Konflikty w pracy - ich przyczyny i sposoby rozwiązywania

Autor:  mgr Martyna Ostrowska

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Kontakt: martyna.ostrowska@ujk.edu.pl
Źródło: Bezpieczeństwo Pracy – Nauka i Praktyka, 2017, nr 9, str. 12-15,
DOI: 10.5604/01.3001.0010.4186

Konflikty w pracy są zjawiskiem naturalnym i zdarzają się nawet w najlepiej współpracujących zespołach. Kluczową kwestię stanowi rozpoznanie podłoża sytuacji konfliktowej i dobranie odpowiednich sposobów jej rozwiązania. Konstruktywne rozstrzyganie konfliktów powinno przede wszystkim prowadzić do integracji zespołu i współpracy jego członków. W artykule podjęto próbę teoretycznego ujęcia istoty, przyczyn i sposobów rozwiązywania konfliktów w pracy, według podejścia tradycyjnego i nowoczesnego.

Słowa kluczowe: konflikty, praca, przyczyny, rozwiązywanie

Wstęp

Dobra atmosfera w pracy to jeden z najważniejszych atutów każdej organizacji. Konflikty pomiędzy współpracownikami, a także podwładnymi i przełożonymi zdarzają się jednak w każdym, nawet najlepiej współpracującym zespole. Kluczową kwestię stanowi wtedy rozpoznanie przyczyn sytuacji konfliktowej oraz dobór efektywnych i konstruktywnych sposobów jej rozwiązania.

W wielu środowiskach konflikty postrzegane są jako wydarzenia wyłącznie negatywne. Z tego względu niektórzy kierownicy i pracownicy uważają, że należy ich bezwzględnie unikać. Z drugiej strony trzeba zauważyć, że są one zjawiskiem całkiem naturalnym i towarzyszą ludziom od zarania dziejów.

Postrzeganie konfliktów jako zdarzeń oczywistych i zaakceptowanie faktu ich występowania sprzyja właściwemu zarządzaniu nimi. Trzeba dążyć do rozwiązywania konfliktów, tak aby nie przynosiły większych szkód, a nawet starać się przekuwać ich istnienie w korzyści dla zespołu.

W artykule podjęto próbę teoretycznego ujęcia istoty, przyczyn i sposobów rozwiązywania konfliktów w pracy według podejścia tradycyjnego i nowoczesnego. Podstawę tych rozważań stanowi literatura przedmiotu. Należy tutaj poczynić również zastrzeżenie, że sposoby rozwiązywania konfliktów w pracy w pewnej mierze są zbieżne ze sposobami rozwiązywania konfliktów w ogóle.

Konflikty - definicje i kryteria podziału

Słowo konflikt pochodzi z języka łacińskiego - conflictus oznacza „zderzenie". Konflikt należy więc rozumieć jako ludzką niezgodność interesów, postaw czy dążeń. Każdy spór ma strony w niego zaangażowane i przedmiot, którego dotyczy. Stronami w przedsiębiorstwie są najczęściej grupy ludzi, a przedmiotem bywają poglądy, postawy, oczekiwania czy dobra materialne [1].

W literaturze przedmiotu można znaleźć wiele definicji konfliktu. J. A. F Stoner, Ch. Wankel definiują go jako spór dwóch lub więcej członków albo grup, wynikający z konieczności dzielenia się ograniczonymi zasobami albo pracami lub zajmowania odmiennej pozycji, różnych celów, wartości lub postaw [2]. Ch. Wankel prezentuje konflikt organizacyjny jako spór dwóch lub więcej członków albo grup, wynikający z konieczności dzielenia się ograniczonymi zasobami albo pracami lub zajmowania odmiennej pozycji, różnych celów, wartości lub spostrzeżeń. Członkowie czy działy organizacji w trakcie sporu dążą do tego, by ich sprawa lub punkt widzenia przeważyły nad sprawą lub punktem widzenia innych. W. Piotrowski i A. Koźmiński definiują konflikt bardzo podobnie, a mianowicie jako sytuację, która polega na postrzeganiu celów, wartości lub interesów przez dwie lub więcej zależnych stron jako sprzeczne ze sobą [3].

W literaturze przedmiotu spotkać można kilka podziałów konfliktów wedle różnych kryteriów. Według podmiotów zaangażowanych wyróżniamy następujące ich rodzaje:

• intergrupowe - między grupami pracowników; działają one bardzo destrukcyjnie na całą załogę. Gdy konflikt angażuje dużą liczbę pracowników, może to być przyczyną powstania przeciwstawnych obozów, co w konsekwencji osłabia spójność załogi. Rywalizujące ze sobą grupy rozsadzają wprawdzie załogę przedsiębiorstwa, ale równocześnie dynamizują ją i niekiedy przyczyniają się do jej oczyszczenia z najbardziej „szkodliwych" ludzi
• interpersonalne - między pracownikami. Źródła konfliktów przeważnie tkwią w sprzecznych interesach poszczególnych jednostek, ich oczekiwaniach i rolach społecznych. Ich zasięg jest wąski, więc nie są zagrożeniem dla struktur organizacji. Jednakże konflikty te nie rozgrywają się w próżni, na skutek czego mogą rozprzestrzeniać się i przybierać szerszy zasięg
• intragrupowe - konflikty wewnątrz grupy pracowników
• intrapersonalne - konflikty wewnętrzne, związane z koniecznością podejmowania wyborów dotyczących zachowań, postaw, przekonań czy wartości, co może być przyczyną powstania stanów wewnętrznego napięcia czy frustracji. Pojawia się on, gdy pracownik nie ma jasno określonych obowiązków czy otrzymuje sprzeczne zadania do wykonania albo oczekiwania względem niego przekraczającego możliwości [3],

Według kryterium przedmiotu wyróżnić można następujące konflikty:

• ekonomiczne - ich podłoże stanowią zasady podziału pracy i jej wynagradzania, a co z tego wynika: pojawiające się różnice majątkowe i różny standard życia
• socjalne - ich bazę stanowią sprawy bytowe
• polityczne - wynikają ze złożoności społeczeństwa w każdym państwie, np. konflikty narodowościowe, rasowe
• warstwowe - ich podłoże stanowi rozwarstwienie społeczeństwa i powstawanie różnych warstw związanych z prestiżem czy zamożnością
• klasowe - ich przyczyną są różnice ekonomiczne i polityczne pomiędzy klasami społecznymi
• ideologiczne - wynikają z różnych ideologii pomiędzy grupami
• kulturowe - są związane z procesami globalizacji, osoby wywodzące się z różnych kultur wyznają zazwyczaj inne zasady, ideały i style życia; występują też różnice językowe
• wartości i celów - wynikają z przynależności każdej jednostki do wielu grup społecznych; ich podłoże stanowią trudności w pogodzeniu niekiedy sprzecznych celów i wartości [1],

Stosując kryterium podmiotowe, wyróżnić można dwa rodzaje konfliktów. Pierwszy to konflikt jednostkowy, który dotyczy pojedynczych jednostek i jest rezultatem dokonywanych przez nie wyborów, które rodzą wewnętrzne napięcie i frustrację. Drugi to konflikt zbiorowy, obejmujący grupy pracowników [1].

Analizując przyczyny powstawania konfliktów można je podzielić na obiektywne i subiektywne. Powodem występowania pierwszych są przyczyny niezależne od jednostki, np. nieodpowiednia organizacja pracy. Przyczyna powstawania drugiego rodzaju konfliktów tkwi w rozbieżnych opiniach, trudnych do zaakceptowania postawach i zachowaniach [1].