W skali światowej brak jest ogólnie akceptowanych kryteriów oceny narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne.

Wynika to przede wszystkim z faktu, iż:

1. brak jest zadowalających danych określających relację między narażeniem na specyficzny mikroorganizm, a niekorzystnym efektem zdrowotnym będącym skutkiem takiego narażenia;
2. brak jest możliwości identyfikacji specyficznego czynnika odpowiedzialnego za obserwowany niekorzystny efekt zdrowotny;
3. wrażliwość organizmu człowieka na dany mikroorganizm jest jego cechą indywidualną;
4. brak jest standardowych przyrządów pomiarowych, które z wysoką fizyczną i biologiczną sprawnością pozwoliłyby na precyzyjną ilościową i jakościową ocenę obecności mikroorganizmów w badanym środowisku.

Przy podejrzeniu, że określona grupa pracowników narażona jest na działanie jednego lub kilku SCB, mogącego(ych) powodować objawy chorobowe w tej grupie, należy zasadność takiego przypuszczenia potwierdzić poprzez:

• wykrycie danego czynnika w środowisku pracy i określenie wielkości ekspozycji;
• bezpośrednie stwierdzenie obecności czynnika biologicznego w organizmie chorego pracownika, najczęściej przez posiew badanego materiału klinicznego (krew, mocz, kał, plwocina, wymaz z gardła, płyn mózgowo-rdzeniowy, punktat z węzłów chłonnych itd.) na odpowiednie pożywki, rzadziej przez sporządzenie preparatu mikroskopowego, wstrzyknięcie materiału klinicznego zwierzętom doświadczalnym lub zastosowanie bardzo czułych metod genetycznych, np. łańcuchowej reakcji polimerazy (Polymerase Chain Reaction, PCR);
• pośrednie wykrycie kontaktu z tym czynnikiem poprzez stwierdzenie dodatniej reakcji immunologicznej pracownika na antygen danego czynnika (ma to znaczenie w ustalaniu czynnika wywołującego zarówno chorobę zakaźną, jak i alergiczną), najczęściej za pomocą badania serologicznego (próbki surowicy krwi) testem immunoenzymatycznym (ELISA), aglutynacji, precypitacji w żelu czy radioimmunoabsorpcji (RAST).

W procesie wykrywania obecności czynników biologicznych w środowisku pracy i określania rozmiarów ekspozycji największe znaczenie ma badanie bioaerozoli.

Istotne może być również mikrobiologiczne badanie próbek pyłu osiadłego, surowców (np. zboża, biomasy, produktów spożywczych), gleby, odpadów, kompostu, nawozu, ścieków, wody i roślin, a także wymazów ze ścian, podłóg i mebli oraz materiału klinicznego od zwierząt (krew, mocz, kał, mleko).

W 2004 r., Zespół Ekspertów ds. Czynników Biologicznych Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy (ZECB) zaproponował przyjęcie zalecanychwartości dopuszczalnych stężeń najpowszechniejszych kategorii mikroorganizmów i endotoksyny bakteryjnej w powietrzu pomieszczeń. Zalecenia te, stosowane już od kilku lat w Polsce, mogą być pomocne nie tylko przy ocenie narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne w środowisku pracy czy wnętrz, ale i dla podjęcia odpowiednich działań profilaktycznych i prewencyjnych w tych środowiskach.

Propozycje zalecanych stężeń drobnoustrojów i endotoksyny w powietrzu pomieszczeń opracowane przez Zespół Ekspertów ds. Czynników Biologicznych.

jtk – jednostka tworząca kolonie; JE – Jednostka Endotoksyczna

* dla frakcji respirabilnej proponowane wartości powinny być o połowę niższe i wynosić: 5,0×10⁴ jtk/m³ dla bakterii mezofilnych; 1,0×10⁴ jtk/m³ dla bakterii Gram-ujemnych; 1,0×10⁴ jtk/m³ dla termofilnych promieniowców; 2,5×10⁴ jtk/m³ dla grzybów

W odniesieniu do powietrza zewnętrznego, w ocenie ilościowej czynników mikrobiologicznych w 2010r. ZECB przyjął założenie, że stężenie poszczególnych składników bioaerozolu w powietrzu atmosferycznym nie powinno przekraczać wartości dopuszczalnych stężeń dla powietrza w pomieszczeniach mieszkalnych, tj. w środowisku, w którym człowiek spędza większość czasu w ciągu życia.

Propozycje oceny stopnia zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza atmosferycznego.

jtk – jednostka tworząca kolonie; JE – Jednostka Endotoksyczna