Inżynier biocybernetyki i inżynierii biomedycznej

INŻYNIER AUTOMATYKI I ROBOTYKI


1. Informacje ogólne


   Inżynier automatyki i robotyki zajmuje się projektowaniem robotów dla przemysłu oraz systemów automatyki sterowania. Celem jego pracy jest tworzenie urządzeń produkcyjnych oraz rozwiązań dla przemysłu ułatwiających i przyspieszających produkcję, a także wspomagających jej optymalizację.
   Inżynier automatyki i robotyki może mieć bardzo szeroki zakres obowiązków. Od pracy koncepcyjnej, badawczej poprzez testowanie rozwiązań, odbiór, opiniowanie i zatwierdzanie produkcji oraz nadzór nad nią, szkolenie, ustalanie procedur eksploatacji i kontroli jakości, a także określanie procedur bezpieczeństwa oraz ich dokładne dokumentowanie, korygowanie wad, naprawianie, doskonalenie i ulepszanie.
W zakresie automatyki i robotyki można wyróżnić m.in. następujące specjalizacje:

  • automatyka (projektowanie układów sterowania dla potrzeb automatyki przemysłowej, konstruowanie elementów i podzespołów układów automatycznej regulacji, tworzenie oprogramowania dla układów sterowania komputerowego, opiniowanie projektów układów automatyki, uczestniczenie w odbiorze i uruchamianiu projektów, nadzorowanie urządzeń pracujących w cyklu zautomatyzowanym oraz pracy robotów przemysłowych)
  • robotyka (projektowanie, stosowanie i nadzorowanie pracy robotów i manipulatorów przemysłowych)
  • przemysłowe systemy pomiarowe (zapewnianie jakości i niezawodności pracy automatycznych systemów produkcyjnych przez nadzorowanie i diagnozowanie pracy układów automatyki i robotyki)
  • automatyzacja i robotyzacja procesów wytwórczych w przemyśle maszynowym (zastosowanie automatyki i robotyki w procesach wytwórczych)
  • automatyzacja systemów produkcyjnych (zastosowanie automatyki i robotykiw systemach produkcyjnych)
  • elastyczne systemy produkcyjne (zastosowanie automatyki i robotyki w

elastycznych systemach produkcyjnych).
   W zależności od zakresu pracy inżynier automatyki i robotyki wykonuje swoje obowiązki w laboratoriach ośrodków badawczo-rozwojowych, halach produkcyjnych bądź biurach technologicznych i konstrukcyjnych.
   Pracuje zwykle w dni powszednie, na ogół 8 godzin dziennie. Jest to praca indywidualna lub zespołowa w zależności od pełnionych obowiązków. Również w zależności od wykonywanych zadań zajęcie to może się wiązać z odpowiedzialnością za eksploatowane urządzenia i maszyny bądź za zdrowie i bezpieczeństwo innych ludzi (na przykład podczas pracy w hali produkcyjnej).
   Czynnikami uciążliwymi bądź szkodliwymi mogą być hałas, obsługa maszyn i urządzeń związana z ryzykiem uszkodzenia ciała. Pracując w zespole, inżynier automatyki i robotyki może być narażony na sytuacje konfliktogenne i stresujące.

 

