Plastyk

 PLASTYK

 

1. Informacje ogólne

 

   Zadaniem plastyka jest projektowanie i wytwarzanie przedmiotów użytkowych

o walorach artystycznych, może także zajmować się projektowaniem graficznym, np. znaków graficznych, ulotek, folderów reklamowych, wizytówek, afiszów, reklam itp. Zdarza się, że projektuje i wykonuje wystroje stoisk, targów, różnego rodzaju wnętrz, realizuje projekty scenograficzne.

   Projektując formy użytkowe, plastyk wykonuje rysunki robocze i szkice koncepcyjne danej formy użytkowej, takiej jak gobeliny, dywany, meble, wyroby ceramiczne, biżuteria, wyroby pamiątkarskie, zabawki itp. Ponadto dobiera materiał i kolorystykę wyrobu, wykonuje model, odlew wyrobu, jego matrycę lub formę. W zależności od rodzaju wyrobu opracowuje motywy zdobnicze, szlify (biżuteria, ceramika), zajmuje się barwieniem materiału (przędza, tkanina, skóra), malowaniem, rzeźbieniem wytworzonego przedmiotu oraz wykończeniem i uszlachetnieniem wyrobu (np. poprzez oksydowanie, patynowanie, grawerowanie itp.).

    Specjalista od technik graficznych projektuje małe formy grafiki użytkowej: ulotki, foldery reklamowe, zaproszenia, afisze, dyplomy, opakowania, wizytówki itp. Opracowuje pomysł, wykonuje rysunek techniczny, opracowuje temat na komputerze, czasem za pomocą techniki tradycyjnej (skład zecerski).

Plastyk wystawiennik zajmuje się prezentacją takich przedmiotów sztuki, jak obrazy, rzeźby, wytwory rzemiosła artystycznego. Aranżuje tło wystawianych przedmiotów, projektuje odpowiednie stelaże, postumenty, oświetlenie, upina tkaniny, wykonuje plansze dekoracyjne.

   Plastyk zajmujący się technikami scenograficznymi wykonuje oprawę plastyczną widowisk, przedstawień, programów. Nadzoruje przygotowanie kostiumów, rekwizytów, charakteryzacji aktorów. Projektuje i wykonuje dekoracje oraz rekwizyty, montuje je na scenie.

   Z kolei plastyk konserwator przywraca pierwotny kształt przedmiotom użytkowym oraz o walorach artystycznych, np. tkaninom, obrazom, rzeźbom, meblom, mozaikom, ceramice. Bada przedmioty przeznaczone do konserwacji, dobiera odpowiednie materiały i techniki konserwatorskie, a następnie uzupełnia brakujące części przedmiotów, klei pęknięcia, wypełnia ubytki, montuje wykonane wcześniej części, zabezpiecza przed korozją i innymi czynnikami szkodliwymi. W swej pracy posługuje się specjalistycznymi narzędziami i maszynami.

    Miejscem pracy plastyka może być pomieszczenie zamknięte (w zależności od rodzaju zlecenia również sklep, sala widowiskowa, teatr, hala, stoisko na targach itp.) lub plener. Początkowa faza pracy odbywa się najczęściej w specjalnym warsztacie lub pracowni.

   Plastyk może być zatrudniony w agencji reklamowej, wydawnictwie, studiu grafiki. Bardzo często prowadzi własną działalność gospodarczą i wykonuje konkretne zlecenia. W zależności od miejsca i charakteru pracy może swoje zadania wykonywać również w domu. Pracuje najczęściej indywidualnie, ale na pewnych etapach pracy wymagana jest współpraca, np. z klientem czy zespołem innych specjalistów.

    Najczęściej plastyk wykonuje swoje zadania w dowolnym czasie, uzależnionym jedynie od terminu zlecenia. Charakter pracy może wymagać większej dyspozycyjności, a także pracy w godzinach wieczornych czy w dniach wolnych.

    Czynnikiem uciążliwym w pracy plastyka może być konieczność długotrwałego siedzenia w wymuszonej pozycji oraz zmęczenie gałki ocznej.

