Sprawy ogólne BHP
PROFILAKTYKA PRZEWLEKŁEJ NIEWYDOLNOŚCI ŻYLNEJ NÓG

 

ZALECENIA DOTYCZĄCE PROFILAKTYKI PNŻ W MIEJSCU PRACY - PRACA SIEDZĄCA

 

 

Usprawnienie stanowiska pracy siedzącej mające na celu zapobieganie PNŻ powinno dotyczyć jednocześnie wyposażenia stanowiska pracy, jak i organizacji pracy na danym stanowisku.

 

 

Stanowisko pracy

 

     1.       Siedzisko

Bardzo istotnym elementem wyposażenia stanowiska pracy jest odpowiednie, dostosowane do potrzeb pracownika siedzisko(krzesło, fotel), dzięki któremu można zminimalizować nie tylko dolegliwości w zakresie układu mięśniowo-szkieletowego, ale i układu żylnego kończyn dolnych.

 

 

Dobre siedzisko powinno posiadać:

 

 

  • wyprofilowaną krawędź płyty siedziska, tak aby nie uciskała ud i nie utrudniała krążenia krwi w kończynach dolnych
  • możliwość regulacji wysokości płyty siedziska, pozwalającą na dopasowanie całego układu siedzisko - stół do wzrostu pracownika; nie należy siedzieć zbyt nisko, ani zbyt wysoko gdyż krew musi pokonać
  • dodatkową barierę zgiętych stawów kolanowych i biodrowych
  • oparcie z możliwością regulacji kąta nachylenia, które zapewnia właściwe podparcie odcinka lędźwiowego, a najlepiej całych pleców, a zagłówek również głowy; siedzisko z odpowiednio pochylonym oparciem pozwala uniknąć siedzenia ze zgiętymi kolanami pod kątem mniejszym niż prosty
  • oparcie siedziska powinno zmieniać kąt nachylenia zgodnie z aktualnym położeniem pleców; podstawą jest jak najczęstsza (nawet kilkukrotna w ciągu dnia) regulacja siedziska, dzięki czemu dopasowujemy stanowisko pracy do zmieniających się potrzeb (inny rodzaj pracy, zmęczenie pracownika)
  • możliwość korzystania z podnóżka; podnóżki, po pierwsze wydatnie zwiększają komfort siedzenia a po drugie, podobnie jak odpowiednio pochylone oparcie, pozwalają uniknąć siedzenia ze zgiętymi kolanami pod kątem mniejszym niż 90˚

 

W czasie siedzenia należy pamiętać o następujących zasadach:

 

  • ciężar ciała powinien spoczywać na pośladkach, a nie na udach
  • kolana powinny być zgięte pod kątem 90-110˚, lekko poniżej poziomu bioder a stopy spoczywać płasko na podłodze(nie powinny być podkurczone pod siedzenie); jeśli tak się nie dzieje, należy zastosować podnóżek albo obniżyć  siedzisko i płaszczyznę pracy
  • co jakiś czas warto zmieniać położenie nóg poprzez ustawienie ich pod kątem innym niż 90˚, uniesienie do góry, naprzemienne poruszanie stopami, prostowanie, opieranie się na piętach i poruszanie czubkami palców stóp do góry i do dołu
  • w czasie siedzenia nie należy zakładać nogi na nogę, nie krzyżować nóg ani nie siedzieć „noga na nogę”; siedzenie z nogą lewą założoną na prawą jest najgorszą z możliwych pozycji ze względu na utrudniony odpływ krwi żylnej z lewej kończyny dolnej z powodu struktury naczyń w miednicy

 

     2.       Powierzchnia robocza

Drugim elementem wyposażenia stanowiska pracy, niezmiernie istotnym dla komfortu pracy w pozycji siedzącej, jest powierzchnia robocza a więc płaszczyzna, na której wykonujemy pracę (stoły, biurka, warsztaty itd.). Najważniejszymi jej cechami są wysokość oraz rozmiary powierzchni. Ergonomiczne stanowisko pracy powinno być wyposażone w powierzchnię roboczą o regulowanej wysokości, co zapewnia dostosowanie jej do wzrostu pracownika, i przeciwdziała konieczności siedzenia z nogami zgiętymi w stawach kolanowych.