2. Wymagania


   Inżynier automatyki i robotyki powinien mieć wyobraźnię przestrzenną, umiejętność myślenia twórczego by móc zajmować się pracą koncepcyjną, szukać nowych zastosowań i rozwiązań. Bardzo przydatna jest umiejętność logicznego rozumowania. Osoba pracująca w tym zawodzie musi się charakteryzować niezależnością myślenia i dużą samodzielnością, a także inicjatywnością. W pracy badawczej, obarczonej dużą odpowiedzialnością za wyniki, inżynier automatyki i robotyki powinien być szczególnie wytrwały, cierpliwy i dokładny. Powinna być to osoba ciekawa świata, mająca zainteresowania techniczne oraz naukowe, obejmujące wiele dziedzin.
  W tym zawodzie konieczne są uzdolnienia techniczne, umiejętność posługiwania się różnymi narzędziami, instalowania i uruchamiania urządzeń technicznych oraz znajomość zasad ich działania oraz umiejętność wykonywania napraw.
Niezbędne jest prawidłowe rozpoznawanie barw i rozróżnianie małych szczegółów pracy wzrokowej oraz prawidłowe pole widzenia i widzenie stereoskopowego.
   W wielu przypadkach istotny może się okazać stan słuchu ‒ powinien umożliwiać pracę w zespole lub działalność dydaktyczną. Zgodnie z zasadami profilaktyki medycznej na tych stanowiskach, na których wykonywanie pracy w hałasie (parametry hałasu osiągają wartości NDN − najwyższe dopuszczalne natężenie), zalecany jest stan słuchu nieodbiegający od normy.
Inżynier tej specjalności powinien mieć również dobry zmysł równowagi, ze względu na pracę przy maszynach, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia bądź życia. Istotna jest także dobra koordynacja wzrokowo-ruchowa, zręczność rąk i palców, szybki refleks oraz spostrzegawczość.

 

3. Czynniki utrudniające zatrudnienie w zawodzie

 

  Czynnikiem utrudniającym pracę w zawodzie są zaburzenia znacznego stopnia sprawności kończyn górnych w zakresie zręczności palców i rąk oraz dysfunkcje znacznego stopnia sprawności kończyn dolnych (możliwość zatrudnienia na wybranych stanowiskach pracy), a także upośledzenie widzenia w stopniu bardzo dużym, jak również wady i dysfunkcje narządu wzroku, których nie można skorygować szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi. Dotyczy to prawidłowego rozpoznawania barw, braku widzenia stereoskopowego i prawidłowego pola widzenia, a także zaburzenia zmysłu równowagi i zmysłu dotyku (osoby niewidome).  Utrudnieniem jest dysfunkcja narządu słuchu w stopniu znacznym (możliwość zatrudnienia na wybranych stanowiskach pracy).

   Pod względem sprawności sensomotorycznej ograniczeniami są zaburzenia niewielkiego i dużego stopnia w zakresie widzenia stereoskopowego, koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz percepcji kształtów.

   W zawodzie nie mogą pracować osoby z alergią wziewną i kontaktową na stosowane związki chemiczne oraz z chorobami skóry rąk.

   Dla osób zajmujących się pracą dydaktyczną (instytuty naukowo-badawcze, wyższe uczelnie) utrudnieniem mogą być schorzenia strun głosowych, słaba ekspresja werbalna i wady wymowy.

 

4. Możliwość zatrudnienia w zawodzie osób z niepełnosprawnością

 

4.1. Osoby z dysfunkcją narządu ruchu

   W zawodzie inżyniera biocybernetyki i inżynierii biomedycznej ważna jest sprawność kończyn górnych, zręczność dłoni i palców. Na wybranych stanowiskach pracy mogą być jednak zatrudnione osoby z nieznaczną dysfunkcją kończyn górnych, po identyfikacji indywidualnych barier i racjonalnym przystosowaniu warunków środowiska w zakresie technicznym i organizacyjnym.

   Polecana jest praca koncepcyjna, naukowa ewentualnie dydaktyczna.

   Mogą być zatrudnione osoby z niewielką dysfunkcją kończyn dolnych, która nie wyklucza stania i chodzenia, a także osoby ze znaczną dysfunkcją kończyn dolnych, w tym poruszające się na wózkach inwalidzkich, po identyfikacji indywidualnych barier i racjonalnym przystosowaniu warunków środowiska w zakresie technicznym i organizacyjnym. Wymagany jest wówczas odpowiedni dobór stanowiska lub takie ograniczenie bądź zmodyfikowanie zakresu pracy, aby większość zadań można było wykonywać w pozycji siedzącej.

Polecana jest praca koncepcyjna, naukowa ewentualnie dydaktyczna.

