Socjolog

SOCJOLOG


1. Informacje ogólne o zawodzie


   Zadaniem socjologa jest badanie, opisywanie oraz klasyfikacja procesów, zjawisk i reguł społecznych, a także wyjaśnianie zależności między nimi. W szczególności zadaniem socjologa jest:

  • analiza podstawowych teorii wyjaśniających zjawiska społeczne
  • badanie zbiorowości lub jednostek, zjawisk społecznych oraz stanu wiedzy o tych zjawiskach wśród społeczeństwa
  • tworzenie pojęć, teorii pomocnych w przedstawieniu, interpretacji badanych zjawisk
  • współpraca, kontakty z przedstawicielami innych dziedzin nauki, np. psychologami, ekonomistami
  • publikowanie wyników badań oraz ich analiz
  • działalność dydaktyczna.

   Socjologię można podzielić na poddyscypliny: ogólną, rodziny, prawa i patologii społecznej, pracy, oświaty, wychowania i kultury.
   Socjolog może badać instytucje społeczne (rodzina, szkoła, organizacje polityczne, religijne, gospodarcze), a także małe grupy (klasa szkolna, krąg koleżeński, zespół pracowniczy), subkultury, zbiorowości terytorialne (wsie, miasta) oraz poszczególne warstwy społeczne (np. klasa średnia). Socjolog bada także zjawiska społeczne, np. konflikty, procesy  współpracy, migracji, procesy dezorganizacji społecznej itp.
   Wśród socjologów można rozróżnić: badaczy-naukowców, praktyków, ekspertów, badaczy opinii publicznej, pracowników dydaktycznych. Socjolog badacz-naukowiec zajmuje się samodzielnym prowadzeniem badań − wyborem obszaru badania, poprzez stawianie hipotez lub pytań badawczych, wyborem lub opracowaniem odpowiednich narzędzi badawczych, zbieraniem
danych/wyników (w tym celu może utworzyć zespół pomocniczy), a następnie interpretacją wyników. Narzędziami badawczymi mogą być kwestionariusze lub wywiady. Wyniki mogą być zapisywane w formie papierowej, jak również za pomocą dyktafonów, kamer i innych dostępnych pomocy technicznych. Obecnie istnieją programy komputerowe pomocne w opracowaniu zebranego materiału badawczego.
   Socjolog praktyk może być zatrudniony w różnego rodzaju instytucjach. W odróżnieniu od socjologa badacza-naukowca nie przeprowadza badań, a zajmuje się rozwiązywaniem konkretnych problemów społecznych. W zależności od instytucji, w której pracuje (np. ośrodki szkolno-wychowawcze, ośrodki socjoterapeutyczne, poradnie psychologiczno-pedagogiczne), oraz problemów, jakie dane instytucja stara się rozwiązać (np. niedostosowanie społeczne), może być doradcą zawodowym, pedagogiem, socjoterapeutą, dziennikarzem, pracownikiem pomocy społecznej, urzędnikiem. Socjologowie praktycy współpracują z wieloma instytucjami, specjalistami. Promują np. działalność różnych organizacji pozarządowych.
   Socjolog ekspert musi być osobą doświadczoną w zakresie prowadzenia badań, ponieważ samodzielnie wykonuje zadania zlecone przez zleceniodawców (agencje rządowe, organizacje gospodarcze, firmy prywatne, państwowe itp.). Po opracowaniu badań socjolog ekspert formułuje wnioski dotyczące sposobów rozwiązania danego problemu lokalnego bądź ogólnego (np. bezrobocie). Wnioski deleguje do instytucji odpowiedzialnych za rozwiązywanie problemów z danego obszaru.
   Socjolog badacz opinii publicznej przygotowuje badania sondażowe, szkoli i nadzoruje pracę ankieterów, doskonali narzędzia badawcze. Musi dbać o rzetelność wykonywanych badań, ponieważ ich wyniki często są publikowane i wpływają na opinię publiczną, a także działania dotyczące przestrzeni publicznej.
  Socjolog pracownik dydaktyczny zajmuje się kształceniem kolejnych pokoleń socjologów. Pracę może łączyć z inną działalnością socjologiczną. Zadaniem pracownika dydaktycznego jest przygotowanie programu zajęć, pomocy naukowych, lektur, metod dydaktycznych oraz sposobu sprawdzenia wiedzy nabytej przez studentów (egzaminy, kolokwia itp.)
   W związku z różnorodnością zadań socjologa różnorodne są także miejsca ich wykonywania. Mogą to być sale wykładowe, biura, biblioteki, a także teren zewnętrzny (domy respondentów, ulica, kawiarnie itp.). Czasami miejsca przeprowadzania badań są odległe. Socjolog kontaktuje się także z przedstawicielami wielu urzędów i instytucji.
   Socjolog musi być przygotowany na stały kontakt z różnymi osobami, z którymi prowadzi wywiady, od których zbiera informacje, a także z członkami własnego zespołu oraz − w przypadku pracowników dydaktycznych − ze studentami, ponadto z członkami grup socjoterapeutycznych itp. Częściowo jego praca jest wykonywana indywidualnie (np. pisanie raportów, przygotowywanie zajęć, studiowanie literatury itp.), częściowo – jest zespołowa.
   Także godziny pracy są uzależnione od miejsca pracy socjologa. Godzinowy wymiar czasu pracy reguluje Kodeks pracy. Zdarzają się sytuacje, kiedy socjolog musi pracować w weekendy (pracownik dydaktyczny na studiach zaocznych).
Zdarzają się okresy, w których praca jest bardziej intensywna, np. podczas wyborów.
   Praca socjologów jest także w różny sposób nadzorowana, w zależności od miejsca zatrudnienia. Socjolog może np. otworzyć własną działalność gospodarczą, wtedy podlega jedynie kontroli nieformalnej przez środowisko naukowo-badawcze.
Praca socjologa jest zaliczana do prac lekkich.

