Wykaz Projektów
Streszczenie

Obciążenia i bariery w karierach kobiet versus mężczyzn i ich skutki w stanie zdrowia psychicznego

Kierownik projektu: dr Magdalena Warszewska-Makuch

Streszczenie projektu:

Przegląd dotychczasowych badań skoncentrowanych na różnicach płciowych w zakresie barier i obciążeń w karierach zawodowych i ich skutkach dla zdrowia psychicznego pokazuje, że wyniki nie są jednoznaczne. W Polsce brakuje również badań nad różnicami płciowymi w zakresie warunków pracy i skutków zdrowotnych związanych z pracą uwzględniających specyfikę określonych sektorów, branż czy grup zawodowych. Przykładem takiej branży są technologie informacyjno-komunikacyjne, w której kobiety stanowią istotną mniejszość. Ta dysproporcja płciowa może wiązać się z istotnie wyższym ryzykiem zagrożenia stereotypami i dyskryminacją płciową. Uzyskane w ramach realizacji projektu wyniki będą stanowić pomocne narzędzie podczas opracowywania rozwiązań organizacyjnych służących niwelowaniu obciążeń i barier uwzględniających specyficzne potrzeby obu płci i przeciwdziałających zjawisku dyskryminacji płciowej.

Celem projektu była identyfikacja obciążeń i barier związanych z rozwojem kariery i ustalenie, czy istnieją w tym zakresie istotne różnice płciowe, oraz określenie związków tych obciążeń i barier z negatywnymi skutkami w stanie zdrowia psychicznego kobiet versus mężczyzn. W ramach projektu opracowano metodologię badań i przeprowadzono badania ankietowe w planie poprzecznym. Badaniami objęto 617 pracowników reprezentujących 2 sekcje gospodarki, tj. działalność finansową i ubezpieczeniową (N = 307) oraz informację i komunikację (N = 310). Dobór próby do badania miał charakter celowo-kwotowy. W badaniach uczestniczyło 50,4% mężczyzn oraz 49,6% kobiet. Wyniki potwierdziły założenie, iż gorsze psychospołeczne warunki pracy wiążą się z gorszym dobrostanem zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet. Należy zauważyć, że w zakresie dobrostanu wyraźne różnice między płciami dotyczyły spożycia alkoholu i papierosów, przeważali tu mężczyźni, z kolei kobiety więcej czasu przebywały na zwolnieniach lekarskich, doświadczały więcej symptomów zaburzeń somatycznych, silniejszego niepokoju, zaburzeń funkcjonowania i generalnie charakteryzowały się gorszą formą psychiczną. Niewiele różnic stwierdzono między płciami w zakresie psychospołecznych warunków pracy. Mężczyźni wyżej oceniali jakość przywództwa, natomiast kobiety częściej doświadczały w pracy molestowania seksualnego. Warto zauważyć, że w grupie kobiet za ogólny stan zdrowia psychicznego w największym stopniu odpowiadało narażenie na negatywne zachowania, tj. mobbing i molestowanie seksualne. Model dla zmiennej zależnej, tj. stan zdrowia psychicznego (GQH 28 – wynik ogólny), wyjaśniał aż 80,2% wariancji tej zmiennej, przy czym współczynnik beta dla negatywnych zachowań wynosił 0,81.
W grupie mężczyzn nie wykazano tak dużego wpływu żadnego z psychospołecznych warunków pracy. Ponadto analizy pokazały, że kobiety w porównaniu do mężczyzn były narażone w znacznie większym stopniu na dyskryminację płciową, która wiązała się z ich gorszym dobrostanem.