 

4.2. Osoby z dysfunkcją narządu wzroku

   W zawodzie mogą pracować osoby z wadami i dysfunkcjami narządu wzroku, które można skorygować szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi.

 

4.3. Osoby z dysfunkcją narządu słuchu

   Istnieje możliwość wykonywania zawodu przez osoby z niepełnosprawnością narządu słuchu pod warunkiem, że dysfunkcję tę można skorygować za pomocą aparatu słuchowego (osoby słabosłyszące).

  Jest możliwe zatrudniienie w zawodzie osób głuchych i głuchoniemych. Jednakże mogą pracować tylko na wybranych stanowiskach pracy, warunkowo, po racjonalnym dostosowaniu zakresu zadań, identyfikacji indywidualnych barier i przystosowaniu środowiska oraz stanowiska pracy (technicznym i organizacyjnym).

 

4.4. Osoby z dysfunkcją sfery psychicznej

   Osoby z chorobami psychicznymi mogą pracować w zawodzie pod warunkiem, że praca − poza wyjątkowymi sytuacjami (wyjazdy, sytuacje kryzysowe w firmie) − nie zaburza ich rytmu dnia i nocy i jest zachowana zasada równego traktowania pracowników.

 

4.5. Osoby z epilepsją

  Osoby cierpiące na padaczkę mogą wykonywać zawód na wybranych stanowiskach pracy, pod warunkiem, że napady padaczkowe występują sporadycznie i są sygnalizowane przez aurę, występują głównie wieczorem lub w nocy, nie powodują zbytniego zmęczenia i stosunkowo szybko następuje regeneracja sił po ich wystąpieniu, a przebieg choroby nie prowadzi do charakteropatii padaczkowej.

   Takie osoby mogą być zatrudnione warunkowo, po racjonalnym ograniczeniu zakresu zadań do sytuacji, w których możliwy jest stały nadzór i ewentualna szybka pomoc, a stanowisko pracy nie stwarza potencjalnych zagrożeń w razie emisji choroby.

 

5. Potrzeba przystosowania stanowiska pracy do potrzeb i możliwości osób z niepełnosprawnością

 

5.1. Osoby z dysfunkcją narządu ruchu

 

Osoby z dysfunkcją kończyn górnych

   W przypadku osób z niewielką dysfunkcją kończyn górnych może być konieczne ograniczenie lub wyeliminowanie zadań wymagających dużej sprawności rąk i palców oraz zastosowanie indywidualnych pomocy technicznych, które usprawniają pracę biurową czy obsługę urządzeń. Dysfunkcja jednej kończyny górnej może wymagać stosowania pomocy technicznych (ortez, protez), ułatwiających lub umożliwiających pracę, w tym obsługę komputera. Obecny poziom technologiczny w zakresie dostosowywania sprzętu komputerowego do potrzeb osób ze znacznymi dysfunkcjami kończyn górnych umożliwia korzystanie z niego osobom z porażeniami i przykurczami. Dostosowanie może dotyczyć obsługi klawiatury komputerowej (z nakładką ograniczającą, z dużymi klawiszami czy dotykowej) lub myszy z dużymi trackballami. Polecane są stanowiska, na których nie jest wymagana duża sprawność rąk i palców, a także sprawna koordynacja wzrokowo-ruchowa.

 

Osoby z dysfunkcją kończyn dolnych

   Poruszanie się o kulach może wymagać zainstalowania uchwytów i poręczy ułatwiających wstawanie i podpieranie się podczas stania. Kolejna możliwa adaptacja to dostosowanie przestrzeni stanowiska pracy i wysokości położenia blatu biurka do indywidualnych potrzeb oraz umieszczanie wykorzystywanych urządzeń i materiałów w zasięgu rąk pracownika. Siedzisko należy przystosować do indywidualnych potrzeb pracownika z niepełnosprawnością, w tym zapewnić regulowaną wysokość, uchylne siedzisko, regulowany podnóżek, blokadę kół, regulowane lub indywidualnie profilowane oparcie tylne, regulowane i odchylane podłokietniki.

