Zastosowanie koncepcji adaptacyjności (resilience) w zarządzaniu bezpieczeństwem i higieną pracy

Kierownik projektu: dr Małgorzata Pęciłło-Pacek

Streszczenie projektu:

Główny celem projektu było opracowanie rozwiązań organizacyjnych służących doskonaleniu systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w przedsiębiorstwach z zastosowaniem koncepcji resilience. Koncepcja ta (koncepcja adaptacyjności, sprężystości) oznacza ciągły proces ukierunkowany na (1) uczenie się organizacyjne, (2) monitorowanie bieżącej sytuacji, (3) reagowanie na nieprawidłowości, (4) antycypowanie niepożądanych zdarzeń.

W ramach 1. etapu opracowano model koncepcyjny przedstawiający zależności pomiędzy oceną gotowości systemu zarządzania bhp do sprężystego reagowania (resilience) a wskaźnikami wynikowymi oraz opracowano i zweryfikowano kwestionariusz badawczy do oceny gotowości systemu do sprężystego reagowania. Aby zapewnić porównywalność danych ankietowych przedsiębiorstw reprezentujących różny poziom zagrożeń i różny poziom zatrudniania, jako jeden ze wskaźników wynikowych zastosowano kategorię ryzyka dla badanych przedsiębiorstw, do której obliczenia wykorzystano metodykę używaną do ustalania składki na ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Ocena gotowości systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy do sprężystego reagowania (resilience), zgodnie z opracowaną metodyką, została przeprowadzona dla każdego z następujących elementów systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy: zaangażowania kierownictwa, współudziału pracowników, planowania, struktury, odpowiedzialności i uprawnień, szkolenia, świadomości, kompetencji, motywacji, komunikowania się, zarządzania ryzykiem zawodowym, gotowości i reagowanie na wypadki przy pracy i awarie, podwykonawców i monitorowania. Dla każdego z tych elementów postawiono cztery pytania w odniesieniu do czterech filarów resilience: (1) w odniesieniu do uczenia się: czy przedsiębiorstwo wyciąga naukę ze zdarzeń przeszłych (błędów i czynników sukcesu); (2) w odniesieniu do monitorowania: czy wdrożone procedury zapewniają stałe monitorowanie sytuacji w przedsiębiorstwie; w odniesieniu do reagowania; (3) czy wdrożone procedury zapewniają szybkie reagowanie w obliczu zarejestrowanych nieprawidłowości; (4) w odniesieniu do antycypowania: czy wdrożone procedury zapewniają przewidywanie przyszłych zdarzeń.

Badania ankietowe przeprowadzono w 100 przedsiębiorstwach o różnym poziomie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

W 2. etapie przeprowadzono analizę statystyczną danych ankietowych. Badania przeprowadzone w 100 przedsiębiorstwach, z których 57 zadeklarowało wdrożenie system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy (SZ BHP), a pozostałe 43 funkcjonowały bez wdrożenia takiego systemu, wskazują, że dla obydwu grup przedsiębiorstw różnice w poziomie reilience w odniesieniu do poszczególnych elementów systemu zarządzania oraz w całkowitym poziomie resilience są niewielkie i nieistotne statystycznie. Oznacza to, że wdrożenie w przedsiębiorstwie SZ BHP nie jest związane z wdrożeniem koncepcji resilience. Ponadto nie stwierdzono istotnych statystycznie związków między funkcjonowaniem systemu zarządzania bhp a wskaźnikami wypadków przy pracy. Wyniki badań pokazują zatem, że samo wdrożenie systemu zarządzania bhp jest już niewystarczające i często nie przynosi wymiernych korzyści w postaci znaczącej poprawy poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Projekt IV.P.02. Poziom resilience w badanych przedsiębiorstwach w zależności od poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy: R1 – zaangażowanie kierownictwa, R2 – współudział pracowników, R3 – planowanie, R4 – struktura, odpowiedzialność i uprawnienia, R5 – szkolenie, świadomość, kompetencje, R6 – motywacja, R7 – komunikowanie się, R8 – zarządzanie ryzykiem zawodowym, R9 – gotowość i reagowanie na wypadki przy pracy i awarie, R10 – podwykonawcy, R11 – monitorowanie, U – uczenie się, M – monitorowanie, R – reagowanie, A – antycypowanie

W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono natomiast, że istnieją istotne statystycznie różnice w poziomie resilience w dwóch grupach przedsiębiorstw charakteryzujących się wysokim i niskim poziomem bezpieczeństwa. Przy czym poziom bezpieczeństwa był rozumiany tu jako kombinacja wskaźników wypadków przy pracy ogółem, wypadków śmiertelnych i ciężkich oraz osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia.

Ponadto w 2. etapie projektu:

-      opracowano materiały informacyjne na temat mocnych stron i barier zapewniania sprężystości (resilience) systemu zarządzania bhp

-      opracowano wytyczne wraz z listą kontrolną w zakresie zapewniania sprężystości systemu zarządzania bhp

-      przeprowadzono seminarium dla specjalistów ds. bhp, konsultantów oraz przedstawicieli kadry kierowniczej na temat możliwości zastosowania koncepcji resilience w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wyniki projektu przedstawiono w 1 publikacji w czasopiśmie o zasięgu międzynarodowym i 2 publikacjach w czasopismach o zasięgu krajowym oraz zaprezentowano na 3 konferencjach: 1 międzynarodowej i 2 krajowych.

Jednostka: Pracownia Prawnych i Ekonomicznych Problemów Ochrony Pracy

Okres realizacji: 01.01.2014 – 31.12.2016