niż 1,0 % nadtlenku wodoru; lub

b) więcej niż 0,5 % tlenu aktywnego z nadtlenku organicznego zawierającego więcej niż 1,0 %, ale nie więcej niż 7,0 % nadtlenku wodoru.

Zawartość tlenu aktywnego (%) w mieszaninie nadtlenku organicznego określana jest zgodnie z Rozporządzeniem UE nr 1272/2008.

[komentarz: zapis na podstawie rozporządzenia CLP – ograniczenie „od dołu”]

3) postępowania z nadtlenkami organicznymi w małych opakowaniach:

- do 100 g stałych nadtlenków organicznych,

- do 25 ml dla ciekłych nadtlenków organicznych

w całkowitej ilości nieprzekraczającej 100 kg, pod warunkiem że te nadtlenki organiczne nie podlegają przepisom o materiałach wybuchowych i mają być sprzedawane/przekazane jako gotowe do użycia konsumentom końcowym,

[komentarz: zapis na podstawie przepisów niemieckich, propozycja wstępna, bez weryfikacji ustawy o materiałach wybuchowych, ograniczenie ilościowe „od dołu”]

3.Przepisów rozporządzenia nie stosuje się w odniesieniu do jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej oraz organów podległych lub nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

§  2. Użyte w rozporządzeniu określenie nadtlenek organiczny, zwany dalej "nadtlenkiem", oznacza substancję organiczną zawierającą w cząstce ugrupowanie - O - O -, mogącą rozkładać się samoprzyspieszająco z wydzieleniem ciepła w normalnej lub podwyższonej temperaturze. Rozkład może przebiegać wybuchowo, z wydzieleniem palnych i szkodliwych dla zdrowia par i gazów.

§  2. Użyte w rozporządzeniu określenie nadtlenki organiczne, zwane dalej "nadtlenkami", oznacza ciekłe lub stałe substancje organiczne, które zawierają dwuwartościową strukturę -O-O- i którą można uznać za pochodną nadtlenku wodoru, w którym jeden lub oba atomy wodoru zastąpiono rodnikami organicznymi. Określenie nadtlenek organiczny obejmuje mieszaniny nadtlenków organicznych zawierające co najmniej jeden nadtlenek organiczny. Nadtlenki organiczne są termicznie niestabilnymi substancjami lub mieszaninami, które mogą ulec egzotermicznemu samoprzyspieszającemu się rozkładowi. Ponadto mogą mieć jedną lub więcej z następujących właściwości:

(i) są podatne na rozkład wybuchowy;

(ii) palą się szybko;

(iii) są wrażliwe na wstrząs lub tarcie;

(iv) reagują niebezpieczne z innymi substancjami.

Nadtlenki organiczne uważa się za posiadające właściwości wybuchowe, jeżeli w badaniu laboratoryjnym mieszanina wykazuje podatność na detonację, szybką deflagrację lub wykazuje gwałtowny skutek podczas ogrzewania pod zamknięciem.

[komentarz: w odniesieniu do substancji i mieszanin niebezpiecznych obowiązującym aktem prawnym jest Rozporządzenie WE nr 1272/2008 (rozporządzenie CLP). Definicja zgodna z punktami 2.15.1.1 i 2.15.1.2 ustanawiającymi prawnie obowiązującą definicję nadtlenków organicznych w Rozporządzeniu CLP].

§  3.Ze względu na zagrożenie wybuchowe nadtlenki dzieli się na typy A, B, C, D, E, F, G. Właściwości poszczególnych typów nadtlenków określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

§  3. 1.Nadtlenki organiczne klasyfikuje się do jednej z siedmiu kategorii „typu A do G”. Zasady klasyfikacji do poszczególnych kategorii określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

2. Szczegółowe wymagania dotyczące kryteriów klasyfikacji nadtlenków organicznych określa Rozporządzenie WE nr 1272/2008.

[komentarz: Klasyfikacja zgodna z Rozporządzeniem CLP – 2.15.2.2;

ALTERNATYWNY ZAPIS: Nadtlenki organiczne klasyfikuje się do jednej z siedmiu kategorii typu od A do G zgodnie z rozporządzeniem UE nr 1272/2008]

§  4. 1. Dla określenia minimalnych odległości bezpieczeństwa budynków i pomieszczeń, w których znajdują się nadtlenki, od innych obiektów ustala się podział typów nadtlenków na:

1)  I grupę niebezpieczeństwa - obejmującą typy A, B i C,

2)  II grupę niebezpieczeństwa - obejmującą typ D,

3)  III grupę niebezpieczeństwa - obejmującą typy E, F i G.

§  4. 1. Do celów magazynowania wprowadza się podział nadtlenków organicznych na pięć grup, na podstawie szybkości spalania.

