Sprzedawca

 SPRZEDAWCA

 

1. Informacje ogólne

Zadaniem sprzedawcy jest detaliczna sprzedaż różnych artykułów indywidualnym klientom. Sprzedawca może sprzedawać różne produkty. Wyróżnia się więc np. sprzedawców artykułów mięsno-wędliniarskich, produktów spożywczych, artykułów owocowo-warzywnych, przetworów rybnych, dzieł sztuki, artykułów przemysłowych itp.

Do obowiązków sprzedawcy należy:

  • przygotowanie stanowiska pracy
  • przygotowanie towarów do sprzedaży, np. wystawienie ich na półki, witryny
  • odpowiednie wyeksponowanie towarów w celu ich zareklamowania
  • bieżące uzupełnianie towarów na pólkach
  • zabezpieczenie towarów przed uszkodzeniem, kradzieżą
  • udzielanie klientom dodatkowych informacji na temat sprzedawanych produktów
  • obsługa klienta (w tym pakowanie towarów, przyjmowanie należności itp.)
  • przyjmowanie reklamacji
  • dbanie o czystość i bezpieczeństwo miejsca pracy
  • Ponadto sprzedawca może:
  • odbierać zamówiony towar (sprawdzać, czy jakość i ilość zamówionego towaru jest odpowiednia)
  • prowadzić ewidencję popytu na poszczególne towary
  • zamawiać towar
  • pełnić funkcję kierownika punktu sprzedaży
  • prowadzić rozliczenia punktu sprzedaży

 

   Praca sprzedawcy ma charakter usługowy.

  Sprzedawca detaliczny może pracować w dużym lub małym sklepie. Może być także właścicielem punktu sprzedaży, zatrudniać pracowników lub sam wykonywać wszystkie wymienione wcześniej czynności.

   Sprzedawca w handlu hurtowym ma za zadanie przygotować i zrealizować zamówienie hurtowe na towar znajdujący się w magazynie czy hurtowni. Taki sprzedawca jest pośrednikiem pomiędzy producentem a ostatecznym nabywcą towaru. Do jego zadań należy wynegocjowanie jak najniższej ceny kupna towaru i jego sprzedaż po cenie jak najwyższej. Musi być na bieżąco zorientowany, na co jest popyt na rynku. W swojej pracy często używa technik negocjacji. Kontaktuje się bezpośrednio lub pośrednio (telefon, e-mail, chat itp.) z przedstawicielem handlu detalicznego, udziela niezbędnych informacji nt. sprzedawanego towaru. Po dokonaniu transakcji podlicza i wystawia fakturę VAT. Ta czynność jest związana z obsługą komputera oraz sprzętu biurowego. Ponadto sporządza raporty sprzedaży oraz prowadzi ewidencję towarów, przyjmuje reklamacje od klientów.

   Sprzedawca może też pracować na stacji paliw. Pracownik taki nie tylko sprzedaje paliwa, artykuły samochodowe, czy np. spożywcze, ale także doradza klientom. Może także pomóc wlać paliwo do baku. Obsługuje komputer, kasę, drukarkę, czytnik kart itp., oblicza i przyjmuje należności, wystawia faktury. Pracownik stacji benzynowej przyjmuje także dostawy paliw i innych towarów, pobiera ich próbki, dba o bezpieczeństwo w miejscu pracy.

    Sprzedawca może pracować w stałych godzinach, w systemie zmianowym, także w systemie 3-zmianowym, oraz w niedziele i święta. Jego miejscem pracy są sklepy, hurtownie, magazyny, stacje paliw. Zazwyczaj warunki pracy nie są zbyt uciążliwe. Wyjątek stanowią magazyny czy stacje paliw, gdzie często występują zróżnicowane warunki środowiskowe. Większość czynności, poza np. wypełnianiem dokumentów, sprzedawca wykonuje na stojąco lub chodząc.