   Poruszanie się na wózkach inwalidzkich wymaga likwidacji barier architektonicznych w miejscu i środowisku pracy. Ciągi komunikacyjne powinny być wystarczająco szerokie, bez elementów wolno stojących i pozbawione progów, drzwi do pomieszczeń i wind powinny mieć odpowiednią szerokość. Konieczna jest likwidacja barier architektonicznych w drodze do zakładu pracy. W miejscu pracy trzeba powiększyć przestrzeń manewrową wokół stanowiska pracy i wysokość położenia blatu biurka oraz zapewnić odpowiednią przestrzeń pod blatem, a także swobodny dostęp do użytkowanych maszyn i urządzeń, oraz umieścić materiały na odpowiedniej wysokości, aby były dostępne bez konieczności manewrowania wózkiem. Często istotne jest także zainstalowanie uchwytów w odpowiednich miejscach, ułatwiających osobie z niepełnosprawnością przesiadanie się z wózka i na wózek. Należy zapewnić częściowe lub całkowite wyeliminowanie zadań czynności wymagających dużej sprawności i dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Istotny jest właściwy wybór specjalizacji, umożliwiający pracę w pozycji siedzącej, a ograniczenie niektórych obowiązków zawodowych jest możliwe w pracy zespołowej.

 

5.2. Osoby z dysfunkcją narządu wzroku

  W zawodzie mogą pracować osoby z wadami i dysfunkcjami narządu wzroku, które mogą być skorygowane szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi.

  Pomocne może być także odpowiednie doświetlenie miejsca i stanowiska pracy, zastosowanie dodatkowych powiększających przyrządów optycznych (lupy, lunety, monookularów), przygotowanie kontrastowego (ciemnego) tła biurka i wyeliminowanie potencjalnych źródeł odblasku (matowanie powierzchni).

  Dla osób pracujących na komputerze pomocne będzie specjalne oprogramowanie (np. edytory tekstu powiększające litery i grafikę). Dodatkową opcją wspomagającą pracę osoby słabowidzącej jest wprowadzenie dźwięku towarzyszącego wykonywaniu poszczególnych czynności na komputerze.

Pomocna jest stała lokalizacja przedmiotów i urządzeń.

 

5.3. Osoby z dysfunkcją narządu słuchu

 

Osoby słabosłyszące

  Takie osoby powinny korygować słuch aparatem słuchowym (zwłaszcza w częstotliwościach pasma mowy) w stopniu umożliwiającym swobodne, werbalne komunikowanie się (słuch wydolny socjalnie).

Zaleca się ograniczenie hałasu tła oraz pogłosu w pomieszczeniach pracy w celu poprawy warunków percepcji dźwięku oraz warunków komunikacji werbalnej.

   Wskazane jest również rozszerzenie sygnalizacji ostrzegawczej o sygnalizację świetlną wizyjną lub wibracyjną uzupełniającą dźwiękowe sygnały bezpieczeństwa w miejscach potencjalnego przebywania pracownika. Zaleca się, aby urządzenia teleinformatyczne, takie jak telefon, komputer itp., były − w miarę możliwości − dostosowane do aparatów słuchowych (np. mogą być wyposażone w systemy pętli indukcyjnej lub systemy FM). Urządzenia komunikacyjne mogą być również wyposażone w sygnalizację wizyjną, drganiową lub z wykorzystaniem przewodnictwa kostnego.

