Chemik

CHEMIK

 

1. Informacje ogólne

 

   Miejscem pracy chemika mogą być: instytut, laboratorium badawcze, szkoła lub wyższa uczelnia.

Chemik zatrudniony w instytucie lub laboratorium zajmuje się problemami badawczymi, projektuje aparaturę specjalistyczną, wypracowuje nowe metody badań oraz opracowuje i weryfikuje teorie, analizuje i określa właściwości różnych substancji chemicznych. Materiały, z którymi ma do czynienia, nierzadko bywają toksyczne, dlatego dla celów bezpieczeństwa musi pracować pod specjalnymi wyciągami mającymi wyeliminować ryzyko wdychania niebezpiecznych substancji. Często musi pracować w fartuchu roboczym, rękawicach i okularach ochronnych, które chronią przed oparzeniami (lub odmrożeniami) spowodowanymi gwałtownie zachodzącymi reakcjami chemicznymi. Prowadząc badania, używa specjalistycznego sprzętu, od bardzo prostych narzędzi po skomplikowane urządzenia. Praca ta bywa niebezpieczna dla zdrowia, dlatego chemik musi zwracać szczególną uwagę na zasady bhp i stosować się do nich bardzo dokładnie. Z pracą taką wiąże się również wiele chorób zawodowych, na przykład choroby układu oddechowego, alergie, oparzenia.

   Pracując jako nauczyciel (w szkołach podstawowych, gimnazjalnych, średnich bądź policealnych) lub wykładowca (na wyższych uczelniach), chemik jest odpowiedzialny za rzetelne przekazanie posiadanej wiedzy swoim uczniom lub studentom. Pracując na wyższej uczelni, ma możliwość opracowywania programu nauczania i samodzielnego wyboru metod pracy ze studentami. Spoczywa na nim duża odpowiedzialność związana z dbaniem o bezpieczeństwo osób, które naucza.

   W pracy nauczyciela bądź wykładowcy dodatkowymi czynnikami uciążliwymi i szkodliwymi (oprócz substancji chemicznych) są nadmierny hałas oraz choroby strun głosowych.

Praca w laboratorium nie wymaga intensywnych kontaktów z ludźmi, chyba że chemik stanowi część zespołu badawczego i musi współpracować z pozostałymi jego członkami. Praca w szkole lub na wyższej uczelni wiąże się z dokładnie odwrotną sytuacją, a w konsekwencji – z o wiele większym narażeniem na konflikty.

   Godziny pracy chemika są zróżnicowane, zależnie od miejsca pracy. W laboratorium chemik ma stałe i z góry określone godziny pracy, natomiast w szkole lub na wyższej uczelni jego grafik może się często zmieniać, a część pracy (na przykład opracowywanie scenariuszy zajęć) może wykonywać w domu.

 

2. Wymagania

 

   Chemik powinien charakteryzować się dobrą pamięcią oraz zdolnością koncentracji uwagi przez dłuższy czas na wykonywanej czynności. Musi być osobą niezwykle dokładną i skrupulatną w działaniu, ostrożną i precyzyjną, zarazem bardzo odpowiedzialną i rozumiejącą ryzyko wiążące się z wykonywaną pracą. Musi potrafić sprostać rygorystycznym zasadom bhp, koniecznym w tym zawodzie. Niezbędna jest też duża cierpliwość i wytrwałość oraz ciekawość zawodowa będąca motorem działania i doskonalenia zawodowego.

  Pracując w laboratorium, chemik musi posiadać umiejętność pracy w warunkach monotonnych, przy powtarzających się często prostych i jednostajnych czynnościach, w mało stymulujących warunkach. Ze względu na pracę w zespole badawczym chemik musi potrafić współdziałać z innymi, precyzować myśli i przekazywać informacje w jasny i przejrzysty sposób. Umiejętności te są przydatne również chemikowi pracującemu jako wykładowca na wyższej uczelni. Pomocne są też uzdolnienia techniczne ułatwiające korzystanie z aparatury laboratoryjnej.

   Pracując jako nauczyciel bądź wykładowca, chemik ma częste i intensywne kontakty z ludźmi. Musi umieć z nimi postępować, mieć zdolność przekonywania oraz odporność emocjonalną, a także dużą samokontrolę. Powinien być niezależny i samodzielny, przydatne są w takiej pracy również umiejętności kierownicze i duża inicjatywność.

   Chemik nie musi spełniać szczególnych wymagań pod względem fizycznym ani zdrowotnym, jego praca wymaga bowiem niewielkiego obciążenia fizycznego. Powinien jednak odznaczać się dobrym stanem wzroku (prawidłowa ostrość wzroku, widzenie stereoskopowe oraz prawidłowe rozróżnianie barw) oraz innych zmysłów – smaku, węchu i dotyku, a także zręcznością kończyn górnych, w szczególności w zakresie rąk i palców, konieczną do wykonywania precyzyjnych czynności pracy. Ze względu na zadania dydaktyczne istotne są także wymagania dotyczące dobrego słuchu.

