Identyfikowanie grup ryzyka związanego z narażeniem na wytypowane substancje rakotwórcze
Kierownik projektu:
dr Joanna Kowalska
Streszczenie projektu:
Głównym celem projektu było zidentyfikowanie w krajowych przedsiębiorstwach grup ryzyka pracowników związanego z narażeniem na wybrane substancje rakotwórcze, dla których nie ustanowiono wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i nie opracowano metod oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy oraz metod oznaczania narażenia pracowników w środowisku pracy, z czego wynika ograniczona możliwość oceny ryzyka zawodowego oraz dokumentowania tego ryzyka.
W ramach projektu, z Centralnego Rejestru Danych o Narażeniu na Substancje, Czynniki i Procesy Technologiczne o Działaniu Rakotwórczym lub Mutagennym, wybrano do badań następujące substancje chemiczne: 3,3'-dimetylobenzydynę; 3,3'-dimetoksybenzydynę; karbaminian etylu; 1,2,3,4-diepoksybutan; 4-aminoazobenzen; 2,6-diaminotoluen i 3,3'-dichlorobenzydynę. Z przeprowadzonej analizy narażenia wynika, że w 2010 r. ponad 850 osób w Polsce było narażonych na ww. substancje na stanowiskach pracy w zakładach chemicznych, farmaceutycznych, wyższych uczelniach, instytutach naukowych, specjalistycznych laboratoriach oraz stacjach sanitarno-epidemiologicznych (ok. 50 podmiotów).

Projekt II.P.04. Liczba pracowników narażonych na 3,3'-dimetylobenzydynę; 3,3'-dimetoksybenzydynę; karbaminian etylu; 1,2,3,4-diepoksybutan; 4-aminoazobenzen; 3,3'-dichlorobenzydynę i tolueno-2,6-diaminę w Polsce w latach 2005-2014
Część doświadczalna projektu dotyczyła opracowania metod oznaczania ilościowego wytypowanych substancji chemicznych w zakresie niskich poziomów stężeń w powietrzu stanowisk pracy, które umożliwiają wyznaczenie wskaźników narażenia i ocenę ryzyka zawodowego wynikającego z pracy w kontakcie z tymi substancjami rakotwórczymi. W ramach realizacji projektu powstało siedem procedur. W procedurach wykorzystano metodę dozymetrii indywidualnej, w której próbnik do pobierania próbek powietrza jest umieszczony na pracowniku w strefie jego oddychania, metody przygotowania próbek, które umożliwiły ilościowe wydzielenie i zatężenie analitów techniki chromatograficzne i rozdzielenie mieszaniny na poszczególne składniki na etapie oznaczeń końcowych. Walidację opracowanych metod przeprowadzono zgodnie z normą PN-EN 482. Podstawowe parametry oraz dane walidacyjne opracowanych metod analitycznych przedstawiono w tabeli.
Projekt II.P.04. Podstawowe parametry oraz dane walidacyjne opracowanych metod analitycznych
Parametr
|
3,3'-Dimetylobenzydyna
|
3,3'-Dimetoksybenzydyna
|
Próbnik
Technika analityczna
Zakres pomiarowy
Ilość pobranego powietrza
Zakres krzywej wzorcowej
Granica wykrywalności (LOD)
Granica oznaczalności (LOQ)
Całkowita precyzja badania
Względna niepewność całkowita
|
Filtr z włókna szklanego z H2SO4
HPLC-FLD
0,002 – 0,04 mg/m3
540 l
1,08 -21,60 µg/ml
5,40 ng/ml
16,19 ng/ml
5,26%
11,53%
|
Filtr z włókna szklanego z H2SO4
HPLC-FLD
0,002 – 0,04 mg/m3
540 l
1,08 -21,60 µg/ml
6,27 ng/ml
18,81 ng/ml
5,21%
11,42%
|
Parametr
|
Karbaminian etylu
|
1,2:3,4-Diepoksybutan
|
Próbnik
Technika analityczna
Zakres pomiarowy
Ilość pobranego powietrza
Zakres krzywej wzorcowej
Granica wykrywalności (LOD)
Granica oznaczalności (LOQ)
Całkowita precyzja badania
Względna niepewność całkowita
|
Filtr celulozowy
HPLC-FLD
0,1 - 2 µg/m3
1440 l
0,144 ¸ 2,88 µg/ml
0,142 ng/ml
0,426 ng/ml
5,94%
12,88%
|
Rurka pochłaniająca z węglem aktywnym
GC-MS
0,005 – 0,114 mg/m3
18 l
0,09 – 2,06 µg/ml
9,89 ng/ml
29,67 ng/ml
5,83%
12,64%
|
Parametr
|
3,3'-Dichloroenzydyna
|
4-Aminoazobenzen
|
Próbnik
Technika analityczna
Zakres pomiarowy