[komentarz: tabela przygotowana na podstawie przepisów holenderskich (dosłowne tłumaczenie), ale także niemieckich i amerykańskich.

WYJAŚNIENIE: HSE wprowadza podział na 4 typy w zależności od palności danego nadtlenku; część nadtlenków stosowanych w Wielkiej Brytanii została wymieniona w tabeli w załączniku. Oprócz danych zaczerpniętych z umowy ADR, dodana została kolumna „Flammability type” z przyporządkowaniem konkretnego nadtlenku do jednego z 4 typów. Przy wielu substancjach widnieje * oznaczająca, że do tych nadtlenków nie zostały przypisane typy palności i należy skontaktować się z HSE. (opisowe kryteria + tabela na końcu)

Holenderskie przepisy wprowadzają tabelę z podanymi zakresami szybkości spalania (+ tabela na końcu aktu prawnego)

Niemieckie przepisy wprowadzają podział na 4 grupy pakowania:

- OP I: Peroxide dieser Gruppe brennen sehr heft ig unter starker Wärmeentwicklung ab. Der Brand breitet sich rasch aus. Peroxide bzw. Packungen können auch vereinzelt mit geringer Druckwirkung explodieren; dabei kann sich der gesamte Inhalt einer Packung umsetzen. Einzelne brennende Packungen können fortgeschleudert werden. Die Gefährdung der Umgebung durch Wurfstücke ist gering. Die Gebäude in der Umgebung sind im Allgemeinen durch Druckwirkung nicht gefährdet. Diese Gefahrgruppe wird in die Untergruppen Ia und Ib unterteilt. Die Gefahrgruppe Ia umfasst die organischen Peroxide mit einem korrigierten Stoff durchsatz A k größer als oder gleich 300 kg/min. Die Gefahrgruppe Ib umfasst die organischen Peroxide mit einem korrigierten Stoff durchsatz A k größer als oder gleich 140 kg/min, jedoch kleiner als 300 kg/min. (podział na 2 podkategorie Ia i Ib. Ia – szybkość spalania powyżej 300 kg/min, Ip 300-140 kg/min)

- OP II: Die Peroxide dieser Gruppe brennen heft ig unter starker Wärmeentwicklung ab. Der Brand breitet sich rasch aus. Die Peroxide bzw. Packungen können auch vereinzelt mit geringer Druckwirkung explodieren; dabei setzt sich jedoch nicht der gesamte Inhalt einer Packung um. Die Umgebung ist hauptsächlich durch Flammen und Wärmestrahlung gefährdet. Bauten in der Umgebung sind durch die Druckwirkung nicht gefährdet. Die Gefahrgruppe OP IIumfasst die organischen Peroxide mit einem korrigierten Stoff durchsatz A k größer als oder gleich 60 kg/min, jedoch kleiner als 140 kg/min. (szybkość palenia 140 – 60 kg/min)

- OP III: Die Peroxide dieser Gruppe brennen ab, wobei die Auswirkungen des Brandes denen brennbarer Stoff e vergleichbar sind. Die Gefahrgruppe OP III umfasst die organischen Peroxide mit einem korrigierten Stoff durchsatz A k kleiner als 60 kg/min. (porównywalne do substancji łatwopalnych, szybkość palenia mniejsza niż 60 kg/min)

- OP IV Die Peroxide dieser Gruppe sind schwer entzündbar und brennen so langsam ab, dass die Umgebung durch Flammen und Wärmestrahlung praktisch nicht gefährdet ist. Die Angabe eines korrigierten Stoff durchsatzes A k ist für diese Gefahrgruppe nicht möglich. (trudno palne)

Przepisy U.S.: National Fire Protection Association (NFPA) opracowała system klasyfikacji zagrożeń dla typowych organicznych nadtlenków. System klasyfikacji NFPA został zatwierdzony przez Transport Canada czy USA Departament Transportu (DOT). Ogólnie:

Klasa I Class I formulations present a deflagration hazard through easily initiated, rapid explosive decomposition. Class I includes some formulations that are relatively safe only under closely controlled temperatures. Either excessively high or low temperatures can increase the potential for severe explosive decomposition.

Klasa II Class II formulations present a severe fire hazard similar to Class I flammable liquids. The decomposition is not as rapid, violent, or complete as that produced by Class I formulations. As with Class I formulations, this class includes some formulations that are relatively safe when under controlled temperatures or when diluted.

Klasa III Class III formulations present a fire hazard similar to Class II combustible liquids. They are characterized by rapid burning and high heat liberation due to decomposition.

Klasa IV Class IV formulations present fire hazards that are easily controlled. Reactivity has little effect on fire intensity.

Klasa V Class V formulations do not present severe fire hazards. Those that do burn, do so with less intensity than ordinary combustibles.