 

2. Wymagania

 

  Praca socjologa stawia różnorodne wymagania w odniesieniu do cech psychologicznych. Wspólnymi cechami wszystkich socjologów powinny być: zainteresowanie sprawami społecznymi, ciekawość poznawcza oraz poczucie odpowiedzialności moralnej. Ponadto w zawodzie socjologa istotne są skrupulatność, dokładność, umiejętność analizy i syntezy danych, pomysłowość. W związku z tym, że część socjologów ma regularny kontakt z osobami w trudnej sytuacji społecznej (np. socjoterapeuci), powinni oni mieć umiejętność rozmowy z ludźmi, być empatyczni, cierpliwi, odporni psychicznie, lecz także konsekwentni. Pracownicy dydaktyczni powinni umieć klarownie oraz w sposób interesujący przedstawiać swoją wiedzę. Przydatne są takie umiejętności, jak niezależne myślenie, umiejętność przedstawiania swoich poglądów w mowie i w piśmie.

Istotna jest ekspresja werbalna. Czasami socjolog musi wykazywać się umiejętnością zorganizowania pracy zespołu oraz jej koordynacji.

 

3. Czynniki utrudniające zatrudnienie w zawodzie

 

   Czynnikiem utrudniającym pracę w zawodzie są wady i dysfunkcje narządu wzroku, które nie mogą być skorygowane szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi, a także niepełnosprawność narządu słuchu, która nie może być skorygowana aparatem słuchowym w przypadku co najmniej jednego ucha, tak aby możliwa była komunikacja werbalna ze studentami, zespołem, klientami.

   Praca ta (szczególnie o charakterze naukowym) nie może być wykonywana przez osoby, które nie posługują się językiem polskim w piśmie (osoby głuchonieme).

   Dla wykładowcy socjologii i nauczyciela akademickiego przeciwwskazaniami względnymi mogą być schorzenia strun głosowych, słaba ekspresja werbalna i wady wymowy.

