Krwotok jest to wylanie się krwi z naczynia krwionośnego lub serca wskutek urazowego lub chorobowego uszkodzenia ich ściany. Może być żylny, tętniczy, miąższowy i sercowy.

Ok. 250 ml krwi powoduje zakrwawienie całego ubrania i sporego miejsca na podłodze wokół miejsca wypadku. Nawet niewielkie krwawienie na głowie wygląda dramatycznie: skóra głowy ma bardzo dobrze rozwiniętą sieć naczyń krwionośnych, a rany głowy najczęściej są ranami "ziejącymi" (niezamykającymi się i silnie krwawiącymi). Krwawienie łatwo można zatrzymać, zbliżając brzegi rany do siebie lub stosując opatrunek, najczęściej tylko ochronny. Nagła utrata ponad 500 ml krwi może być niebezpieczna, lecz ubytek krwi do 1 litra, jeśli jest powolny, nie stanowi bezpośredniego zagrożenia życia. Bardzo trudno jest ocenić ilość utraconej krwi.

W przypadku krwotoku wewnętrznego jest to praktycznie niemożliwe. Niebezpieczne są urazy nadbrzusza, ze względu na możliwość rozerwania śledziony lub wątroby.

W ocenie stanu poszkodowanego są pomocne:

• ocena tętna – każde przyspieszenie tętna, szczególnie powyżej 100/min
• ocena ciśnienia krwi – spadek ciśnienia tętniczego krwi poniżej 80 – 70 mmHg (blada skóra, szczególnie twarzy, oraz słabe, ledwo wyczuwalne tętno na tętnicy promieniowej lub, tym bardziej, jego brak)
• ocena stanu świadomości – pobudzenie ruchowe poszkodowanego, zdezorientowanie.

  Krwotok jest bezpośrednio związany z uszkodzeniem narządów wewnętrznych lub(i) skóry. W przypadku uszkodzenia ciągłości skóry, czyli ran, opanowanie krwotoku jest związane z zaopatrzeniem zranionego miejsca. Zaopatrywanie krwotoków wewnętrznych leży w gestii chirurga, a ratownik jest zobowiązany do przestrzegania kilku zasad postępowania związanych z wytrzewieniem, urazem tępym brzucha, raną drążącą w głąb klatki piersiowej oraz zmiażdżeniem (przygnieceniem) tułowia.

  Krew zaopatruje w tlen i substancje odżywcze całe ciało człowieka. Narządy najszybciej reagują na niedotlenienie, a narządem szczególnie wrażliwym na niedotlenienie jest mózg. Stąd też zmiany objętości krwi krążącej, a szczególnie nagła utrata dużej ilości krwi w krótkim czasie, szybko prowadzą do objawów wstrząsu. Tlen i ditlenek węgla są przenoszone przez krwinki, a ściślej, przez barwnik krwinek czerwonych – hemoglobinę. Skutkiem skurczu komory serca jest wtłaczanie do tętnicy porcji krwi powodujące jej poszerzenie. Takie przepływy kolejnych porcji krwi w tętnicy powodują rytmiczne jej odkształcanie. Wyczuwalne jest ono na niektórych tętnicach przebiegających blisko powierzchni ciała jako delikatne uderzenia o opuszki palców. Jest to tętno. Oprócz liczby skurczów na minutę określa się również miarowość tętna, czyli równość odstępów czasu między uderzeniami. Prawidłowe tętno u zdrowego człowieka wynosi ok. 70 – 75 uderzeń na minutę. Jest ono miarowe, dobrze wyczuwalne i nieco unosi palce badającego. Słabe, z trudem wyczuwalne tętno świadczy o niskim ciśnieniu krwi lub osłabionej akcji serca.

  Dzięki mechanizmom krzepnięcia drobne skaleczenia zamykają się samoistnie już po kilku minutach. Przy dużych uszkodzeniach zamknięcie naczynia skrzepliną następuje wolno lub nie następuje wcale, gdyż silny prąd krwi wypływającej z rany wypłukuje tworzące się skrzepy. Ilość utraconej krwi i szybkość jej utraty zależą głównie od wielkości uszkodzonego naczynia. Nie jest regułą, że skaleczenie tętnicy wywołuje cięższe krwawienie niż skaleczenie żyły. Gruba żyła, np. żylak, krwawi znacznie silniej niż mała tętnica. Ponadto całkowite przerwanie ciągłości tętnicy powoduje jej skurcz, czego skutkiem jest częściowe lub całkowite zamknięcie światła naczynia. Żyły takiej właściwości nie mają. Niestety, niezaopatrzone krwawienie tętnicze nasila się po pewnym czasie, kiedy skurcz naczyń ustępuje w wyniku zmęczenia mięśni, i naczynie się otwiera. Krwotok z rany skóry może być krwawieniem tętniczym, które rozpoznaje się po jasnoczerwonej krwi wypływającej ciągłym lub tryskającym, przerywanym strumieniem. W przypadku krwotoku żylnego krew jest ciemnoczerwona i wypływa pod małym ciśnieniem, ciągłą strużką. Ocena ilościowa utraty krwi nie jest łatwa. Gdy krew nasącza ubranie istnieje możliwość niedocenienia krwotoku, natomiast rozcieńczenie krwi wodą może spowodować przecenienie utraconej ilości. Duża utrata krwi oraz wstrząs bezpośrednio zagrażają życiu. Organizm człowieka może znieść nawet dużą utratę krwi (50 – 60 proc.), jeżeli następuje ona powoli. Utrata ok. 40 proc. krwi (u dorosłego człowieka jest to 1 – 2 l) w ciągu kilku godzin może być przyczyną zgonu. Krwotok z dużych naczyń (tętnica ramienna, udowa, szyjna wspólna) może spowodować wykrwawienie w ciągu kilku minut. Brak wypełnienia naczyń krwionośnych powoduje zatrzymanie akcji serca i śmierć. U dorosłej osoby utrata ok. 1 l krwi stanowi już groźbę powstania wstrząsu.

Nieudzielenie pomocy w przypadku krwotoku najczęściej kończy się śmiercią poszkodowanego

  Cechami zagrażającego wstrząsu są:

• przyspieszenie tętna powyżej 100 uderzeń na minutę
• spadek ciśnienia tętniczego poniżej 80 – 70 mmHg
• pobudzenie ruchowe, niepokój
• często zaburzenia orientacji
• bladość skóry
• szum w uszach
• mroczki przed oczami
• zawroty głowy
• skłonność do omdleń przy przybieraniu pionowej pozycji ciała
• nudności i wymioty.