 

2. Wymagania

 

    Plastyk to przede wszystkim osoba z uzdolnieniami artystycznymi, dużą wyobraźnią i twórczym myśleniem. Musi też być niezwykle spostrzegawcza posiadać umiejętność dostrzegania szczegółów, które później mogą się okazać inspiracją do pracy. Powinna to być osoba ekspresyjna, potrafiąca przekazać własne emocje w tworzonej pracy, a jednocześnie bardzo cierpliwa, wytrwała i dokładna w jej wykonywaniu. Plastyka musi także cechować zdolność koncentracji uwagi, dobra koordynacja wzrokowo-ruchowa, elastyczność i umiejętność pracy w szybkim tempie.

Potrzebne w zawodzie plastyka są samodzielność i niezależność, cenne w sytuacji, gdy samodzielnie organizuje sobie czas pracy i pozyskuje zleceniodawców. Pomocne są również zainteresowania techniczne.

   Wymagane cechy fizyczne i zdrowotne w tym zawodzie to sprawność manualna rąk i palców (z wyjątkiem stosowania techniki komputerowej) oraz dobry wzrok. Nierzadko niezbędny jest też prawidłowy zmysł dotyku.

Spośród cech sensomotorycznych ważne jest rozróżnianie barw i ich odcieni, percepcja kształtów, widzenie stereoskopowe, prawidłowe pole widzenia i refleks podczas tworzenia.

 

3. Czynniki utrudniające zatrudnienie w zawodzie

 

   Pracę w zawodzie plastyka utrudniają znaczne dysfunkcje narządu wzroku niedające się skorygować szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi, zaburzenia: rozróżniania barw i ich odcieni, widzenia stereoskopowego, prawidłowego pola widzenia, koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz percepcji kształtów, a także zaburzenia znacznego stopnia sprawności kończyn górnych, szczególnie w zakresie zręczności palców i rąk, z wyjątkiem plastyków stosujących technikę komputerową.

    W zawodzie, na niektórych stanowiskach pracy, nie mogą pracować osoby z alergią kontaktową na stosowane materiały, kleje, farby i inne związki chemiczne oraz z chorobami skóry rąk.

 

4. Możliwość zatrudnienia w zawodzie osób z niepełnosprawnością

 

4.1. Osoby z dysfunkcją narządu ruchu

   Istnieje możliwość zatrudnienia, na wybranych stanowiskach pracy, osób z niewielką dysfunkcją kończyn górnych, w tym jednoręcznych, które nie wykluczają wykonywania bardziej precyzyjnych czynności, po identyfikacji indywidualnych barier i racjonalnym dostosowaniu technicznych i organizacyjnych warunków środowiska pracy oraz stanowiska pracy. Polecana jest praca z wykorzystaniem techniki komputerowej – projektowanie małych form grafiki użytkowej (ulotki, foldery reklamowe, zaproszenia, afisze itp.).

    Osoby z dysfunkcją kończyn dolnych, w tym osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich, mają możliwość wykonywania zawodu na wybranych stanowiskach pracy, pod warunkiem zadbania o odpowiednie dostosowanie stanowiska pracy. Wymagane jest wówczas takie ograniczenie lub zmodyfikowanie zakresu pracy, aby zadania mogły być wykonywane w pozycji siedzącej. Utrudniona jest praca w terenie, zajmowanie się organizacją wystaw lub scenografią.

 

4.2. Osoby z dysfunkcją narządu wzroku

    Możliwość zatrudnienia w tym zawodzie mają osoby widzące obuocznie, o prawidłowym lub nieznacznie ograniczonym zakresie pola widzenia, rozróżniające barwy oraz z nieznaczną dysfunkcją narządu wzroku skorygowaną przez odpowiednie szkła optyczne lub soczewki kontaktowe, zapewniające ostrość wzroku oraz widzenie bardzo małych szczegółów.

 

4.3. Osoby z dysfunkcją narządu słuchu

   Zawód mogą wykonywać osoby słabosłyszące pod warunkiem zapewnienia im odpowiednich pomocy technicznych i przystosowania środowiska i stanowiska pracy, a także głuche i głuchonieme, w sytuacjach, które nie wymagają bezpośredniego kontaktu z klientem. Warunkiem jest również właściwe przystosowanie miejsca i stanowiska pracy.