   Praca sprzedawcy ma charakter indywidualny, wymaga kontaktu z innymi osobami. Część czynności ma charakter rutynowy. W dużych placówkach (magazynach, sklepach, hurtowniach) istnieje podział zadań pomiędzy poszczególnych pracowników. W mniejszych sklepach jeden pracownik musi umieć wykonywać wszystkie lub większość czynności.

Praca sprzedawcy jest zaliczana do prac lekkich lub średnio ciężkich.

 

2. Wymagania

 

   W zawodzie sprzedawcy kontakty z innymi ludźmi są bardzo intensywne, dlatego przy bezpośredniej obsłudze klientów powinny pracować osoby komunikatywne, łatwo nawiązujące relacje interpersonalne. Ważne są również takie cechy, jak umiejętność słuchania i cierpliwość, umiejętność postępowania z ludźmi, a także odporność emocjonalna.

  Bardzo ważna jest podzielność uwagi, ponieważ sprzedawca często wykonuje kilka czynności w krótkich odstępach czasu lub jednocześnie.

   Ze względu na usługowy charakter tego zawodu przydatne są zainteresowania społeczne oraz menedżerskie. Specyfika zawodu wymaga dużej samodzielności w organizowaniu sobie stanowiska pracy, poczucia odpowiedzialności za wykonywane czynności i powierzony majątek, zdyscyplinowania w utrzymaniu czystości i porządku w punkcie sprzedaży.

   Praca sprzedawcy jest zaliczana do zajęć samodzielnych, jednak niezbędna jest umiejętność pracy w zespole i współdziałania.

    Przydatne w tym zawodzie są dobra pamięć oraz uzdolnienia rachunkowe – do szybkiego i sprawnego wykonania obliczeń finansowych.

   Wymagana jest też duża sprawność układu kostno-stawowego i mięśniowego, gdyż praca odbywa się zazwyczaj w ruchu lub na stojąco. W wykonywaniu zawodu sprzedawcy istotna jest duża sprawność narządu wzroku, zwłaszcza w przypadku osób, które pracują przy komputerze (np. kasjer-sprzedawca, fakturzysta), oraz dobry słuch.

   W tym zawodzie przydatny jest dobry wzrok (prawidłowa ostrość widzenia, prawidłowe rozróżnianie barw oraz widzenie stereoskopowe).

   W sklepach ze stoiskami spożywczymi wymagane są badania lekarskie dotyczące nosicielstwa chorób zakaźnych i pasożytniczych.

 

3. Czynniki utrudniające zatrudnienie w zawodzie

 

    Czynnikiem utrudniającym pracę w zawodzie są zaburzenia niewielkiego i znacznego stopnia sprawności kończyn górnych, a w szczególności w zakresie zręczności palców i rąk, zaburzenia zmysłu węchu i równowagi.

Nie ma przeciwwskazań do pracy osób słabowidzących o różnym stopniu upośledzenie widzenia, pod warunkiem odpowiedniego przystosowania środowiska i stanowiska pracy, zakresu obowiązków, rodzaju sprzedawanego asortymentu, a także organizacji pracy.

   W zawodzie nie mogą pracować osoby z alergią wziewną i kontaktową na czynniki materiałowe i związki chemiczne będące przedmiotem sprzedaży (dotyczy to określonych stanowisk pracy) oraz z chorobami skóry rąk.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem jest nosicielstwo chorób zakaźnych i choroby pasożytnicze.

Utrudnieniem w wykonywaniu zawodu są też zaburzenia dużego stopnia sprawności kończyn dolnych.

   Charakter pracy, a przede wszystkim stały kontakt z klientami, powoduje, iż znaczące wady wymowy oraz niepełnosprawność słuchu, która nie może być skorygowana aparatem słuchowym w przypadku co najmniej jednego ucha, tak aby możliwa była komunikacja werbalna (nie dotyczy stanowisk pracy, na których komunikacja werbalna nie jest konieczna), mogą również być przeciwwskazaniem względnym do pracy w tym zawodzie.

