Wykaz Projektów
Streszczenie

Działalność Centrum Badań i Promocji Bezpieczeństwa Elektromagnetycznego Pracujących i Ludności (EM-Centrum) w kontekście rozwoju technologii związanych z emisją pól elektromagnetycznych, metod jej badania oraz implementacji wymagań nowej dyrektywy 2013/35/EU dotyczącej tych zagrożeń w środowisku pracy

Kierownik projektu: dr inż. Jolanta Karpowicz

Streszczenie projektu:

 

Europejskie wymagania dotyczące ochrony przed zawodowymi zagrożeniami elektromagnetycznymi zawarto w dyrektywie 2013/35/UE określającej minimalne wymagania ochrony pracowników przed niepożądanymi skutkami bezpośredniego i pośredniego oddziaływania pola elektrycznego i magnetycznego o częstotliwości z pasma od 0 Hz do 300 GHz, której transpozycja do prawa pracy w Polsce przebiegała podczas realizacji relacjonowanego zadania, określanego jako EM-Centrum.

W ramach realizacji 1. i 2. etapu zadania opracowano raporty nt. spójności praktycznej implementacji wymagań dyrektywy 2013/35/UE z wymaganiami polskiego prawa pracy stosowanymi w środowisku przemysłowym i medycznym. W raportach omówiono zakres typowych wymagań, jaki ma zastosowanie w środowisku przemysłowym (1. etap) i medycznym (2. etap) do ochrony przed zagrożeniami elektromagnetycznymi, w kontekście wcześniejszych wymagań prawa pracy w Polsce i zakresu ich modyfikacji przewidywanego ze względu na transpozycję wymagań dyrektywy. Przeprowadzona analiza wykazała znaczne podobieństwa obu systemów ochrony przed zagrożeniami elektromagnetycznymi w miejscu pracy, obejmujących takie działania pracodawcy, jak np.: okresowe rozpoznanie i ocena zagrożeń elektromagnetycznych, szkolenie pracowników na temat zagrożeń i podjętych środków ochronnych oraz informowanie o wynikach ich oceny przeprowadzonej w miejscu pracy, znakowanie miejsc występowania zagrożeń. Najistotniejsze zidentyfikowane rozbieżności dotyczyły zasad ochrony użytkowników implantów medycznych. W dyrektywie zostali oni włączeni do grupy „pracowników szczególnie zagrożonych”, a w polskim prawie pracy przed transpozycją dyrektywy nie rozstrzygnięto zasad ich ochrony przed zagrożeniami elektromagnetycznymi. Przeprowadzona analiza wykazała ponadto daleko idącą zgodność limitów narażenia na pole elektromagnetyczne w polskich przepisach sprzed transpozycji dyrektywy (limity NDN) i w samej dyrektywie 2013/35/UE (limity IPN) – mimo że limity dla miar wewnętrznych oddziaływania pola elektromagnetycznego (nazywanych w dyrektywie limitami GPO) nie były określone. Poziom ochrony pracujących, jaki w praktyce wynikał z obu analizowanych systemów, oceniono jako porównywalny – uwzględniając niepewność ocen warunków narażenia i zmienność warunków oddziaływania pola elektromagnetycznego na pracujących podczas różnorodnego użytkowania jego źródeł.

W celu uzyskania pełnej zgodności polskiego prawa pracy i wspomnianej dyrektywy z dniem 1 lipca 2016 r. wprowadzono nowe wymagania prawa pracy i limity narażenia pracowników określone w rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w polach elektromagnetycznych oraz w sprawie najwyższych dopuszczalnych natężeń pola elektrycznego i magnetycznego (Dz.U. z 2016 r., poz. 950 i 952). W projektach rozporządzeń uwzględniono wnioski z wcześniejszych prac EM-Centrum, a także wyniki analiz wykonanych w 3. etapie, koncentrujących się na wymaganiach dotyczących metod badania i oceny zagrożeń elektromagnetycznych w miejscu pracy. W nowych przepisach niektóre wymagania zmodyfikowano ze względu na zidentyfikowane podczas prac analitycznych EM-Centrum rozbieżności polskiego prawa i wymagań dyrektywy 2013/35/UE, m.in.: limity narażenia na pole magnetyczne o częstotliwości z pasma 0,1–100 MHz zaostrzono (tzn. wprowadzono niższe wartości graniczne), a także wprowadzono limity dotyczące współczynnika pochłaniania właściwego energii (SAR), natężenia pola elektrycznego indukowanego (Ein) w organizmie oraz natężenia prądów kończynowych (IL).

Wyniki prac analitycznych i upowszechniających, zrealizowanych w 3. etapie zadania EM-Centrum, opublikowano w serii artykułów opublikowanych w kwartalniku Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy. Omówiono w nich charakterystyki bezpośredniego i pośredniego oddziaływania pola elektromagnetycznego na organizm człowieka, miary charakteryzujące narażenia w środowisku i jego skutki w organizmie (stosowane zgodnie z wymaganiami prawa pracy podczas oceny narażenia pracowników), a także zasady pomiaru pola elektrycznego i magnetycznego oraz właściwości metrologiczne mierników (istotne dla jakości pomiarów wykorzystywanych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy). Ponadto opracowano i omówiono w artykułach szczegółowe metody pomiaru pola elektromagnetycznego na potrzeby realizacji wymagań prawa pracy, dotyczących ochrony pracujących przed zagrożeniami. Szczególną uwagę zwrócono na charakterystykę czynników determinujących niepewności pomiarów pola elektromagnetycznego w środowisku pracy i ich zróżnicowanie przy różnego typu źródłach pola-EM. Szczegółowo zaprezentowano również wymagania określające parametry metrologiczne aparatury wykorzystywanej do pomiarów charakteryzujących miary narażenia na pole elektryczne i magnetyczne w przestrzeni pracy. Prace te zrealizowano w wyniku współpracy z grupą ekspertów ds. pól elektromagnetycznych, powołaną przy Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych w Środowisku Pracy.

 

Zadanie 2.Z.30. Deformacje rozkładu pola-E o częstotliwości 50 Hz powodowane przez obecność człowieka w otoczeniu separowanej optycznie pojemnościowej sondy pomiarowej – wyniki badań laboratoryjnych, łącznie dla różnych odległości od sondy człowieka znajdującego się: z boku (20 ÷ 120 cm), z tyłu (20 ÷ 80 cm) lub przed (20 ÷ 40 cm) sondą pomiarową ustawioną w odległości 100 cm od kondensatora powietrznego stanowiącego źródło pola-E (Szuba i wsp., PIMOŚ nr 4, 2016)

 

W ramach upowszechniania wyników badań dotyczących zagrożeń elektromagnetycznych w miejscu pracy oraz tematyki prezentującej zasady rozpoznania takich zagrożeń i stosowania odpowiednich środków ochronnych, podczas realizacji zadania opracowano m.in.: 34 manuskrypty publikacji (23 podczas realizacji 3. etapu – w tym 10 o zasięgu międzynarodowym), opracowano i zaprezentowano 17 wystąpień na konferencjach międzynarodowych (9 podczas realizacji 3. etapu) oraz 24 wystąpienia na krajowych konferencjach, warsztatach i seminariach szkoleniowych (14 podczas realizacji 3. etapu), a także przygotowano aktualizację treści prezentujących zagrożenia elektromagnetyczne w portalu internetowym Bezpieczniej i serii poradników prezentujących zagrożenia elektromagnetyczne w miejscu pracy.



Jednostka: Pracownia Zagrożeń Elektromagnetycznych

Okres realizacji: 01.01.2014 – 31.12.2016