 

Osoby głuche i głuchonieme

   Istnieje możliwość zatrudnienia osoby z tego rodzaju niepełnosprawnością. Wymaga to jednak właściwej organizacji pracy – w przypadku osób głuchoniemych konieczna jest znajomość przez otoczenie (przynajmniej jedną osobę) języka migowego bądź stała współpraca pracodawcy z profesjonalnym tłumaczem tego języka (możliwość korzystania z tłumacza języka migowego on-line). W komunikowaniu się z zespołem współpracowników pomagają również znaki bądź symbole ułatwiające szybkie porozumiewanie się w trakcie pracy. Dodatkowo niezbędne jest zapewnienie bezpieczeństwa w pomieszczeniach pracy przez zainstalowanie np. sygnalizacji świetlnej, wizyjnej lub wibracyjnej informującej o ewentualnym niebezpieczeństwie w miejscach potencjalnego przebywania pracownika (drogi komunikacyjne, pomieszczenie pracy, toaleta, pokój socjalny itp.) lub o stanie wykorzystywanych urządzeń.

Zaleca się, aby osobie z tego rodzaju niepełnosprawnością był przydzielony opiekun na wypadek ewakuacji.

 

5.4. Osoby z dysfunkcją sfery psychicznej

  Pracownik podejmujący pracę w tym zawodzie powinien być w przyjazny sposób zapoznawany ze strukturą i kulturą organizacyjną firmy. Powinien także otrzymać jasne i niedwuznaczne informacje oraz instrukcje odnośnie do podejmowanych zadań.

  W firmie zatrudniającej pracownika z tą niepełnosprawnością należy wprowadzić przyjazny tryb informowania o jego problemach zdrowotnych czy społecznych. Najlepiej, gdy wie o nich „osoba zaufania”. Można także wypracować obyczaj, że członkowie zespołu pracowniczego interesują się jego sytuacją społeczną oraz zdrowotną i biorą ją pod uwagę we współpracy. Mogą się przy tym uczyć podmiotowego traktowania pracownika z niepełnosprawnością − pozyskiwać wiedzę o jego sytuacji przede wszystkim od niego samego lub – za jego wiedzą i aprobatą − z innych źródeł.

  W sytuacji kłopotów z psychiczną i społeczną stroną swojej pracy pracownik mógłby korzystać ze wsparcia asystenta zawodowego/trenera pracy. Trener pracy może wywodzić się spośród współpracowników lub być specjalnie w tej roli zatrudniony w firmie. Może też wspierać pracownika z ramienia upoważnionej do tego organizacji. Możliwości wsparcia przez trenera pracy byłyby jednak ograniczone tylko do sfery emocji i relacji z innymi, a więc nie dotyczyłyby kompetencji zawodowych, i powinny obejmować tylko pewien niedługi odcinek/odcinki czasu pracy. Na co dzień pracownik powinien jednak pracować samodzielnie – zgodnie z samodzielnym charakterem stanowiska pracy.

  Ponadto zatrudniona osoba powinna mieć możliwość korzystania z elastycznego czasu pracy i zakresu obowiązków, co oznacza, że w wyjątkowej sytuacji (związanej z jej chorobą czy niepełnosprawnością) zakres obowiązków na tym stanowisku zostanie zmodyfikowany w sposób możliwy do zaakceptowania przez pracodawcę. Powinna także istnieć możliwość okresowego zastąpienia pracownika przez inną osobę.

 

5.5. Osoby z epilepsją

   Osoby chore na padaczkę, które uzyskały akceptację lekarza specjalisty, powinny pracować na wybranych stanowiskach pracy, w zespole, pod nadzorem. Praca powinna być spokojna, niewywołująca stresów i napięć, które mogłyby prowokować napady. Należy ograniczyć pracę z urządzeniami w ruchu, wirującymi i maszynami elektrycznymi. Zasadne może również być zastosowanie elastycznego czasu pracy.

   Osoba z epilepsją wykonująca zawód powinna dobrze znać swoją chorobę i umieć szybko rozpoznawać aurę poprzedzającą napad.

Współpracownicy powinni być poinformowani, w jaki sposób w razie wystąpienia napadu mogą prawidłowo udzielić pomocy.

 

Uwaga. Każdy przypadek zatrudnienia osoby z niepełnosprawnością oraz przystosowania stanowiska pracy do potrzeb i możliwości tej osoby należy rozpatrywać indywidualnie.