Projekt IV.N.04. Poziom doświadczanej dyskryminacji płciowej w miejscu pracy ze względu na płeć

W przypadku kobiet narażenie na stereotypy płciowe stanowiło istotny moderator związku psychospołecznych warunków pracy z dobrostanem. Konflikt praca-rodzina, rodzina-praca oraz poczucie skuteczności zostały zidentyfikowane jako istotne moderatory związku psychospołecznych warunków pracy z dobrostanem zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn, przy czym konflikt praca-rodzina miał większe znaczenie w przypadku kobiet, a poczucie własnej skuteczności w przypadku mężczyzn. Porównania międzysektorowe pozwoliły stwierdzić, że kobiety w porównaniu z mężczyznami charakteryzuje istotnie gorszy stan zdrowia psychicznego. Prawidłowość ta dotyczy obu sektorów, jakkolwiek większe różnice w tym zakresie zidentyfikowano w sektorze informacji i komunikacji, szczególnie jeśli chodzi o zaburzenia somatyczne, niepokój oraz depresję. Jednocześnie ustalono, że praca kobiet reprezentujących finanse i ubezpieczenia wiąże się w porównaniu z pracą kobiet z sektora informacji i komunikacji z istotnie większym tempem, a także wyższym poziomem wymagań emocjonalnych i wymagań związanych z koniecznością ukrywania emocji. Kobiety z tej grupy gorzej oceniały również system nagród istniejący w ich organizacji. Z kolei kobiety zatrudnione w sektorze informacji i komunikacji w porównaniu z mężczyznami z tego samego sektora oceniały gorzej jakość stylu przywództwa oraz deklarowały niższym poziom otrzymywanego ze strony przełożonego wsparcia. Kobiety z omawianego sektora postrzegały też gorzej w porównaniu z mężczyznami poziom sprawiedliwości organizacyjnej, szacunku i równości społecznej w swoim miejscu pracy. Warto podkreślić, że w przypadku doświadczania molestowania seksualnego istotne różnice między płciami odnotowano zarówno w sektorze informacji i komunikacji, jak i finansów i ubezpieczeń. W obu przypadkach poziom doświadczanego molestowania był istotnie wyższy u kobiet, choć w odniesieniu do sektora finansowego ta różnica była istotnie większa. Powyższe wyniki są zbieżne z wynikami uzyskanymi w toku analizy wariancji z efektem interakcji, tj. kobiety reprezentujące sektor informacji i komunikacji (efekt płci i sektora) w największym stopniu doświadczały zaburzeń depresyjnych. W tej grupie była również najgorzej oceniana jakość przywództwa. Z kolei kobiety z sektora finansów i ubezpieczeń były najbardziej narażone na molestowanie seksualne. Zakłada się, że uzyskane wyniki pozwolą na wzrost wiedzy pracodawców i pracowników odnośnie do obciążeń i barier w karierze zawodowej kobiet i mężczyzn i ich skutków w stanie zdrowia psychicznego, szczególnie w sektorze usług finansowych oraz informacji i komunikacji, a także wzrost poziomu świadomości problemu nierówności i dyskryminacji płciowej w miejscu pracy. Pozwoli to na opracowanie nowych narzędzi służących zapobieganiu dyskryminacji płciowej i kształtowaniu w przedsiębiorstwach kultury etyki i równości w pracy.

Wyniki projektu przedstawiono w 1 publikacji w czasopiśmie o zasięgu krajowym i 1 publikacji przygotowanej do czasopisma o zasięgu międzynarodowym oraz zaprezentowano na 1 konferencji międzynarodowej. Opracowano broszurę i materiały szkoleniowe z zaleceniami, a także przeprowadzono szkolenie pilotażowe weryfikujące przygotowane produkty w grupie 20 osób – pracodawców i specjalistów HR oraz specjalistów BHP.

 

 

 

Obciążenia i bariery w karierach kobiet versus mężczyzn.

Autorzy: dr Magdalena Warszewska-Makuch, mgr Zofia Mockałło – Centralny Instytut Ochrony Pracy –Państwowy Instytut Badawczy

2019 r.



Jednostka: Pracownia Psychologii i Socjologii Pracy

Okres realizacji: 01.01.2018 – 31.12.2019