 

3. Czynniki utrudniające zatrudnienie w zawodzie

 

   Czynnikami utrudniającymi pracę w zawodzie chemika są zaburzenia niewielkiego i znacznego stopnia sprawności kończyn górnych, w szczególności w zakresie zręczności palców i rąk, zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, zmysłu równowagi i zmysłu dotyku oraz węchu i smaku.

   W zawodzie chemika nie mogą pracować osoby niewidome oraz osoby z takimi dysfunkcjami, jak: brak widzenia stereoskopowego oraz zaburzenia w rozróżnianiu barw czy z wadami i dysfunkcjami narządu wzroku, które nie mogą być skorygowane szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi.

   W przypadku pracy dydaktycznej przeciwwskazaniem są znacznego stopnia dysfunkcje w zakresie narządu słuchu, które nie mogą być skorygowane aparatem słuchowym.

   Charakter pracy, a przede wszystkim kontakty interpersonalne, powodują, że znaczące wady wymowy mogą stanowić również ograniczenie w pracy w tym zawodzie (dotyczy to pracy w szkołach i na uczelni).

 

4. Możliwość zatrudnienia w zawodzie osób z niepełnosprawnością

 

4.1. Osoby z dysfunkcją narządu ruchu

   W zawodzie chemika mogą pracować osoby z dysfunkcjami kończyn dolnych, nawet w stopniu znacznym, w tym osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich, pod warunkiem odpowiedniego dostosowania obiektu, pomieszczenia i stanowiska pracy.

 

4.2. Osoby z dysfunkcją narządu wzroku

   W zawodzie chemika mogą być zatrudnione osoby widzące obuocznie, o prawidłowym lub nieznacznie ograniczonym zakresie pola widzenia, rozróżniające prawidłowo barwy, z zaburzeniami widzenia o zmroku lub nadwrażliwością na światło oraz osoby z nieznaczną dysfunkcją narządu wzroku skorygowaną przez odpowiednie szkła optyczne lub soczewki i nieutrudniającą widzenia nawet drobnych szczegółów. Zatrudnienie jest możliwe po odpowiednim dostosowaniu środowiska i stanowiska pracy.

Nie ma możliwości zatrudnienia na tym stanowisku osób niewidomych ani osób słabowidzących, które są pozbawione widzenia stereoskopowego oraz nie rozróżniają barw.

 

4.3. Osoby z dysfunkcją narządu słuchu

  Istnieje możliwość wykonywania zawodu przez osoby z dysfunkcją narządu słuchu pod warunkiem, że niepełnosprawność ta jest możliwa do skorygowania za pomocą aparatów słuchowych (osoby słabosłyszące).

   Możliwość zatrudnienia osób głuchych i głuchoniemych jest ograniczona. Osoby te mogą wykonywać zawód na wybranych stanowiskach pracy warunkowo, po racjonalnym dostosowaniu zakresu zadań, identyfikacji indywidualnych barier przystosowaniu środowiska oraz stanowiska pracy (technicznym i organizacyjnym).

 

4.4. Osoby z dysfunkcją sfery psychicznej

   Osoby z chorobami psychicznymi mogą pracować w zawodzie pod warunkiem, że praca, poza wyjątkowymi sytuacjami (wyjazdy, sytuacje kryzysowe w firmie), nie zaburza rytmu dnia i nocy pracownika i zachowana jest zasada równego traktowania pracowników.

   Osoby z autyzmem / zespołem Aspergera mogą wykonywać zawód, jeśli obowiązki służbowe nie wymagają zarządzania zespołem ludzi. Konieczne jest jednak zbadanie, czy nie cierpią one na schorzenia układu trawiennego lub immunologicznego, by szkodliwe warunki pracy nie wpływały negatywnie na stan ich zdrowia. Osoby z nadwrażliwością słuchową lub dotykową powinny unikać tego zawodu.

 

5. Potrzeba przystosowania stanowiska pracy do potrzeb i możliwości osób z niepełnosprawnością

 

5.1. Osoby z dysfunkcją narządu ruchu

   Ze względu na różnorodność zadań i działań, jakie wykonuje chemik, istnieje możliwość pracy na wybranych stanowiskach osób z dysfunkcjami kończyn dolnych, nawet w znacznym stopniu, poruszających się na wózkach. Zawsze jednak osoby takie będą potrzebowały indywidualnie dobranego sprzętu dostosowującego środowisko pracy do ich możliwości i ograniczeń.

