Ocena narażenia pracowników obsługi naziemnej i powietrznej ruchu lotniczego na szkodliwe czynniki biologiczne pochodzące z instalacji wentylacyjnych
Kierownik projektu:
dr inż. Agata Stobnicka
Streszczenie projektu:
Nadrzędnym celem projektu było określenie wielkości narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne (SCB) oraz opracowanie zaleceń i wytycznych do ograniczania ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy personelu obsługi naziemnej i powietrznej ruchu lotniczego.
Podczas realizacji zadania przeprowadzono badania na stanowiskach pracy pracowników obsługi naziemnej ruchu lotniczego, uwzględniając stanowiska pomiarowe na lotniskach i wieżach kontroli lotów (pomiary bioaerozoli i wymazy powierzchniowe), pracowników obsługi powietrznej na pokładzie lekkich samolotów pasażerskich (pomiary bioaerozoli) oraz na pokładach samolotów pasażerskich w trakcie lotu (wymazy powierzchniowe).
Głównym źródłem szkodliwych czynników biologicznych dla pracowników obsługi naziemnej i powietrznej ruchu lotniczego jest kontakt z bioaerozolem zawierającym potencjalnie chorobotwórcze mikroorganizmy i zanieczyszczonymi powierzchniami.
Ocena narażenia opierała się na analizie stanowisk pracy, analizie jakościowej i ilościowej składników bioaerozolu i wymazów powierzchniowych oraz weryfikacji uzyskanych informacji z danymi piśmiennictwa przedmiotu na temat występowania ewentualnych zagrożeń biologicznych na badanych stanowiskach pracy.
Zgodnie z propozycją dopuszczalnych stężeń drobnoustrojów w powietrzu według Zespołu Ekspertów ds. Czynników Biologicznych wyniki analizy ilościowej bioaerozolu na badanych stanowiskach pomiarowych nie przekraczały dopuszczalnych stężeń mikroorganizmów w powietrzu dla pomieszczeń użyteczności publicznej. Na wybranych stanowiskach pracy pracowników obsługi naziemnej ruchu lotniczego przeprowadzono analizę rozkładów ziarnowych bioaerozoli, która wykazała, że w przypadku aerozolu bakteryjnego największy „ładunek” cząstek może dotrzeć w układzie oddechowym człowieka do gardła, tchawicy i oskrzeli pierwszorzędowych, natomiast w przypadku aerozolu grzybowego do rejonu oskrzeli płucnych i oskrzelików końcowych, co może wśród narażonych na bioaerozol pracowników być przyczyną niekorzystnych efektów zdrowotnych objawiających się wystąpieniem reakcji typu astmatycznego lub alergicznego zapalenia.

Zadanie 2.Z.20. Średnie stężenie bakterii i grzybów w powietrzu na stanowiskach pomiarowych. Kolory w kolumnach oznaczają odpowiednio:
bakterie,
grzyby
Uwzględniając dostępne normatywy dotyczące czystości powierzchni lub ich propozycje, można stwierdzić, iż badane powierzchnie na wytypowanych stanowiskach pomiarowych (na lotniskach i na pokładzie samolotu), charakteryzowały się wysokim zanieczyszczeniem mikrobiologicznym.
Zadanie 2.Z.20. Średnie stężenie bakterii i grzybów na badanych powierzchniach. Kolory w kolumnach oznaczają odpowiednio:
bakterie,
grzyby
W próbkach bioaerozoli pobranych na terenie terminali lotniczych i wieży kontroli lotów dominowały ziarniaki Gram-dodatnie oraz grzyby, które stanowiły odpowiednio 65% i 80,2% oraz 17% i 32% całości mikrobioty. Na pokładzie lekkich samolotów pasażerskich (typ kabiny – otwarta) przeważającą grupą mikroorganizmów były grzyby (59,8%), a w drugiej kolejności ziarniaki Gram-dodatnie (28,5%). W próbkach wymazów pobranych na lotniskach największą grupę mikroorganizmów stanowiły ziarniaki Gram-dodatnie (87,6%). W próbkach wymazów pobranych z anemostatów nawiewnych w samolotach pasażerskich w największej ilości identyfikowano ziarniaki Gram-dodatnie (54,9%), a w dalszej kolejności laseczki Gram-dodatnie wytwarzające przetrwalniki (20,4%). W przypadku powierzchni schowków na bagaże, oparć foteli pasażerskich i powierzchni stolików większość mikroorganizmów stanowiły ziarniaki Gram-dodatnie (29%), pałeczki Gram-ujemne (26,3%) i laseczki Gram-dodatnie wytwarzające przetrwalniki (23,8%).
Analiza jakościowa bioaerozolu i wymazów powierzchniowych na badanych stanowiskach pracy wykazała obecność bakteryjnych i grzybowych szczepów saprofitycznych należących zarówno do grupy 1. zagrożenia, jak i gatunków zaliczanych do grupy 2. zagrożenia (Staphylococcusaureus, Bacillussubtilis, Streptomycesspp.).

Zadanie 2.Z.20. Udziały procentowe grup mikroorganizmów w stosunku do całości mikrobioty wyizolowanej z próbek powietrza i wymazów pobranych na badanych stanowiskach pracy. Kolory w kolumnach oznaczają odpowiednio:
ziarniaki Gram-dodatnie,
laseczki Gram-dodatnie wytwarzające przetrwalniki,
pałeczki Gram-ujemne nieprzetrwalnikujące,
mezofilne promieniowce,
pałeczki Gram-ujemne,
grzyby
Mimo że grzyby pleśniowe występowały na badanych stanowiskach pomiarowych w niskich stężeniach, należy pamiętać, że mikroorganizmy te mogą być przyczyną niekorzystnych skutków zdrowotnych w postaci chorób o podłożu alergicznym, astmy oskrzelowej, alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych, alergii skórnych i podrażnień.
Opracowane w ramach niniejszego zadania wytyczne do oceny i ograniczania ryzyka zawodowego na czynniki biologiczne wraz z listami kontrolnymi w formie broszury, materiały szkoleniowe oraz materiały informacyjne w bazie wiedzy BioInfo na stronie internetowej CIOP-PIB mogą stanowić pomocne narzędzie do przeprowadzenia analizy i kontroli warunków bezpieczeństwa i higieny pracy wykonywanej w narażeniu na szkodliwe czynniki biologiczne na stanowiskach pracy pracowników obsługi naziemnej i powietrznej ruchu lotniczego.
Wyniki realizacji zadania upowszechniono w 3 publikacjach naukowych oraz przedstawiono na 2 konferencjach krajowych i 2 międzynarodowych.
Jednostka:
Pracownia Zagrożeń Biologicznych
Okres realizacji:
01.01.2014
– 31.12.2016