Ilość pobranego powietrza
Zakres krzywej wzorcowej
Granica wykrywalności (LOD)
Granica oznaczalności (LOQ)
Całkowita precyzja badania
Względna niepewność całkowita
|
Filtr z włókna szklanego z H2SO4
HPLC-DAD
0,002–0,039 mg/m3
720 l
1,42–28,4 µg/ml
0,81 ng/ml
2,44 ng/ml
5,85%
12,69%
|
Filtr z włókna szklanego z H2SO4
HPLC-DAD
0,002–0,04 mg/m3
720 l
1,44–28,8 µg/ml
1,85 ng/ml
5,55 ng/ml
6,13%
13,26%
|
Parametr
|
Tolueno-2,4-diamina
|
Tolueno-2,6-diamina
|
Próbnik
Technika analityczna
Zakres pomiarowy
Ilość pobranego powietrza
Zakres krzywej wzorcowej
Granica wykrywalności (LOD)
Granica oznaczalności (LOQ)
Całkowita precyzja badania
Względna niepewność całkowita
|
Filtr z włókna szklanego z H2SO4
HPLC-DAD
0,004–0,08 mg/m3
720 l
2,88–57,6 µg/ml
51,36 ng/ml
154,09 ng/ml
5,68%
12,36%
|
Filtr z włókna szklanego z H2SO4
HPLC-DAD
0,004–0,08 mg/m3
720 l
2,88–57,6 µg/ml
52,93 ng/ml
158,80 ng/ml
5,47%
11,95%
|
Zastosowano bezpomiarową metodę (model Stoffenmanager) do oszacowania poziomu ryzyka zawodowego związanego ze stosowaniem wytypowanych substancji o działaniu rakotwórczym. Model ten w prosty sposób umożliwia przeprowadzenie oceny narażenia pracowników, a także przewidzenie możliwych poziomów narażenia inhalacyjnego pracownika na czynniki chemiczne dla różnych scenariuszy pracy. Przeprowadzono przykładową ilościową ocenę narażenia dotyczącą stanowiska pracownika laboratorium badań środowiskowych wykonującego analizy zawartości 3,3’-dimetoksybenzydyny w materiałach włókienniczych. Na tym stanowisku laborant odważa miligramy czystego wzorca w postaci ciała stałego (drobny proszek) przez 15 minut na wadze laboratoryjnej, w laboratorium z wentylacją ogólną. Wynik oszacowanego stężenia dla zmiany roboczej, w przypadku gdy pracownik nie jest wyposażony w żadną ochronę układu oddechowego, wyniósł 0,05 mg/m3. Porównanie z przyjętą w 2015 r. wartością najwyższego dopuszczalnego stężenia dla 3,3’-dimetoksybenzydyny w wysokości 0,2 mg/m3, wskazuje na możliwość narażenia pracownika na stężenie substancji rakotwórczej w powietrzu na poziomie 0,25 wartości NDS. Należy pamiętać, że przedstawione oszacowanie dotyczy "najgorszego przypadku" i wskazuje, że w 90% przypadków stężenie na stanowisku pracy powinno być niższe niż wyliczone przez model. Oszacowane stężenia dla zmiany roboczej dla pracownika w przypadku, gdy stosowana będzie półmaska filtrująca P3 było niższe niż 0,1 przyjętej wartości NDS. Najlepsze warunki pracy zapewni przeniesienie stanowiska do oddzielnego pomieszczenia z niezależnym nawiewem świeżego powietrza.
Uzyskane wyniki były podstawą do opracowania materiałów szkoleniowych i informacyjnych, publikacji w czasopismach popularnonaukowych oraz prezentacji na konferencje naukowe. Materiały te służą poszerzeniu wiedzy i świadomości pracodawców i pracowników, w tym służb bhp, na temat narażenia na substancje chemiczne o działaniu rakotwórczym i/lub mutagennym. Przygotowane materiały poddano ocenie na szkoleniu weryfikującym, przed udostępnieniem ich w serwisie internetowym CIOP-PIB. Wyniki ankiety anonimowej przeprowadzonej wśród uczestników szkolenia wskazują, przede wszystkim, na zapotrzebowanie na organizowanie przedsięwzięć upowszechniających (konferencje, seminaria) – 55% ankietowanych oraz na opracowania organizacyjne, prawne i edukacyjne (studia podyplomowe, kursy szkolenia, warsztaty) – 25% respondentów. Ankietowani zainteresowani są przekazywaniem wiedzy w formie broszur i poradników, ale też za pośrednictwem strony internetowej i bazy CHEMPYŁ.
W ramach projektu przygotowano 6 artykułów i 5 doniesień na konferencje krajowe.
Jednostka:
Pracownia Zagrożeń Chemicznych
Okres realizacji:
01.01.2014
– 31.12.2016