 

4. Możliwość zatrudnienia w zawodzie osób z niepełnosprawnością

 

4.1. Osoby z dysfunkcją narządu ruchu

   Szanse na zatrudnienie w zawodzie sprzedawcy mają osoby z niewielkimi dysfunkcjami kończyn dolnych i niską amputacją jednej kończyny dolnej (poniżej kolana), z jednoczesnym zaopatrzeniem w protezę, jeśli nie ma przeciwwskazań do wykonywania pracy przez dłuższy czas w pozycji stojącej. Możliwe jest też zatrudnienie w tym zawodzie osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Niezbędne jest wówczas odpowiednie dostosowanie obiektu, pomieszczenia i stanowiska pracy, jeżeli prace mogą być wykonywane w pozycji siedzącej, bez konieczności przemieszczania się; dotyczy to np. pracy w małym sklepiku z prasą.

 

4.2. Osoby z dysfunkcją narządu wzroku

   Możliwość wykonywania zawodu mają osoby słabowidzące z różnymi dysfunkcjami narządu wzroku, pod warunkiem odpowiedniego przystosowania środowiska i stanowiska pracy, zakresu obowiązków, a także dostosowania organizacji pracy do tej niepełnosprawności.

 

4.3. Osoby z dysfunkcją narządu słuchu

   Osoby słabosłyszące mogą wykonywać zawód sprzedawcy w sytuacji, gdy ich niepełnosprawność można korygować za pomocą aparatów słuchowych, w sposób umożliwiający komunikację werbalną ze współpracownikami i klientami.

    Istnieje możliwość zatrudnienia na wybranych stanowiskach pracy osób głuchych lub głuchoniemych (dotyczy tylko osób posługujących się językiem polskim w piśmie). Osoby te mogą wykonywać zawód warunkowo, po racjonalnym ograniczeniu ich zakresu zadań, bez konieczności nawiązywania kontaktu werbalnego z klientami oraz po identyfikacji indywidualnych barier i przystosowaniu warunków środowiska oraz stanowiska pracy (technicznym i organizacyjnym). Może to być np. praca sprzedawcy-kasjera w dużych marketach czy hurtowniach.

 

4.4. Osoby z dysfunkcją sfery psychicznej

   Osoby z chorobami psychicznymi mogą pracować w zawodzie pod warunkiem, że praca − poza wyjątkowymi sytuacjami (wyjazdy, sytuacje kryzysowe w firmie) − nie zaburza ich rytmu dnia i nocy i jest zachowana zasada równego traktowania pracowników.

 

4.5. Osoby z dysfunkcją sfery intelektualnej

   W zawodzie mogą być zatrudnione osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim − wybrane osoby, po akceptacji lekarza i psychologa. Warunkiem jest właściwy dobór stanowiska pracy i obowiązków zawodowych oraz odpowiednia organizacja pracy. Takie osoby mogą zdobyć odpowiednie kwalifikacje w specjalnych szkołach zawodowych lub w wyniku szkolenia w zakładzie; powinny być uczone konkretnych zadań praktycznych. Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności intelektualnej powinny pracować w zespole, początkowo wykonywać proste, nieskomplikowane czynności pod nadzorem. Polecana jest praca przy rozkładaniu towarów, porządkowaniu zaplecza.

 

4.6. Osoby z epilepsją

   Osoby cierpiące na padaczkę mogą wykonywać zawód na wybranych stanowiskach pracy, po akceptacji lekarza specjalisty oraz pod warunkiem, że napady padaczkowe występują sporadycznie, są sygnalizowane przez aurę, występują głównie wieczorem lub w nocy, nie powodują zbytniego zmęczenia i stosunkowo szybko następuje po nich regeneracja sił, a przebieg choroby nie prowadzi do charakteropatii padaczkowej.