 

4. Możliwość zatrudnienia w zawodzie socjologa osób z niepełnosprawnością

 

4.1. Osoby z dysfunkcją narządu ruchu

   Osoby z dysfunkcją zarówno kończyn górnych, jak i kończyn dolnych mają duże możliwości wykonywania zawodu, mogą bowiem wykonywać pracę w pozycji siedzącej, a czynności manipulacyjne w tym zawodzie nie są zbyt skomplikowane (praca z wykorzystaniem komputera). Stąd też mogą je wykonywać osoby jednoręczne, a także poruszające się na wózku inwalidzkim.

 

4.2. Osoby z dysfunkcją narządu wzroku

   Istnieje możliwość zatrudnienia w tym zawodzie osób z nieznaczną dysfunkcją narządu wzroku, jeśli jest skorygowana przez odpowiednie szkła optyczne lub soczewki kontaktowe.

 

4.3. Osoby z dysfunkcją narządu słuchu

  Zawód mogą wykonywać osoby słabosłyszące w przypadku zapewnienia im odpowiednich pomocy technicznych oraz właściwego przygotowania środowiska i stanowiska pracy, np. pod kątem stworzenia możliwości percepcji sygnałów alarmowych.

   Osoby słabosłyszące, od których będzie wymagana komunikacja werbalna, powinny mieć odpowiednią korekcję słyszenia za pomocą aparatu słuchowego.

   Możliwość zatrudnienia osób głuchych i głuchoniemych (dotyczy tylko osób posługujących się językiem polskim w piśmie) jest ograniczona. Osoby te mogą wykonywać zawód na wybranych stanowiskach pracy warunkowo, po racjonalnym dostosowaniu zakresu zadań, identyfikacji indywidualnych barier i przystosowaniu środowiska oraz stanowiska pracy (technicznym i organizacyjnym).

Wykluczona jest praca w charakterze nauczyciela szkolnego czy akademickiego.

 

4.4. Osoby z dysfunkcją sfery psychicznej

  Osoby z chorobami psychicznymi mogą pracować w zawodzie pod warunkiem, że praca − poza wyjątkowymi sytuacjami (wyjazdy, sytuacje kryzysowe w firmie) − nie zaburza ich rytmu dnia i nocy i jest zachowana zasada równego traktowania pracowników.

 

4.5. Osoby z epilepsją

   Osoby cierpiące na padaczkę mogą wykonywać zawód pod warunkiem, że napady padaczkowe występują sporadycznie i są sygnalizowane przez aurę, występują głównie wieczorem lub w nocy, nie powodują zbytniego zmęczenia i stosunkowo szybko następuje regeneracja sił po ich wystąpieniu, a przebieg choroby nie prowadzi do charakteropatii padaczkowej.

 

5. Potrzeba przystosowania stanowiska pracy do potrzeb i możliwości osób z niepełnosprawnością

 

5.1. Osoby z dysfunkcją narządu ruchu

 

Osoby z dysfunkcją kończyn górnych

   Osobom z niewielką dysfunkcją kończyn górnych mogą być potrzebne indywidualne pomoce techniczne, które usprawniają pracę biurową, w tym np. specjalna klawiatura komputerowa. Osoby z niesprawnymi kończynami górnymi mogą korzystać ze specjalnie przystosowanego osprzętu komputerowego (np. myszki, pada) lub specjalistycznego oprogramowania komputera, umożliwiającego korzystanie z niego bez użycia lub z ograniczonym użyciem kończyn górnych.

  Istotne jest częściowe lub całkowite wyeliminowanie zadań i czynności roboczych wymagających dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej.

    Pomocne jest wykorzystywanie specjalnych przyrządów i uchwytów eliminujących angażowanie jednej ręki (przypadki braku sprawności lub amputacja jednej z kończyn).

 

Osoby z dysfunkcją kończyn dolnych

   Ze względu na ograniczoną mobilność osób ze znaczną dysfunkcją kończyn dolnych praca wymaga takiej organizacji, aby większość zadań można było wykonywać w pozycji siedzącej lub w pozycji stojącej z podparciem bioder i pleców. Polecane są uchwyty i poręcze ułatwiające wstawanie i podpieranie się podczas stania. Można wykorzystywać pomoce techniczne usprawniające pracę biurową. Jeżeli pracownik korzysta z siedziska, należy też pamiętać o przystosowaniu go do indywidualnych potrzeb osoby z niepełnosprawnością, np. zapewnić regulację wysokości, uchylne siedzisko, regulowany podnóżek, blokadę kół, regulowane lub indywidualnie profilowane oparcie, regulowane i odchylane podłokietniki.

