W Polsce istnieją trzy bazy danych dotyczące wypadków przy pracy rejestrowane przez instytucje państwowe: GUS, ZUS i PIP. Przeprowadzona w CIOP-PIB analiza wykazał, że żadna z krajowych baz danych nie rejestruje wszystkich wypadków przy pracy oraz nie dysponuje wszystkimi informacjami na temat przebiegu i okoliczności wypadków przy pracy. Instytucją odpowiedzialną za sprawozdawczość statystyczną danych dotyczących wypadków przy pracy w Polsce jest GUS. Natomiast PIP i ZUS rejestrują dane dotyczące wypadków przy pracy dla własnych potrzeb, a nie w celach sprawozdawczych. Bazy danych GUS, PIP i ZUS mają odmienną metodykę rejestrowania, zbierane są w różnych celach i mają inny zakres populacji objętej rejestracją.

Istnieją znaczne różnice w liczbach wypadków przy pracy zarejestrowanych w bazach danych GUS, PIP i ZUS, które powodują rozbieżne oceny krótkoterminowych trendów wypadkowości (rys. 1-4).

Rys. 1. Liczba poszkodowanych w śmiertelnych wypadkach pryz pracy według PIP i GUS

Opracowanie własne na podstawie: GUS – Wypadki przy pracy; PIP – Sprawozdanie GIP

Rys. 2. Liczba poszkodowanych w ciężkich wypadkach przy pracy według PIP i GUS

Opracowanie własne na podstawie: GUS – Wypadki przy pracy; PIP – Sprawozdanie GIP

Rys. 3. Liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem według ZUS i GUS

(dane podają liczbę osób poszkodowanych w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 pracowników)

Opracowanie własne na podstawie: GUS – Wypadki przy pracy; ZUS – Sprawozdanie ZUS

Rys. 4. Liczba poszkodowanych w ciężkich i śmiertelnych wypadkach przy pracy według ZUS i GUS

(dane podają liczbę osób poszkodowanych w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 pracowników)

Opracowanie własne na podstawie: GUS – Wypadki przy pracy; ZUS – Sprawozdanie ZUS

Ze względu na różną metodykę i populację objętą rejestracją liczby wypadków przy pracy zarejestrowanych w bazach GUS, ZUS i PIP nie należy wprost porównywać informacji z tych baz danych. Porównanie danych dotyczących wypadków przy pracy z GUS, PIP, ZUS wymaga przede wszystkim sprowadzenia badania do tej samej zbiorowości. Podstawowe różnice w publikacjach wynikają z różnic w populacji do której się odnoszą oraz metodyki publikowania danych dotyczących wypadków przy pracy – PIP publikuje liczbę wypadków przy pracy zaistniałych w danym roku, GUS liczbę wypadków przy pracy zgłoszonych w danym roku. Jednak po uwzględnieniu tych różnic okazuje się, że PIP każdego roku zarejestrował więcej wypadków przy pracy niż GUS (rys. 5-6).

Rys. 5. Liczba osób poszkodowanych w śmiertelnych wypadkach przy pracy według roku w którym zaistniały,

zgłoszona do PIP i GUS do 2012 roku

Opracowanie własne na podstawie: GUS – Wypadki przy pracy; PIP – Sprawozdanie GIP

Rys. 6. Liczba osób poszkodowanych w ciężkich wypadkach przy pracy według roku w którym zaistniały,

zgłoszona do PIP i GUS do 2012 roku

Opracowanie własne na podstawie: GUS – Wypadki przy pracy; PIP – Sprawozdanie GIP

Jedną z przyczyn różnicy w danych rzeczy jest opóźnienie w zgłaszalności danych, które do GUS jest znacznie wyższe niż do PIP. Każdego roku do GUS jest zgłaszanych od 6% do nawet 14% wypadków, które miały miejsce wcześniej niż data ich rejestracji (rys. 7). Podczas gdy PIP rejestruje około 80% wypadków przy pracy w przeciągu 7 dni od jego zaistnienia (rys. 8)

Rys. 7. Udział wypadków przy pracy, które miały miejsce wcześniej niż data ich rejestracji,

w ogólnej liczbie wypadków przy pracy zarejestrowanych przez GUS w danym roku

Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Rys. 8. Czas jaki upływa od zaistnienia śmiertelnego i ciężkiego wypadku przy pracy do jego zgłoszenia do PIP

źródło: raport CIOP-PIB i PIP pt. Analiza rozbieżności w danych o wypadkach przy pracy

zarejestrowanych przez PIP i GUS w latach 2006-2008

Jednak nawet uwzględniając opóźnienie w bazach danych GUS wciąż nie jest rejestrowanych, co najmniej 13%-27% wypadków śmiertelnych oraz od 7%-27% ciężkich wypadków przy pracy, które są badane przez inspektorów PIP. Najmniejszą zgłaszalność do GUS śmiertelnych i ciężkich wypadków przy pracy stwierdzono w mikroprzedsiębiorstwach, z których do GUS nie trafia ok. 50% informacji o wypadkach śmiertelnych i ciężkich, badanych przed inspektorów PIP. Co roku ok. 20%-25% liczby osób, które odniosły lekkie obrażenia ciała w zbiorowych wypadkach przy pracy i które zostały zgłoszone do statystyk GUS, nie jest zgłaszanych do PIP.

Niepełna zgłaszalność ogólnej liczby wypadków przy pracy do statystyk państwowych występuje we wszystkich krajach UE, w których statystyki te nie są powiązane z systemem ubezpieczeń. Niepokojące jest jednak, że w Polsce niepełna zgłaszalność dotyczy również wypadków śmiertelnych i ciężkich.