 

4.4. Osoby z dysfunkcją sfery psychicznej

   Osoby z chorobami psychicznymi mogą pracować w zawodzie pod warunkiem, że praca, poza wyjątkowymi sytuacjami (wyjazdy, sytuacje kryzysowe w firmie), nie zaburza rytmu dnia i nocy pracownika i zachowana jest zasada równego traktowania pracowników.

 

4.5. Osoby z epilepsją

   Osoby cierpiące na epilepsję mogą wykonywać zawód na wybranych stanowiskach pracy, pod warunkiem, że napady padaczkowe występują sporadycznie, są sygnalizowane przez aurę, występują głównie wieczorem lub w nocy, nie powodują zbytniego zmęczenia i stosunkowo szybko następuje regeneracja sił po ich wystąpieniu oraz że przebieg choroby nie prowadzi do charakteropatii padaczkowej.

    Osoby z epilepsją mogą być zatrudnione warunkowo po racjonalnym ograniczeniu zakresu zadań do sytuacji, w których możliwy jest stały nadzór i ewentualna szybka pomoc, a stanowisko pracy nie stwarza potencjalnych zagrożeń w razie emisji choroby.

 

5. Potrzeba przystosowania stanowiska pracy do potrzeb i możliwości osób z niepełnosprawnością

 

5.1. Osoby z dysfunkcją narządu ruchu

 

Osoby z dysfunkcją kończyn górnych

   Osoby z niewielką dysfunkcją kończyn górnych mogą potrzebować ograniczenia lub eliminacji zadań wymagających dużej sprawności rąk i palców oraz zastosowania indywidualnych pomocy technicznych, które usprawniają pracę przy komputerze. Osobom z dysfunkcją jednej kończyny górnej mogą być potrzebne pomoce techniczne (ortezy, protezy), ułatwiające lub umożliwiające im pracę, w tym obsługę komputera. Obecny stan technologiczny dotyczący dostosowywania sprzętu komputerowego do potrzeb osób ze znacznymi dysfunkcjami kończyn górnych pozwala na korzystanie z niego osobom z porażeniami i przykurczami. Dostosowanie może dotyczyć obsługi specjalnej klawiatury komputerowej (z nakładką ograniczającą, dużymi klawiszami czy dotykowej) oraz myszki z dużymi trackballami).

    Na wybranych stanowiskach można zastosować specjalne przyrządy uchwyty ograniczające angażowanie i wysiłek mięśni kończyn górnych oraz eliminujące angażowanie jednej ręki (przypadki braku sprawności lub amputacja jednej z kończyn). Praca może wymagać częściowego lub całkowitego wyeliminowania zadań i czynności roboczych wymagających dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej.

 

Osoby z dysfunkcją kończyn dolnych

   Dla osób z niewielką dysfunkcją kończyn dolnych, jeżeli jest to możliwe, należy tak zorganizować pracę oraz ograniczyć zakres zadań, aby część z nich mogła być wykonywana w pozycji siedzącej lub w pozycji stojącej z podparciem bioder i pleców.

   Osoby poruszające się o kulach, mogą potrzebować zainstalowania uchwytów i poręczy ułatwiających wstawanie i podpieranie w czasie stania. Kolejna możliwa adaptacja to dostosowanie wielkości stanowiska pracy i wysokości blatów biurka do indywidualnych potrzeb oraz umieszczenie wykorzystywanych urządzeń w zasięgu rąk pracownika. Również siedzisko należy przystosować do indywidualnych potrzeb pracownika z niepełnosprawnością (regulowana wysokość, uchylne siedzisko, regulowany podnóżek, blokada kół, regulowane lub indywidualnie profilowane oparcie tylne, regulowane i odchylane podłokietniki).