   Ze względu na osoby ze znaczną dysfunkcją kończyn dolnych, poruszające się na wózkach inwalidzkich, trzeba zlikwidować bariery architektoniczne, w tym zapewnić odpowiednią szerokość wewnętrznych ciągów komunikacyjnych, wolne drogi komunikacyjne, a także odpowiednią szerokość drzwi do pomieszczeń i wind, oraz zlikwidować bariery architektoniczne w drodze do zakładu pracy na terenie parkingów, chodników, podjazdów.

   W miejscu pracy trzeba powiększyć przestrzeń manewrową wokół stanowiska pracy oraz dostosować jego wielkość i wysokość blatu stołu lub biurka do indywidualnych potrzeb pracownika oraz zapewnić dostępność szaf i regałów z materiałami. Może być   potrzebne częściowe lub całkowite wyeliminowanie zadań i czynności roboczych wymagających bardzo dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej.

 

5.2. Osoby z dysfunkcją narządu wzroku

   Osoby z taką dysfunkcją powinny stosować szkła korekcyjne lub soczewki kontaktowe, a także mogą wykorzystywać oprzyrządowanie powiększające (np. lupę powiększającą, lunety, monookulary). Należy w określonych sytuacjach częściowo lub całkowicie wyeliminować zadania i czynności robocze wymagające bardzo dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej. Wymagane jest też dobre przygotowanie stanowiska pracy − zastosowanie właściwego oświetlenia, przygotowanie kontrastowego (ciemnego) tła biurka, wyeliminowanie potencjalnych źródeł olśnienia (matowe powierzchnie). Pomocna jest stała lokalizacja elementów środowiska i stanowiska pracy. W przypadku pracy z komputerem można wykorzystywać specjalne edytory tekstu powiększające litery i grafikę. Dodatkową opcją wspomagającą pracę osoby słabowidzącej jest wprowadzenie dźwięku towarzyszącego wykonywaniu poszczególnych czynności na komputerze.

 

5.3. Osoby z dysfunkcją narządu słuchu

 

Osoby słabosłyszące

  Aparat słuchowy powinien korygować słuch (zwłaszcza w częstotliwościach pasma mowy) w stopniu umożliwiającym komunikację werbalną (słuch wydolny socjalnie), co jest szczególnie ważne w przypadku osób pracujących w zespole, kontaktujących się klientami lub prowadzących działalność dydaktyczną.

   Zaleca się ograniczenie hałasu tła oraz pogłosu w pomieszczeniu pracy w celu poprawy warunków percepcji dźwięku oraz warunków komunikacji werbalnej.

   Zaleca się również rozszerzenie sygnalizacji ostrzegawczej o sygnalizację świetlną lub wizyjną, uzupełniającą dźwiękowe sygnały bezpieczeństwa w miejscach potencjalnego przebywania pracownika (pomieszczenie pracy, toaleta, pokój socjalny itp.), sygnalizację wibracyjną informującą o ewentualnym niebezpieczeństwie.

   Jest wskazane, aby urządzenia teleinformatyczne, takie jak telefon, komputer itp., były − w miarę możliwości − dostosowane do aparatu słuchowego (np. wyposażone w systemy pętli indukcyjnej lub FM). Urządzenia komunikacyjne mogą być również wyposażone w sygnalizację wizyjną, drganiową. Pomocny w pracy jest wewnętrzny system komunikacji z osobami słyszącymi.