   Osoby chorujące na padaczkę mogą wykonywać zawód warunkowo po racjonalnym ograniczeniu zakresu ich zadań do sytuacji, w których jest możliwy stały dozór i ewentualna szybka pomoc, a stanowisko pracy nie stwarza potencjalnych zagrożeń w przypadku emisji choroby

 

5. Potrzeba przystosowania stanowiska pracy do potrzeb i możliwości osób z niepełnosprawnością

 

5.1. Osoby z dysfunkcją narządu ruchu

 

Osoby z dysfunkcją kończyn dolnych

    Ze względu na ograniczoną mobilność osób z taką dysfunkcją konieczna jest właściwa organizacja pracy, tak aby niektóre lub wszystkie zadania można było wykonywać w pozycji siedzącej. Dla osób z niewielką dysfunkcją kończyn dolnych może być potrzebne zainstalowanie uchwytów i poręczy ułatwiających wstawanie i podpieranie się podczas stania, wysokich stołków umożliwiających wykonywanie niektórych czynności w pozycji siedzącej. Kolejna możliwa adaptacja to dostosowanie wielkości stanowiska pracy i wysokości blatów do indywidualnych potrzeb oraz umieszczenie towarów w najbliższym zasięgu rąk pracownika. Jeżeli korzysta on z siedziska, należy pamiętać o przystosowaniu go do indywidualnych potrzeb osoby z niepełnosprawnością, np. przez zapewnienie regulacji wysokości, uchylnego siedziska, regulowanego podnóżka, blokady kół, regulowanego lub indywidualnie profilowanego oparcia, regulowanych i odchylanych podłokietników.

   Poruszanie się na wózkach inwalidzkich (praca na wybranych stanowiskach pracy) wymaga likwidacji barier architektonicznych w miejscu i środowisku pracy oraz w drodze do zakładu pracy. W miejscu pracy istnieje potrzeba powiększenia przestrzeni manewrowej wokół stanowiska pracy oraz dostosowania jego wielkości do indywidualnych potrzeb pracownika i zapewnienia dostępności wykorzystywanych urządzeń, narzędzi i sprzedawanego towaru. Należy częściowo lub całkowicie wyeliminować zadania i czynności robocze wymagające dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej. Polecana jest praca zespołowa, w małych placówkach sprzedaży z niewielką ilością asortymentu, w sklepikach internetowych itp.

 

5.2. Osoby z dysfunkcją narządu wzroku

   Osoby z dysfunkcją narządu wzroku, którą można skorygować, powinny korzystać ze szkieł optycznych lub soczewek kontaktowych.

   W przypadku osób słabowidzących wymagane jest też dobre doświetlenie miejsca i stanowiska pracy, wprowadzenie kontrastowej kolorystyki ścian i podłogi pomieszczeń, stosowanie kontrastowego wyposażenia wnętrz względem podłogi oraz ścian, a także wyeliminowanie potencjalnych źródeł olśnienia.

Osoby z zaburzeniami widzenia po zmroku powinny mieć pomieszczenie i stanowisko pracy odpowiednio doświetlone światłem elektrycznym.

   Osoby nadwrażliwe na światło powinny mieć stanowisko pracy odpowiednio oświetlone, tak aby ograniczyć olśnienie bezpośrednie i odbiciowe, a jaskrawość stosowanych opraw powinna być możliwie najmniejsza.

Na tym stanowisku można również zatrudnić osoby z wszelkimi dysfunkcjami narządu wzroku, pod warunkiem odpowiedniego dostosowania do rodzaju upośledzenia widzenia ich zakresu obowiązków, asortymentu sprzedawanego towaru oraz organizacji pracy. Pomocna jest stała lokalizacja przedmiotów i urządzeń, wyznaczenie wewnętrznych dróg komunikacyjnych. Należy w określonych sytuacjach częściowo lub całkowicie wyeliminować zadania i czynności robocze wymagające bardzo dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Dla osób pracujących na komputerze pomocne będzie specjalne oprogramowanie (np. edytory tekstu powiększające litery i grafikę).