  Z uwagi na ograniczoną mobilność osób z dysfunkcją kończyn dolnych, mogą one wykonywać pracę na wybranych stanowiskach, przy czym wymaga to właściwej organizacji, tak aby niektóre lub wszystkie zadania mogły być realizowane w pozycji siedzącej. W takiej sytuacji może zajść potrzeba ograniczenia lub eliminacji niektórych zadań lub uzgodnienie odpowiednio zorganizowanej współpracy między pracownikami danej placówki.

W pracowni osoby z niepełnosprawnością mogą potrzebować wielorakich udogodnień związanych z dostosowaniem stanowiska i dbałością o bezpieczeństwo. Dostosowania może wymagać biurko, siedzisko i wykorzystywane sprzęty.

   Osoby z niewielką dysfunkcją kończyn dolnych, poruszające się o kulach, mogą potrzebować zainstalowania uchwytów i poręczy ułatwiających wstawanie i podpieranie w czasie stania bądź korzystania z wysokiego stołka. Kolejna możliwa adaptacja to dostosowanie wielkości stanowiska pracy i wysokości blatów biurka do indywidualnych potrzeb oraz umieszczenie wykorzystywanych urządzeń w zasięgu rąk pracownika. Również siedzisko należy przystosować do indywidualnych potrzeb pracownika z niepełnosprawnością (regulowana wysokość, uchylne siedzisko, regulowany podnóżek, blokada kół, regulowane lub indywidualnie profilowane oparcie tylne, regulowane i odchylane podłokietniki).

   W przypadku osób poruszających się na wózkach inwalidzkich jest wymagana likwidacja barier architektonicznych w miejscu i środowisku pracy. Ciągi komunikacyjne powinny być wystarczająco szerokie i pozbawione progów, również drzwi do pomieszczeń i wind powinny mieć odpowiednią szerokość. Konieczna jest likwidacja barier architektonicznych w drodze do zakładu pracy. W miejscu pracy istnieje potrzeba powiększenia przestrzeni manewrowej wokół stanowiska pracy oraz dostosowania wielkości stanowiska pracy do indywidualnych potrzeb i zapewnienia dostępności wykorzystywanych urządzeń, narzędzi pracy i materiałów. Należy zapewnić częściowe lub całkowite wyeliminowanie zadań i czynności wymagających dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej.

 

5.2. Osoby z dysfunkcją narządu wzroku

   Osoby z niewielką dysfunkcją narządu wzroku powinny stosować szkła korekcyjne bądź soczewki kontaktowe. Mogą także wykorzystywać oprzyrządowanie powiększające (np. lupy powiększające, lunety, monookulary). Osoby z zaburzeniami widzenia po zmroku powinny mieć odpowiednio doświetlone światłem elektrycznym pomieszczenie i stanowisko pracy.

   Osoby nadwrażliwe na światło powinny mieć odpowiednio oświetlone stanowisko pracy, tak aby ograniczyć olśnienie bezpośrednie i odbiciowe, a stosowane oprawy powinny cechować się możliwie najmniejszą jaskrawością.

W przypadku korzystania z komputera można wykorzystywać specjalne edytory tekstu powiększające litery i grafikę. Dodatkową opcją wspomagającą pracę osoby słabowidzącej jest wprowadzenie dźwięku towarzyszącego wykonywaniu poszczególnych czynności na komputerze.

   Wymagane jest wprowadzenie kontrastowej kolorystyki narzędzi, urządzeń, ścian pomieszczeń.

Pracę usprawnia stała lokalizacja elementów środowiska i stanowiska pracy.

 

5.3. Osoby z dysfunkcją narządu słuchu

 

Osoby słabosłyszące

   Osoby słabosłyszące powinny korygować słuch aparatem słuchowym (zwłaszcza w częstotliwościach pasma mowy) w stopniu umożliwiającym swobodne, werbalne komunikowanie się. Zaleca się ograniczenie hałasu tła oraz pogłosu w pomieszczeniu pracy w celu poprawy warunków percepcji dźwięku oraz poprawy warunków komunikacji werbalnej.

   Wskazane jest rozszerzenie sygnalizacji ostrzegawczej o sygnalizację świetlną wizyjną lub wibracyjną, uzupełniającą dźwiękowe sygnały bezpieczeństwa w miejscach potencjalnego przebywania pracownika. Zaleca się, aby w miarę możliwości urządzenia teleinformatyczne, takie jak telefon, komputer itp., były dostosowane do aparatów słuchowych (np. mogą być wyposażone w systemy pętli indukcyjnej lub systemy FM). Urządzenia komunikacyjne mogą być również wyposażone w sygnalizację wizyjną, drganiową lub opartą na przewodnictwie kostnym.