 

Osoby głuche i głuchonieme

(dotyczy tylko osób posługujących sie językiem polskim w piśmie)

   Jest możliwe zatrudnienie osoby z tego rodzaju niepełnosprawnością. Osoba głucha lub głuchoniema powinna pracować na wybranych stanowiskach, tam gdzie nie ma konieczności kontaktowania się z osobami spoza zespołu. Zatrudnienie takiej osoby wymaga właściwej organizacji pracy, ewentualnie współpracy tłumacza języka migowego, oraz wprowadzenia wewnętrznego systemu komunikacji z osobami słyszącymi w zespole pracowniczym. W komunikowaniu się z zespołem współpracowników pomagają również znaki bądź symbole ułatwiające szybkie porozumiewanie się w trakcie pracy. Dodatkowo niezbędne jest zapewnienie bezpieczeństwa pracy przez zainstalowanie np. sygnalizacji świetlnej, wizyjnej lub wibracyjnej informującej o ewentualnym niebezpieczeństwie w miejscach potencjalnego przebywania pracownika (pomieszczenie pracy, toaleta, pokój socjalny itp.) lub o stanie wykorzystywanych urządzeń.

Zaleca się, aby osobie z tego rodzaju dysfunkcją był przydzielony opiekun na wypadek ewakuacji.

Nie jest możliwa praca wykładowcy czy dydaktyczna w szkołach lub na wyższej uczelni.

 

5.4. Osoby z dysfunkcją sfery psychicznej

   Pracownik podejmujący pracę w tym zawodzie powinien być w przyjazny sposób zapoznawany ze strukturą i kulturą organizacyjną firmy. Powinien także otrzymać jasne i niedwuznaczne informacje oraz instrukcje odnośnie do podejmowanych zadań.

   W firmie zatrudniającej pracownika z tą niepełnosprawnością należy wprowadzić przyjazny tryb informowania o jego problemach zdrowotnych czy społecznych, najlepiej gdy wie o nich „osoba zaufania”. Można także wypracować obyczaj, że członkowie zespołu pracowniczego interesują się sytuacją społeczną i zdrowotną pracownika i biorą ją pod uwagę we współpracy. Mogą się przy tym uczyć podmiotowego traktowania pracownika z niepełnosprawnością − pozyskiwać wiedzę

o jego sytuacji przede wszystkim od niego samego lub – za jego wiedzą i aprobatą − z innych źródeł.

   W sytuacji kłopotów z psychiczną i społeczną stroną swojej pracy pracownik mógłby korzystać ze wsparcia asystenta zawodowego/trenera pracy. Trener pracy może się wywodzić spośród współpracowników lub być specjalnie w tej roli zatrudniony w firmie. Może też wspierać pracownika z ramienia upoważnionej do tego organizacji. Możliwości wsparcia przez trenera pracy byłyby jednak ograniczone tylko do sfery emocji i relacji z innymi, a więc nie dotyczyłyby kompetencji zawodowych, i powinny obejmować tylko pewien niedługi odcinek/odcinki czasu pracy. Na co dzień pracownik powinien jednak pracować samodzielnie – zgodnie z samodzielnym charakterem stanowiska pracy.

   Ponadto zatrudniona osoba powinna mieć możliwość elastycznego czasu pracy i zakresu obowiązków, co oznacza, że w wyjątkowej sytuacji (związanej z jej chorobą czy niepełnosprawnością) zakres obowiązków na tym stanowisku zostanie zmodyfikowany w sposób możliwy do zaakceptowania przez pracodawcę. Powinna istnieć także możliwość okresowego zastąpienia pracownika przez inną osobę.

 

5.5. Osoby z epilepsją

   Osoby chore na padaczkę, które uzyskały akceptację lekarza specjalisty, powinny pracować w zespole, a ich praca powinna być nadzorowana. Praca powinna być spokojna, niewywołująca stresów i napięć, które mogłyby prowokować napady. Osoby te mogą pracować w warunkach biurowych, jeśli są zachowane odpowiednie środki bezpieczeństwa i zapewnione warunki, w których mogłyby szybko otrzymać pomoc.

   Zatrudniona osoba, mimo sygnalizowania napadów, może używać fotela z odpowiednimi pasami zabezpieczającymi kończyny górne i dolne, zgodnie z zasadami.

 

Uwaga. Każdy przypadek zatrudnienia osoby z niepełnosprawnością oraz przystosowania stanowiska pracy do potrzeb i możliwości tej osoby należy rozpatrywać indywidualnie.