   Poruszanie się osób na wózkach inwalidzkich wymaga likwidacji barier architektonicznych w miejscu i środowisku pracy. Ciągi komunikacyjne powinny być wystarczająco szerokie, bez elementów wolno stojących i pozbawione progów, również drzwi do pomieszczeń i wind powinny mieć odpowiednią szerokość. Konieczna jest likwidacja barier architektonicznych w drodze do zakładu pracy. W miejscu pracy istnieje potrzeba powiększenia przestrzeni manewrowej wokół stanowiska pracy oraz dostosowania wielkości stanowiska pracy i wysokości blatu biurka oraz odpowiedniej przestrzeni pod blatem do indywidualnych potrzeb, a także zapewnienia dostępności wykorzystywanych urządzeń, narzędzi pracy i materiałów w zasięgu rąk, na odpowiedniej wysokości, bez konieczności manewrowania wózkiem. Należy zapewnić częściowe lub całkowite wyeliminowanie zadań czynności wymagających dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Ograniczenie niektórych obowiązków zawodowych jest możliwe w sytuacji pracy zespołowej.

 

5.2. Osoby z dysfunkcją narządu wzroku

    Osoby z dysfunkcją narządu wzroku powinny być zaopatrzone w szkła optyczne bądź soczewki kontaktowe zapewniające wystarczającą ostrość wzroku, pozwalającą na swobodne rysowanie nawet drobnych szczegółów podczas tworzenia kompozycji graficznych. Możliwe jest zastosowanie dodatkowego oprzyrządowania powiększającego, np. lupy powiększającej. Pomocne jest częściowe lub całkowite wyeliminowanie zadań i czynności roboczych wymagających dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej. Wymagane jest też dobre doświetlenie miejsca i stanowiska pracy, wprowadzenie kontrastowego wyposażenia względem wnętrza pomieszczenia, stosowanie kontrastowego – ciemnego tła blatu roboczego oraz eliminacja potencjalnych źródeł olśnienia (matowe powierzchnie). Dla osób pracujących na komputerze pomocne jest specjalne oprogramowanie (np. edytory tekstu powiększające litery i grafikę).

Pracę usprawnia stała lokalizacja elementów środowiska i stanowiska pracy.

 

5.3. Osoby z dysfunkcją narządu słuchu

 

Osoby słabosłyszące

   Osoby słabosłyszące powinny stosować aparaty słuchowe korygujące słuch (zwłaszcza w częstotliwościach pasma mowy) w stopniu umożliwiającym swobodne, werbalne komunikowanie się (słuch wydolny socjalnie).

    Zaleca się ograniczenie hałasu tła oraz pogłosu w pomieszczeniu pracy w celu poprawy warunków percepcji dźwięku oraz poprawy warunków komunikacji werbalnej. Zaleca się również rozszerzenie sygnalizacji ostrzegawczej o sygnalizację świetlną lub wizyjną uzupełniającą dźwiękowe sygnały bezpieczeństwa w miejscach potencjalnego przebywania pracownika (pomieszczenie pracy, toaleta, pokój socjalny itp.) lub sygnalizację wibracyjną, informującą o ewentualnym niebezpieczeństwie. Zaleca się, aby w miarę możliwości urządzenia teleinformatyczne, takie jak telefon, komputer itp., były dostosowane do aparatów słuchowych (np. mogą być wyposażone w systemy pętli indukcyjnej lub systemy FM). Urządzenia komunikacyjne mogą być również wyposażone w sygnalizację wizyjną, drganiową lub opartą na przewodnictwie kostnym.

 

Osoby głuche i głuchonieme

    Istnieje możliwość zatrudnienia osób z tego rodzaju niepełnosprawnością, zwłaszcza gdy potrafią odczytywać mowę z ust i ich mowa jest wyraźna, mimo ograniczeń w sytuacjach konieczności częstego kontaktowania się z ludźmi.

