Wytyczne do obliczania społecznych kosztów wypadków przy pracy

 

Wprowadzenie

Wypadki przy pracy powodują koszty zarówno dla przedsiębiorstw, osób poszkodowanych i ich rodzin a także całego społeczeństwa. Dla przedsiębiorstw, wypadki przy pracy mogą mieć wpływ na podwyższenie składki na społeczne ubezpieczenie wypadkowe a także powodować zwiększoną absencję chorobową powodującą konieczność zastępstw lub pracy w nadgodzinach, niższą wydajność i jakość wykonywanej pracy a ponadto powodują straty materialne, zaburzenia toku produkcji, które podrażają jej koszt i wpływają negatywnie na wizerunek firmy.

Koszty wypadków przy pracy ponoszą także poszkodowani i ich rodziny gdyż świadczenia pieniężne i rzeczowe które otrzymują od swoich pracodawców, ZUS lub NFZ osoby poszkodowane lub członkowie ich rodzin nie pokrywają jednak wszystkich strat spowodowanych wypadkami przy pracy.

Znaczna część kosztów wypadków, zwłaszcza o cięższych skutkach, ponoszona jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w formie świadczeń wypłacanych poszkodowanym i ich rodzinom (renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinne, zasiłki chorobowe (od pierwszego dnia absencji, w wysokości 100% podstawy wymiaru składek), jednorazowe odszkodowania, świadczenia rehabilitacyjne itd.) oraz przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) finansujący koszty leczenia poszkodowanych wypadkach przy pracy i u których stwierdzono chorobę zawodową.

Niniejsze wytyczne powinny być pomocna m.in. dla przedstawicieli służb bhp przedsiębiorstw, inspektorów pracy dla obliczania społecznych kosztów wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Podstawowe składniki i zasady obliczania społecznych kosztów wypadków przy pracy

W metodzie opracowanej w CIOP-PIB przyjęto, że koszt społeczny wypadku przy pracy stanowiący sumę kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa, poszkodowanych i ich rodziny oraz kosztów przeniesionych na społeczeństwo jest obliczany zgodnie ze wzorem (1):

 

KSO = KZO + KPO + KPSO
(1)

 

gdzie:

KSO – koszt społeczny wypadku przy pracy ogółem

KZO – koszt ogółem ponoszony przez przedsiębiorstwo

KPO – koszt ogółem ponoszony przez poszkodowanego i jego rodzinę

KPSO– koszt ogółem przeniesiony na społeczeństwo

 

Składniki kosztów wypadków przy pracy obciążające przedsiębiorstwo

Obliczenie ogólnego kosztu wypadku w przedsiębiorstwie powinno się odbywać według wzoru (2):

 

KZO = ( KCS + KPMiT + KN +KZ + KZP + KSM + KNP + KOW +KI ) – O (2)

 

gdzie:

KZO – koszt ogółem ponoszony przez przedsiębiorstwo

KCS – koszt czasu straconego

KPMiT – koszt pomocy medycznej i transportu

KN – koszt nadgodzin

KZ – koszt zastępstw

KZP – koszt zakłóceń w produkcji

KSM – koszt strat materialnych

KNP – koszt napraw

KOW – koszt odszkodowań finansowanych ze środków własnych

KI – koszty inne

O – odszkodowania otrzymane z instytucji ubezpieczeniowych.

 

Z przedstawionego wzoru (2) wynika, że koszt wypadku ponoszony przez przedsiębiorstwo stanowi różnicę między sumą poszczególnych składników kosztów wypadków a odszkodowaniami otrzymanymi z instytucji ubezpieczeniowych.

Koszty czasu straconego obejmują czas stracony w dniu wypadku oraz w dniach absencji przez osobę poszkodowaną a także osoby organizujące pierwszą pomoc, osoby udzielające pierwszej pomocy oraz organizujące ponownie pracę. Ponadto koszt czasu straconego obejmuje zarówno czas na dochodzenie powypadkowe jak i zaplanowanie działań zapobiegawczych pracownika służby bhp, pracownika nadzoru, świadków wypadku itp.