Pracę usprawnia stała lokalizacja elementów środowiska i stanowiska pracy.

 

5.3. Osoby z dysfunkcją narządu słuchu

 

Osoby słabosłyszące

  Ważne jest zapewnienie takim osobom odpowiednich pomocy technicznych – aparatów słuchowych lub alternatywnych form komunikacji, które umożliwią im właściwy kontakt z innymi osobami. Zaleca się ograniczenie hałasu tła oraz pogłosu w pomieszczeniu pracy − w celu poprawy warunków percepcji dźwięku oraz warunków komunikacji werbalnej.

   Zaleca się również rozszerzenie sygnalizacji ostrzegawczej o sygnalizację świetlną lub wizyjną uzupełniającą dźwiękowe sygnały bezpieczeństwa w miejscach potencjalnego przebywania pracownika (pomieszczenie pracy, toaleta, pokój socjalny itp.) lub sygnalizację wibracyjną informującą o ewentualnym niebezpieczeństwie.

Zaleca się, aby urządzenia teleinformatyczne, takie jak telefon, komputer itp., były − w miarę możliwości − dostosowane do aparatów słuchowych (np. mogą być wyposażone w systemy pętli indukcyjnej lub systemy FM). Urządzenia komunikacyjne mogą być również wyposażone w sygnalizację wizyjną, drganiową lub z wykorzystaniem przewodnictwa kostnego.

 

Osoby głuche i głuchonieme

(dotyczy tylko osób posługujących się językiem polskim w piśmie)

   W zawodzie mogą pracować osoby głuche oraz głuchonieme. Warunkiem jest dobór takich czynności zawodowych (np. obsługa kasy, wykładanie towarów na półki itp.), które nie wymagają intensywnych kontaktów z ludźmi, a przynajmniej nie jest konieczna komunikacja werbalna.

    Dla osób głuchych i głuchoniemych ważne jest zorganizowanie stanowiska pracy w taki sposób, aby możliwe było porozumiewanie się bez użycia dźwięków, oraz wprowadzenie wewnętrznego systemu komunikacji z osobami słyszącymi w zespole pracowniczym. Ewentualnie może być potrzebna współpraca tłumacza języka migowego. W komunikowaniu się z zespołem współpracowników pomagają również znaki bądź symbole ułatwiające szybkie porozumiewanie w trakcie pracy.

    Dodatkowo niezbędne jest zainstalowanie np. sygnalizacji świetlnej, wizyjnej lub wibracyjnej informującej o ewentualnym niebezpieczeństwie w miejscach potencjalnego przebywania pracownika (pomieszczenie pracy, toaleta, pokój socjalny itp.) lub o stanie wykorzystywanych urządzeń.

    Napisy, tablice informacyjne i ostrzegawcze powinny być umieszczane w miejscach, w których mogą wystąpić sytuacje szczególnie niebezpieczne dla pracowników, czyli w obrębie wewnętrznych dróg komunikacyjnych, przy schodach, przy drzwiach wyjściowych itp. Szczególnie odnosi się to do uzupełnienia wszelkiego rodzaju ostrzeżeń dźwiękowych wyraźnymi i łatwo zauważalnymi informacjami wizualnymi. Zaleca się, aby osobie z tego rodzaju niepełnosprawnością był przydzielony opiekun na wypadek ewakuacji.

 

5.4. Osoby z dysfunkcją sfery psychicznej

    Pracownik powinien być w przyjazny sposób zapoznawany ze strukturą i kulturą organizacyjną firmy. Powinien także otrzymać jasne i niedwuznaczne informacje oraz instrukcje odnośnie do podejmowanych zadań.