 

Osoby głuche i głuchonieme

   Istnieje możliwość zatrudnienia osoby z tego rodzaju niepełnosprawnością. Wymaga to jednak właściwej organizacji pracy – w przypadku osób głuchoniemych konieczna jest znajomość przez otoczenie (przynajmniej jedną osobę) języka migowego bądź stała współpraca pracodawcy z profesjonalnym tłumaczem tego języka (możliwość korzystania z tłumacza języka migowego on-line). Może być również konieczne ograniczenie zakresu posługiwania się językiem pisanym, ponieważ rozumienie informacji na piśmie przez osoby głuchonieme posługujące się językiem migowym jest znacząco utrudnione. W komunikowaniu się z zespołem współpracowników pomagają znaki bądź symbole ułatwiające szybkie porozumiewanie w trakcie pracy. Dodatkowo niezbędne jest zapewnienie bezpieczeństwa pracy poprzez zainstalowanie np. sygnalizacji świetlnej, wizyjnej lub wibracyjnej, informującej o ewentualnym niebezpieczeństwie w miejscach potencjalnego przebywania pracownika (pomieszczenie pracy, toaleta, pokój socjalny itp.) lub o stanie wykorzystywanych urządzeń.

   Zaleca się, aby osobie z tego rodzaju niepełnosprawnością był przydzielony opiekun na wypadek ewakuacji.

Niewskazana jest praca wykładowcy i dydaktyczna w szkołach czy na wyższej uczelni.

 

5.4. Osoby z dysfunkcją sfery psychicznej

   Osoby podejmujące pracę powinny być w przyjazny sposób zapoznawane ze strukturą i kulturą organizacyjną firmy. Powinny także otrzymać jasne i niedwuznaczne informacje oraz instrukcje odnośnie do podejmowanych zadań.

   W firmie zatrudniającej pracownika z tą niepełnosprawnością należy wprowadzić przyjazny tryb informowania o jego problemach zdrowotnych czy społecznych, najlepiej, gdy wie o nich „osoba zaufania”. Można wypracować także obyczaj, że członkowie zespołu pracowniczego interesują się sytuacją społeczną i zdrowotną pracownika, i biorą ją pod uwagę we współpracy. Mogą się przy tym uczyć podmiotowego traktowania pracownika z niepełnosprawnością – pozyskiwać wiedzę

o jego sytuacji, przede wszystkim od niego samego, lub – za jego wiedzą i aprobatą

– z innych źródeł.

   W sytuacji kłopotów z psychiczną i społeczną stroną swojej pracy pracownik mógłby korzystać ze wsparcia asystenta zawodowego/trenera pracy. Trener pracy może wywodzić się spośród współpracowników lub być specjalnie w tej roli zatrudniony w firmie. Może też wspierać pracownika z ramienia upoważnionej do tego organizacji. Możliwości wsparcia trenera pracy byłyby jednak ograniczone tylko do sfery emocji i relacji z innymi, nie dotycząc kompetencji zawodowych, i powinny obejmować tylko pewien niedługi okres/okresy czasu pracy. Na co dzień pracownik powinien jednak pracować samodzielnie – zgodnie z samodzielnym charakterem stanowiska pracy.

   Ponadto, zatrudniona osoba powinna mieć możliwość elastycznego czasu pracy i zakresu obowiązków, co oznacza, że w wyjątkowej sytuacji (związanej z chorobą czy niepełnosprawnością osoby) zakres obowiązków na tym stanowisku zostanie zmodyfikowany w sposób możliwy do zaakceptowania przez pracodawcę. Powinna istnieć także możliwość okresowego zastąpienia pracownika przez inną osobę.

   Osoby z autyzmem / zespołem Aspergera powinny pracować w małym zespole ludzi, w miejscu cichym, bez narażenia na liczne bodźce sensoryczne, uciążliwy ruch i hałas. Niezalecane jest zatrudnienie w systemie tzw. „open space”. Osoby z tego typu dysfunkcją powinny mieć dokładnie określone obowiązki i zależności służbowe.    Wymagana jest dobra organizacja pracy, wysoka przewidywalność zdarzeń, precyzyjne i klarowne przekazywanie poleceń. Praca nie powinna prowadzić do przeciążenia ani stresu oraz nie powinna polegać na zarządzaniu pracą innych osób ani wymagać licznych kontaktów z różnymi osobami/klientami. W niektórych przypadkach lub tuż po podjęciu pracy potrzebny może być trener pracy lub mentor, by osoba z zespołem Aspergera mogła dopytać o różne rzeczy.

 

Uwaga. Każdy przypadek zatrudnienia osoby z niepełnosprawnością oraz przystosowania stanowiska pracy do potrzeb i możliwości tej osoby należy rozpatrywać indywidualnie.