Wykaz Projektów
Streszczenie

Rozwój systemu bodźców ekonomicznych w obszarze bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia

Kierownik projektu: dr Jan Rzepecki

Streszczenie projektu:

 

Projekt VI.B.01: Rozwój systemu bodźców ekonomicznych w obszarze bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia

Okres realizacji:

1.01.2011 – 31.12.2013

Zadanie/etap 3.:

Ocena skuteczności modelu kosztowego w porównaniu z obowiązującym obecnie modelem wskaźnikowym. Opracowanie materiałów informacyj-nych. Publikacja

Główny wykonawca:

dr Jan Rzepecki – Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy

 

Celem projektu było opracowanie modelu kosztowego zróżnicowanej składki na społeczne ubezpieczenie wypadkowe i porównanie jego skuteczności, jako ekonomicznego stymulatora poprawy warunków pracy, z obowiązującym modelem wskaźnikowym.

Na podstawie stosowanych rozwiązań w kosztowych systemach zróżnicowanej składki na ubezpieczenie wypadkowe w Niemczech, Francji i w Polsce międzywojennej oraz oceny obowiązującego w Polsce systemu wskaźnikowego,  opracowano projekt kosztowego modelu zróżnicowanej składki na społeczne ubezpieczenie wypadkowe. W modelu tym przyjęto, iż podstawę ustalania kategorii ryzyka dla każdej z 64 grup działalności,  a także dla płatników składek, stanowią wypłaty świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych z ubezpieczenia wypadkowego w relacji do sumy podstaw wymiaru składek dla każdej z grup działalności z okresu trzech lat kalendarzowych. W modelu przewidziano zróżnicowane zasady stosowania podwyżek i obniżek składek dla płatników, w zależności od liczby ubezpieczonych zgłoszonych do ubezpieczenia – co najmniej 50 ubezpieczonych (system zwyżkowy i zniżkowy), od 10 do 49 ubezpieczonych (system zwyżkowy) oraz poniżej 10 ubezpieczonych (składka średnia na poziomie grupy działalności).

Następnie przeprowadzono badania mające na celu weryfikację, zarówno na poziomie grup działalności jak i płatników składek, opracowanego kosztowego modelu zróżnicowanej składki na społeczne ubezpieczenie wypadkowe. Na podstawie danych ZUS dotyczących kosztów wypłat świadczeń zarówno krótkoterminowych, jednorazowych, jak i długoterminowych z lat 2009–2011,  dokonano oszacowania całości wydatków z funduszu ubezpieczenia wypadkowego według sekcji gospodarki. Dokonane oszacowanie wykazało, że koszty świadczeń krótkoterminowych i jednorazowych przewyższają ponad 7 razy koszty świadczeń długoterminowych (rentowych). Relację tę zastosowano do oszacowania kosztów wszystkich świadczeń wypadkowych wypłaconych z funduszu ubezpieczenia wypadkowego, z uwzględnieniem podziału na sekcje gospodarki.

 Na podstawie wyników badań dokonano oceny skuteczności modelu kosztowego zróżnicowanej składki na społeczne ubezpieczenie wypadkowe w porównaniu z obowiązującym modelem wskaźnikowym, a także opracowano materiały informacyjne i propozycje treści przyszłego aktu prawnego  wprowadzającego proponowany kosztowy model zróżnicowanej składki na społeczne ubezpieczenie wypadkowe.

Wskazano, iż proponowany model kosztowy reaguje bardziej elastycznie na zmieniające się warunki pracy w przedsiębiorstwie niż model wskaźnikowy. Model kosztowy, w przeciwieństwie do modelu wskaźnikowego, powinien pełnić funkcję stymulacyjną w jednakowym stopniu w stosunku do przedsiębiorstw należących do różnych grup działalności. Oparty jest on ponadto na obiektywnych danych dostępnych w ZUS, dzięki czemu  jest wolny od przekłamań statystycznych. W stosunku do mikroprzedsiębiorstw model kosztowy zapewnia zróżnicowanie składek na poziomie grup działalności, dzięki czemu utrudnione powinno być omijanie prawa polegające na celowym zmniejszeniu lub zwiększeniu liczby zatrudnionych w celu opłacania przez płatników niższych składek. W stosunku do przedsiębiorstw małych (od 10 do 49 ubezpieczonych) model kosztowy umożliwia ustalenie składki średniej dla rodzaju działalności albo podwyższonej, w wyniku czego uniemożliwia nieuzasadnione obniżanie składek w przypadku niewystępowania wypadków przy pracy oraz ponoszenia przez ZUS kosztów mimo nieodpowiednich warunków pracy.

Mimo że badania wykazały wyższą skuteczność proponowanego modelu kosztowego w stosunku do obowiązującego modelu wskaźnikowego, zwłaszcza w wymiarze ekonomicznym, to jednak model wskaźnikowy wiążący wysokość składki z warunkami pracy wydaje się być bardziej odpowiedni do stymulowania działań prewencyjnych w przedsiębiorstwach.

Opracowano materiały informacyjne dotyczące różnicowania składki według modelu kosztowego i wskaźnikowego w celu udostępnienia ich przedstawicielom przedsiębiorstw i innych instytucji oraz umieszczenia na stronie internetowej instytutu.

Wyniki projektu przedstawiono w 2 artykułach w czasopiśmie międzynarodowym i w 2 artykułach w czasopismach krajowych, a także na 3 konferencjach



Jednostka: Pracownia Prawnych i Ekonomicznych Problemów Ochrony Pracy

Okres realizacji: 01.01.2011 – 31.12.2013