   W firmie zatrudniającej pracownika z tą niepełnosprawnością należy wprowadzić przyjazny tryb informowania o jego problemach zdrowotnych czy społecznych, najlepiej gdy wie o nich „osoba zaufania”. Można także wypracować obyczaj, że członkowie zespołu pracowniczego interesują się sytuacją społeczną oraz zdrowotną pracownika i biorą ją pod uwagę we współpracy. Mogą się przy tym uczyć podmiotowego traktowania pracownika z niepełnosprawnością − pozyskiwać wiedzę o jego sytuacji przede wszystkim od niego samego lub – za jego wiedzą i aprobatą − z innych źródeł.

   W sytuacji kłopotów z psychiczną i społeczną stroną swojej pracy pracownik mógłby korzystać ze wsparcia asystenta zawodowego/trenera pracy. Trener pracy może się wywodzić spośród współpracowników lub być specjalnie w tej roli zatrudniony w firmie.

   Może też wspierać pracownika z ramienia upoważnionej do tego organizacji. Możliwości wsparcia trenera pracy byłyby jednak ograniczone tylko do sfery emocji i relacji z innymi, a więc nie dotyczyłyby kompetencji zawodowych, i powinny obejmować tylko pewien niedługi odcinek/odcinki czasu pracy. Na co dzień pracownik powinien jednak pracować samodzielnie – zgodnie z samodzielnym charakterem stanowiska pracy.

Ponadto zatrudniona osoba powinna mieć możliwość elastycznego czasu pracy i zakresu obowiązków, co oznacza, że w wyjątkowej sytuacji (związanej z jej chorobą czy niepełnosprawnością) zakres obowiązków na tym stanowisku zostanie zmodyfikowany w sposób możliwy do zaakceptowania przez pracodawcę. Powinna istnieć także możliwość okresowego zastąpienia pracownika przez inną osobę.

 

5.5. Osoby z dysfunkcją sfery intelektualnej

    Osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim (wybrane osoby, po akceptacji lekarza i psychologa) mogą być zatrudnione w tym zawodzie pod warunkiem, że dobór zadań i czynności zawodowych będzie odpowiadał ich potencjałowi intelektualnemu. Zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością intelektualną w zawodzie sprzedawcy nie wymaga fizycznej adaptacji stanowiska pracy, a jedynie zmian organizacyjnych i społecznych. Osobom z lekkim upośledzeniem umysłowym potrzebne jest długotrwałe przystosowanie do wykonywania określonych zadań i czas na odnalezienie się w danym środowisku. Zakres prac musi być jednorodny i powtarzalny, może to być np. wykładanie towarów na półki, metkowanie itp. Wskazany jest nadzór, praca w grupie oraz dobór zespołu współpracującego. Powinna istnieć możliwość elastycznego czasu pracy, w niepełnym wymiarze godzin, w określonych dniach tygodnia. W ten sposób osoby z taką niepełnosprawnością będą mogły stopniowo przystosowywać się do obowiązku wykonywania pracy.

  Istnieje potrzeba ograniczenia w obowiązkach zawodowych potencjalnych sytuacji konfliktogennych i stresujących. Sprzyjająca, życzliwa atmosfera i chęć pomocy tym osobom jest czynnikiem zwiększającym efektywność ich pracy warunkiem ich integracji z zespołem pracowniczym.

 

5.6. Osoby z epilepsją

   Osoby chore na padaczkę (wybrane przypadki), po akceptacji lekarza specjalisty, zatrudnione w zawodzie sprzedawcy na wybranych stanowiskach pracy, nie muszą mieć specjalnie przystosowanego stanowiska pracy, lecz powinny pracować w zespole, pod nadzorem, w warunkach niesprzyjających nasileniu objawów ich choroby.

 

Uwaga. Każdy przypadek zatrudnienia osoby z niepełnosprawnością oraz przystosowania stanowiska pracy do potrzeb i możliwości tej osoby należy rozpatrywać indywidualnie.