Wykaz Projektów
Streszczenie

Ocena zagrożeń radiofalowym promieniowaniem elektromagnetycznym (RF-EMF) wybranych grup pracowników z wykorzystaniem pomiarów ekspozymetrycznych

Kierownik projektu: dr inż. Krzysztof Gryz

Streszczenie projektu:

 

Projekt II.B.07: Ocena zagrożeń radiofalowym promieniowaniem elektromagnetycznym (RF-EMF)  wybranych grup pracowników z wykorzystaniem pomiarów ekspozymetrycznych

Okres realizacji:

1.01.2011 – 31.12.2013

Zadanie/etap 3.:

Kontynuacja badań ekspozymetrycznych, ocena narażenia wybranych grup pracowników na promieniowanie elektromagnetyczne (RF-EMF) w środowisku ogólnodostępnym, opracowanie materiałów informacyjnych i szkoleniowych nt. zagrożeń elektromagnetycznych (RF-EMF) i ekspozymetrycznych metod ich badania. Weryfikacja praktyczna materiałów szkoleniowych w czasie pilotażowego szkolenia specjalistycznego. Publikacja

Główny wykonawca:

dr inż. Krzysztof Gryz Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Bioelektromagnetyzmu

 

Celem projektu było opracowanie metody ekspozymetrycznych badań parametrów narażenia pracowników na radiofalowe promieniowanie elektromagnetyczne (RF-EMF) w środowisku ogólnodostępnym i ocena zagrożeń RF-EMF wśród wybranych grup pracowników oraz opracowanie prezentujących je materiałów upowszechniających.

W ramach realizacji projektu przeprowadzono badania i ocenę parametrów metrologicznych i użytkowych, wybranych selektywnych i szerokopasmowych, ekspozymetrów osobistych RF-EMF w kontekście wykorzystania ich do badań zawodowych zagrożeń elektromagnetycznych w środowisku ogólnodostępnym. Objęły one m.in. wyznaczenie charakterystyki częstotliwościowej i czułości na sygnał spoza zdefiniowanego w dokumentacji tych ekspozymetrów pasma częstotliwości. Przeprowadzono również badania laboratoryjne, jak i terenowe, dotyczące zależności wyniku pomiaru od lokalizacji miernika na ciele osoby, której narażenie podlega ocenie, a także ocenę możliwości wykorzystania ekspozymetrów w rzeczywistych warunkach narażenia pracowników. Wyniki badań wykonanych
w pobliżu źródeł RF-EMF wykazały, że natężenie pola zmierzone ekspozymetrami umieszczonymi na ciele osoby, której narażenie podlega ocenie, odbiega od wartości klasycznej miary narażenia  (tj. natężenia pola pierwotnego, występującego na stanowisku pracownika bez jego obecności w obszarze pomiarowym) w zakresie ±250% w zależności od usytuowania ekspozymetru względem źródła RF-EMF.

Przeprowadzono symulacje numeryczne w celu bardziej precyzyjnego określenia zależności wyniku pomiaru od miejsca lokalizacji ekspozymetru przy ciele człowieka przy różnych  parametrach  RF-EMF (częstotliwości, kierunku propagacji względem ciała człowieka i polaryzacji wektora natężenia pola elektrycznego). Modelowanie prowadzono z wykorzystaniem specjalistycznego oprogramowania do analizy pola elektromagnetycznego CST Studio 2012, opartego na technice całek brzegowych (FIT) oraz izolowanego od podłoża anatomicznego wirtualnego modelu ciała dorosłego człowieka Gustav (z antropokształtnym odwzorowaniem struktury 57 tkanek). Obliczenia wykonano dla częstotliwości RF-EMF wytwarzanego przez typowe źródła systemów łączności, dla 3 kierunków propagacji RF-EMF względem modelu ciała człowieka (z prawej na lewą stronę modelu, z przodu do tyłu, z góry na dół) i 3 polaryzacji wektora pola elektrycznego (pionowej i poziomej czołowej lub strzałkowej). Wyniki symulacji numerycznych poddano analizie statystycznej (z wykorzystaniem programu Statistica Ver. 10.0PL, StatSoft, USA).