2. Nadtlenki typu G mogą zostać zwolnione z wymagań niniejszego rozporządzenia.

[komentarz: propozycja na podstawie przepisów holenderskich, gdyż nadtlenki te nie stwarzają takiego zagrożenia jak pozostałe]

2. Minimalne odległości bezpieczeństwa budynków i pomieszczeń, w których znajdują się nadtlenki, od innych obiektów określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

[komentarz przy załączniku]

§  5. Obiekty, w których są produkowane, przetwarzane stosowane lub magazynowane nadtlenki:

1)  I grupy niebezpieczeństwa 1 grupy magazynowej - należy kwalifikować do kategorii zagrożenia wybuchem MW 1,

2)  II grupy niebezpieczeństwa, 2 grupy magazynowej - należy kwalifikować do kategorii zagrożenia wybuchem MW 2,

3)  III grupy niebezpieczeństwa 3,4,5 grupy magazynowej - nie są kwalifikowane do kategorii zagrożenia wybuchem.

§  6.

1. Obiekty, w których występuje równocześnie zagrożenie wybuchem lub zapaleniem nadtlenku oraz zagrożenie wybuchem mieszaniny materiału palnego z powietrzem, powinny być zaliczone do kategorii MW 1 lub MW 2 stosownie do występującego zagrożenia.

2. Zasady wyznaczania w obiektach stref zagrożenia wybuchem mieszanin materiałów palnych z powietrzem do odpowiedniej kategorii zagrożenia wybuchem określają przepisy przeciwpożarowe.

§  7.

1. Do kategorii zagrożenia wybuchem MW 1 i MW 2 może być zakwalifikowany cały obiekt lub jego część bądź też poszczególne części obiektu.

2. Zakwalifikowania obiektów do kategorii zagrożenia wybuchem MW 1 i MW 2 dokonuje kierownik zakładu pracy, zgodnie z odrębnymi przepisami.

§  8.

1. Wokół każdego obiektu zakwalifikowanego do kategorii zagrożenia wybuchem MW 1 lub MW 2 kierownik zakładu pracy wyznacza strefę ochronną na terenie należącym do tego zakładu pracy.

2. Na obszarze strefy ochronnej zabrania się:

1)  budowy dróg, z wyjątkiem dróg prowadzących do tych obiektów,

2)  przechowywania i gromadzenia materiałów palnych,

3)  używania i przechowywania materiałów mogących zainicjować wybuch lub zapalenie,

4)  używania otwartego ognia,

5)  przebywania osób nie związanych z realizacją zadań wynikających z funkcji obiektu.

3. Dopuszcza się prowadzenie w strefie ochronnej prac remontowych i spawalniczych w sposób uniemożliwiający zainicjowanie pożaru lub wybuchu.

§  9. Nadtlenki powinny być chronione przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych, wszelkich źródeł ciepła i umieszczone w wentylowanych, chłodnych pomieszczeniach.

[Rozporządzenie CLP: P410 – chronić przed światłem słonecznym].

§  10.Dopuszcza się maksymalne poziomy temperatury roboczej i alarmowej podczas magazynowania i transportu nadtlenków na podstawie ich temperatury samoprzyspieszającego się rozkładu według tabeli:

Objaśnienia:

1) temperatura samoprzyspieszającego się rozkładu, zwana TSR - najniższa temperatura, przy której może rozpocząć się samorzutny rozkład nadtlenku znajdującego się w opakowaniu,

2) temperatura robocza - najwyższa temperatura, przy której nadtlenek może być bezpiecznie przechowywany i transportowany,

3) temperatura alarmowa - temperatura, przy której powinny rozpocząć się działania ratownicze uniemożliwiające osiągnięcie przez nadtlenek temperatury samoprzyspieszającego się rozkładu.

§  10.

1. Dopuszcza się maksymalne poziomy temperatury kontrolowanej i alarmowej podczas magazynowania i transportu nadtlenków na podstawie ich temperatury samoprzyspieszającego się rozkładu według tabeli:

Objaśnienia:

1) temperatura samoprzyspieszającego się rozkładu, zwana TSR - najniższa temperatura, przy której może rozpocząć się samorzutny rozkład nadtlenku znajdującego się w opakowaniu,

2) temperatura kontrolowana - najwyższa temperatura, przy której nadtlenek może być bezpiecznie przechowywany i transportowany,

3) temperatura alarmowa - temperatura, przy której powinny rozpocząć się działania ratownicze procedury awaryjne, mające za zadanie obniżenie temperatury do poziomu temperatury roboczej uniemożliwiające osiągnięcie przez nadtlenek temperatury samoprzyspieszającego się rozkładu.