 

Organizacja pracy

 

Nie mniej ważna w profilaktyce PNŻ jest właściwa organizacja pracy w pozycji siedzącej. Do jej najistotniejszych elementów, mogących pomóc w zapobieganiu niewydolności żylnej należą:

 

  • przerwy, w czasie których pracownik mógłby oderwać się od obowiązków i uruchomić tzw. pompę
     

    Inne „nowe zalecenia” dotyczące pracy w pozycji siedzącej to np. umieszczanie toalet w większej odległości od pracowników, by spacer w tym kierunku był jak najdłuższy; część wiadomości pracownicy powinni dostarczać sobie osobiście, co dodatkowo mogłoby wpłynąć na lepszą integrację zespołów. przydatne są również aplikacje (na komputerze, na telefonie) przypominające o konieczności ruchu w trakcie dnia pracy.

     

     
    mięśniowąpoprzez np. wykonanie kilku prostych ćwiczeń (przykłady ćwiczeń podano w części dotyczącej ogólnych zasad profilaktyki PNŻ!); w czasie przerwy w pracy można również po prostu chwilę pochodzić, wejść po schodach itp.
  • jeśli istnieje taka możliwość należy korzystać z pomieszczeń firmowych, które są przystosowane do odpoczynku (rest rooms), w których można się na chwilę również położyć
  • należy ograniczać ogólny czasu pracy spędzony w pozycji siedzącej poprzez wprowadzanie czynności, które wymuszają przyjęcie przez pracownika pozycji stojącej lub nawet chodzenia(np. przeniesienie dokumentów do innego pomieszczenia zamiast przesłania ich pocztą elektroniczną)

 

 

Siedziska alternatywne

 

Dużą popularnością cieszą się ostatnio siedziska alternatywne – klękosiady, piłki, siodła czy siedziska wsparte na sprężynach, czego najbardziej znanym siedziskiem tego rodzaju jest klękosiad (klęcznik).

 

  W przypadku osób zdrowych, klęcznik może być więc wykorzystywany z korzyścią dla użytkownika do ok. 2 godzin dziennie; pozostały czas pracy powinniśmy spędzać na zwykłym krześle biurowym.

 

Klękosiad jest dobrą alternatywą dla siedziska konwencjonalnego, pozwala na zmianę przez pewien czas pozycji ciała podczas siedzenia, co poprawia kondycję mięśni odpowiedzialnych za prawidłową postawę. Wadą klęcznika jest brak oparcia, a zatem również możliwości przyjęcia odchylonej do tyłu, zrelaksowanej pozycji ciała, jak również spowodowany przyjmowaną pozycją ciała ucisk na doły podkolanowe oraz przebiegające w nich naczynia krwionośne. Nie jest to więc odpowiednie siedzisko dla osób z już istniejącymi problemami naczyń żylnych.

Coraz więcej pracowników na całym świecie rezygnuje z siedzącego 8-godzinnego trybu pracy na rzecz pracy stojąco-siedzącej. Eksperci i lekarze, zwłaszcza na Zachodzie, nawołują do wprowadzania biurek z manualną regulacją blatu, przy których możemy zarówno siedzieć, jak i stać - tzw. stojące biurka. Dziś w ten sposób pracują specjaliści w takich firmach jak Google, Microsoft, Evernote, a także sieci hoteli Hyatt i Marriott.

 

W 2015 r. brytyjscy eksperci wprowadzili nawet zalecenie, by osoby wykonujące prace biurowe stały przez przynajmniej dwie godziny dziennie; podobne zalecenia zostały wydane m.in. w Australii, Stanach Zjednoczonych, a także Skandynawii, gdzie już 90% pracowników ma dostęp do stojąco-siedzących miejsc pracy; również w Polsce kolejni pracodawcy wyposażają, przynajmniej częściowo, miejsca pracy w  biurka z regulacją wysokości blatu (na razie w tego typu rozwiązania w Polsce inwestują przede wszystkim firmy z sektora nowoczesnych usług biznesowych).

 

Oprócz biurek z regulacją wysokości blatu coraz popularniejsze są też tzw. aktywne biurka, które umożliwiają różne formy aktywności fizycznej, np. z zamontowaną bieżnią, czy rowerem stacjonarnym.

 

 

 

Już sama zmiana pozycji z siedzącej na stojącą ma dobry wpływ na zdrowie, ale aby praca na stojąco przyniosła efekty, należy wykonywać ją w odpowiedni sposób – dbając o prawidłową pozycję ciała i robiąc przerwy we właściwych momentach. Ważne jest by zmianę wprowadzać stopniowo i znaleźć odpowiednią ilość godzin, w czasie których stanie nie prowadzi do przemęczenia organizmu.