Analiza parametrów statystycznych wyników symulacji wykazała, że bezpośrednio przy ciele człowieka natężenie pola elektrycznego odbiega od natężenia pola pierwotnego w zakresie od +130% do -90%, przy różnych parametrach różnicujących modele warunków ekspozycji. Wykazano, że lokalizacja ekspozymetru z boku ciała człowieka w przekroju talii (pasa) lub z przodu przy klatce piersiowej zapewnia najmniejszą zależność wyników pomiarów ekspozymetrycznych od kierunku propagacji RF-EMF względem ciała człowieka (tj. przy ocenie ekspozycji nieruchomej osoby na RF-EMF wytwarzane przez różne źródła znajdujące się w różnych miejscach lub przy ocenie ekspozycji ciała człowieka zmieniającego położenie względem nieruchomych źródeł RF-EMF, o stacjonarnej charakterystyce promieniowania). Przeprowadzone terenowe badania eksperymentalne w warunkach rzeczywistej ekspozycji ludzi potwierdziły wnioski sformułowane na podstawie wyników symulacji numerycznych.

Opierając się na wynikach przeprowadzonych symulacji numerycznych i terenowych badań eksperymentalnych, opracowano metodę badań ekspozymetrycznych i oceny indywidualnego narażenia pracowników na RF-EMF, uwzględniającą różne warianty prowadzenia badań – dla stałych i zmiennych stanowisk pracownika oraz różnych rodzajów czynności zawodowych i miejsc przebywania pracowników względem źródeł RF-EMF, a także ekspozycji na RF-EMF w strefie bliskiej lub dalekiej promieniowania i przy różnych kierunkach propagacji promieniowania.

Opracowaną metodę badań ekspozymetrycznych i oceny indywidualnego narażenia pracowników na RF-EMF, wykorzystano podczas badań terenowych, które objęły wybrane grupy pracowników i miejsca ekspozycji pracowników na złożone RF-EMF, m.in. pomieszczenia pracy biurowej w środowisku zurbanizowanym i niezurbanizowanym, otoczenie radiowo-telewizyjnych centrów nadawczych, budynki użyteczności publicznej, środki transportu publicznego. Analiza statystyczna wyników badań wykazała, że kiedy stanowiska pracy nie znajdują się w sąsiedztwie anten nadawczych radiowo-telewizyjnych lub na stanowiskach pracowników nie są eksploatowane telefony bezprzewodowe systemu DECT, to dominującą składową ekspozycji pracowników jest RF-EMF systemów telefonii komórkowej (szczególnie GSM). Wyposażenie miejsc pracy w systemy bezprzewodowego dostępu do Internetu (WiFi) w środowisku zurbanizowanym nie ma istotnego wpływu na poziom narażenia na RF-EMF. Przeprowadzone badania potwierdziły użyteczność opracowanej metody badań ekspozymetrycznych i oceny narażenia pracowników.

Rezultaty badań wykonanych w ramach projektu wykorzystano do opracowania 5 publikacji w czasopismach i materiałach konferencyjnych, krajowych i międzynarodowych. Tematyka ekspozycji na radiofalowe promieniowanie elektromagnetyczne urządzeń łączności bezprzewodowej była prezentowana na 1 konferencji krajowej i 4 międzynarodowych oraz podczas 22 seminariów i szkoleń, z udziałem ok. 800 osób.

 

Projekt II.B.07. Parametry statystyczne rejestracji natężenia pola elektrycznego (wartości minimalne, maksymalne, mediany i przedział interkwartylowy 2575% wyników), reprezentujące wyniki przeprowadzonych badań dotyczące ekspozycji złożonej na RF-EMF wewnątrz budynków biurowych w środowisku zurbanizowanym (Z) i niezurbanizowanym (N) źródła RF-EMF zlokalizowane na zewnątrz (zew) i wewnątrz (wew) budynków, oraz łącznie od źródeł na zewnątrz i wewnątrz budynków (TOTAL) [Gryz K., Karpowicz J.: Radiofalowe promieniowanie elektromagnetyczne (RF-RMF) w miejscach ogólnodostępnych – zagrożenia i pomiary ekspozymetryczne. Poradnik. Warszawa, CIOP-PIB, 2013]



Jednostka: Pracownia Zagrożeń Elektromagnetycznych

Okres realizacji: 01.01.2011 – 31.12.2013