2. Następujące nadtlenki organiczne należy poddać kontroli temperatury:

a) nadtlenki organiczne typu B i C o TSR ≤ 50 ^oC;

b) nadtlenki organiczne typu D wykazujące średni skutek podczas ogrzewania pod zamknięciem o TSR ≤ 50 ^oC lub wykazujące niski skutek lub brak skutku podczas ogrzewania pod zamknięciem o TSR ≤ 45 ^oC; oraz

c) nadtlenki organiczne typu E i F o TSR ≤ 45 ^oC.

3. Metody badań służące określeniu TSR, jak również ustalaniu wartości temperatur kontrolnych i krytycznych podane są w „Zaleceniach ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów”, część II sekcja 28. Wybrane badanie należy przeprowadzić w sposób reprezentatywny dla opakowania, zarówno pod względem wielkości, jak i materiału.

[Punkt 1: ADR i przepisy holenderskie, punkty 2 i 3 stanowią bezpośredni zapis z Rozporządzenia CLP (2.15.2.3) Z uwagi na niestabilność termiczną nadtlenki nie mogą być przechowywane w temperaturze otoczenia i muszą być kontrolowane podczas transportu i składowania (temp. za wysoka lub za niska - HSE7). Rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu wprowadza: temperaturę roboczą, alarmową i samoprzyspieszającego się rozkładu (TSR). Wg ADR jest to temperatura kontrolowana, temperatura awaryjna i TSR. Angielskie zwroty to control temperature (Tc), emergency temperature (Te) oraz the selfaccelerating decomposition temperature (SADT). Warto ujednolicić nazewnictwo.

Przepisy holenderskie (tabela 2.1)

§  11. Nadtlenki, zależnie od ich właściwości, należy przechowywać w magazynach izolowanych bądź w magazynach oddzielonych.

§  12. Magazyn izolowany może się mieścić wyłącznie w odrębnym obiekcie budynku magazynowym i można w nim przechowywać nadtlenki wszystkich grup magazynowych I, II i III grupy niebezpieczeństwa.

§  13.

1. Magazyn oddzielony może się mieścić w budynku magazynowym o zróżnicowanym przeznaczeniu i powinien być oddzielony od reszty obiektu elementami oddzieleń przeciwpożarowych. W magazynie oddzielonym można przechowywać nadtlenki grupy magazynowej 3 i 4, a nadtlenki grup 1 i 2 w ilościach określonych w ust. 5.

2. Magazyn izolowany powinien być wolno stojącym obiektem jednokondygnacyjnym, bez podpiwniczenia i poddasza, jednokomorowym lub wielokomorowym. Komory powinny być rozmieszczone szeregowo, a wszystkie drzwi komór powinny być usytuowane z tej samej strony. Rozmieszczenie dwuszeregowe jest dopuszczalne w magazynie, w którym są cztery komory stykające się jedną ze ścian bocznych i ścianą tylną (przeciwległą do drzwi). Powierzchnie odciążające mogą być wówczas usytuowane tylko na drugiej ścianie bocznej każdej komory.

3. Magazyn izolowany powinien być, zależnie od projektowanego obładowania, zlokalizowany z zachowaniem odległości bezpieczeństwa ustalonych według równania określonego w załączniku nr 2 do rozporządzenia, z uwzględnieniem współczynników liczbowych "K", określonych w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

4. Magazyn podręczny jest wydzielonym pomieszczeniem w budynku produkcyjnym na potrzeby krótkotrwałego składowania nadtlenków zużywanych w bieżącej produkcji.

5. Jeżeli ciężar nadtlenku w magazynie izolowanym lub oddzielonym nie przekracza dla I grupy niebezpieczeństwa 50 kg, dla II grupy niebezpieczeństwa 200 kg, a dla III grupy niebezpieczeństwa 400 kg, to odległości bezpieczeństwa nie są wymagane. Dotyczy to również magazynów podręcznych i naważalni.

6. Nadtlenki znajdujące się w magazynach podręcznych powinny być zużyte w ciągu jednej zmiany.

§  13a. 1. Do celów eksperymentalnych, testowych lub kontrolnych małe ilości nadtlenków organicznych (do 5 kg w przypadku nadtlenków 1 i 2 grupy magazynowej oraz do 10 kg nadtlenków grupy 3 i 4), w przypadku, gdy nie wymagają kontroli temperatury należy przechowywać w ognioodpornej szafce magazynowej spełniającej wymagania polskich norm.

2. W przypadku nadtlenków, dla których wymagane jest chłodzenie, należy zastosować odpowiednio zaprojektowaną lodówkę lub zamrażarkę, bez żarówki w środku. Pokrywa lub drzwiczki powinny łatwo otwierać się w celu uwolnienia ciśnienia. Temperatura w środku urządzenia powinna być cały czas monitorowana. Należy zapewnić zasilanie awaryjne.

3. Urządzenie nie powinno być umieszczone na drodze ewakuacyjnej.