    Osoby głuche, zwłaszcza głuchonieme, powinny pracować na wybranych stanowiskach, w zespołach, gdzie nie ma konieczności kontaktowania się z osobami z zewnątrz. Możliwe jest uzyskanie warunków sprzyjających zatrudnieniu osób głuchych i głuchoniemych, gdy praca jest wykonywana przez zespół dzielący się zadaniami. Zatrudnienie osób głuchych lub głuchoniemych wymaga właściwej organizacji pracy, ewentualnie współpracy tłumacza języka migowego oraz wprowadzenia wewnętrznego systemu komunikacji z osobami słyszącymi w zespole pracowniczym. Komunikowanie się z zespołem ułatwiają znaki bądź symbole ułatwiające szybkie porozumiewanie w trakcie pracy. Dodatkowo niezbędne jest zapewnienie bezpieczeństwa pracy poprzez zainstalowanie np. sygnalizacji świetlnej, wizyjnej lub wibracyjnej informującej o ewentualnym niebezpieczeństwie w miejscach potencjalnego przebywania pracownika (pomieszczenie pracy, toaleta, pokój socjalny itp.) lub o stanie wykorzystywanych urządzeń. Napisy, tablice informacyjne i ostrzegawcze powinny być umieszczane w miejscach, w których mogą wystąpić sytuacje szczególnie niebezpieczne dla pracowników, czyli wewnętrznych drogach komunikacyjnych, przy schodach, przy drzwiach wyjściowych itp. Odnosi się to zwłaszcza do uzupełnienia wszelkiego rodzaju ostrzeżeń dźwiękowych wyraźnymi i łatwo zauważalnymi informacjami wizualnymi lub sygnałami wibracyjnymi.

    Zaleca się, aby osobie z tego rodzaju niepełnosprawnością był przydzielony opiekun na wypadek ewakuacji (w przypadku osoby głuchoniemej – ze znajomością podstaw języka migowego).

Polecane jest zatrudnienie tych osób przy wykonywaniu prac samodzielnych.

 

5.4. Osoby z dysfunkcją sfery psychicznej

   Pracownicy podejmujący pracę powinni być w przyjazny sposób zapoznawani ze strukturą i kulturą organizacyjną firmy. Powinni także otrzymać jasne i niedwuznaczne informacje oraz instrukcje odnośnie do podejmowanych zadań.

   W firmie zatrudniającej pracownika z tą niepełnosprawnością należy wprowadzić przyjazny tryb informowania o jego problemach zdrowotnych czy społecznych, najlepiej, gdy wie o nich „osoba zaufania”. Można wypracować także obyczaj, że członkowie zespołu pracowniczego interesują się sytuacją społeczną i zdrowotną pracownika, i biorą ją pod uwagę we współpracy. Mogą się przy tym uczyć podmiotowego traktowania pracownika z niepełnosprawnością – pozyskiwać wiedzę o jego sytuacji, przede wszystkim od niego samego, lub – za jego wiedzą i aprobatą – z innych źródeł.

   W sytuacji kłopotów z psychiczną i społeczną stroną swojej pracy pracownik mógłby korzystać ze wsparcia asystenta zawodowego/trenera pracy. Trener pracy może wywodzić się spośród współpracowników lub być specjalnie w tej roli zatrudniony w firmie. Może też wspierać pracownika z ramienia upoważnionej do tego organizacji. Możliwości wsparcia trenera pracy byłyby jednak ograniczone tylko do sfery emocji i relacji z innymi, nie dotycząc kompetencji zawodowych, i powinny obejmować tylko pewien niedługi okres/okresy czasu pracy. Na co dzień pracownik powinien jednak pracować samodzielnie – zgodnie z samodzielnym charakterem stanowiska pracy.

   Ponadto, zatrudniona osoba powinna mieć możliwość elastycznego czasu pracy i zakresu obowiązków, co oznacza, że w wyjątkowej sytuacji (związanej z chorobą czy niepełnosprawnością osoby) zakres obowiązków na tym stanowisku zostanie zmodyfikowany w sposób możliwy do zaakceptowania przez pracodawcę. Powinna istnieć także możliwość okresowego zastąpienia pracownika przez inną osobę.

 

5.5. Osoby z epilepsją

   Osoby chore na padaczkę, które uzyskały akceptację lekarza specjalisty, powinny pracować na wybranych stanowiskach pracy, w zespole, a praca powinna być nadzorowana. Praca powinna być spokojna, niewywołująca stresów i napięć, które mogłyby prowokować napady. Osoba z epilepsją powinna dobrze znać swoją chorobę i umieć szybko rozpoznawać aurę poprzedzającą napad.

Współpracownicy powinni być poinformowani, w jaki sposób, w razie wystąpienia napadu, mogą prawidłowo udzielić pomocy.

 

Uwaga. Każdy przypadek zatrudnienia osoby z niepełnosprawnością oraz przystosowania stanowiska pracy do potrzeb i możliwości tej osoby należy rozpatrywać indywidualnie.