Koszt pomocy medycznej i transportu przedstawiany jest zarówno za pomocą pieniężnych, jak i niepieniężnych wartości. Pierwsze z nich związane są z kosztem transportu poszkodowanego do domu lub lekarza, materiałami opatrunkowymi i lekarstwami zużytymi w ambulatorium zakładowym oraz kosztem płatnej pomocy lekarskiej udzielanej poza zakładem pracy. Wartości niepieniężne dotyczą czasu pracy personelu medycznego w ambulatorium zakładowym i przy udzielaniu pierwszej pomocy po zaistnieniu wypadku.

Koszt nadgodzin obejmuje zarówno koszt nadgodzin w dniu wypadku, jak i w dniach absencji i związany jest z dodatkową pracą, wynikającą z nieobecności poszkodowanego pracownika na stanowisku pracy. Przyjmuje on bezpośrednio wartości pieniężne.

Koszt zastępstw obejmuje zarówno koszt zastępstw w dniu wypadku, jak i w dniach absencji i związany jest z nieobecnością poszkodowanego pracownika na stanowisku pracy. Przyjmuje on bezpośrednio wartości niepieniężne, wyrażane czasem trwania zastępstwa.

Koszt zakłóceń w produkcjidotyczy przerw w produkcji przyjmując bezpośrednio formę pieniężną, którą uzyskuje się dzięki przemnożeniu czasu trwania zakłócenia wyrażonego w godzinach przez koszt 1 godziny zakłócenia (np. godzinowy koszt pracy maszyny, linii technologicznej itp.).

Koszt strat materialnychwyrażany jest bezpośrednio w formie pieniężnej i obejmuje wartość zniszczonych surowców, półwyrobów, wyrobów gotowych, utraconą wartość maszyn, urządzeń i pojazdów oraz koszt zakupu nowych maszyn, urządzeń i pojazdów.

W kosztach naprawuwzględnia się wartość napraw, które mogą być wyrażane bezpośrednio w formie pieniężnej (koszty księgowe) lub w formie niepieniężnej (koszty alternatywne). Koszty księgowe występują wówczas gdy naprawy wykonywane są przez przedsiębiorstwo zewnętrzne lub gdy napraw dokonuje pracownik (pracownicy) przedsiębiorstwa w którym miał miejsce wypadek. Z kosztami alternatywnymi mamy do czynienia gdy naprawa jest wykonywana przez pracownika (pracowników) przedsiębiorstwa w ramach swojej pracy. Koszt naprawy powinien być wówczas obliczony przez przemnożenie liczby osób dokonujących naprawy, czasu pracy (w godzinach) oraz pełnej, przeciętnej stawki godzinowej płac osób dokonujących naprawy.

Koszty odszkodowań finansowanych ze środków własnych pracodawcy obejmują odszkodowania przysługujące na podstawie Kodeksu pracy (Kp.) oraz odszkodowana zasądzone przez sąd na podstawie powództwa cywilnego. Koszty odszkodowań przysługujących na podstawie Kp. obejmują koszty dodatku wyrównawczego wypłacanego przez okres nie przekraczający 6 miesięcy jeśli przeniesienie poszkodowanego do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia. Koszty odszkodowań przysługujących od pracodawcy na podstawie Kp. obejmują także koszty odszkodowania za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy (z wyjątkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych). Odszkodowania zasądzone przez sąd na podstawie powództwa cywilnego obejmują odszkodowania za rzeczywiste straty spowodowane wypadkiem przy pracy, zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, a także rentę wyrównawczą.

Koszty inne wyrażane są bezpośrednio w formie pieniężnej i dotyczą np. akcji ratowniczej, kar umownych ponoszonych przez przedsiębiorstwo na skutek zaistniałego wypadku, z powodu niewywiązania się z podpisanej umowy, kontraktu itp. Należy ponadto uwzględnić koszty opinii biegłych sądowych oraz koszty spraw sądowych.

Koszty odszkodowań otrzymanych z instytucji ubezpieczeniowych obejmują zwrot zasiłku chorobowego z ZUS oraz inne odszkodowania (np. za uszkodzone pojazdy lub inne uszkodzone bądź zniszczone składniki majątku przedsiębiorstwa, które były ubezpieczone).

 

Składniki kosztów wypadków przy pracy obciążające poszkodowanych i ich rodziny

Wśród kosztów wypadków przy pracy obciążających poszkodowanych i ich rodziny, proponuje się wyodrębnić następujące główne składniki kosztów, które obejmują:

– utracone dochody

– koszty leczenia i rehabilitacji

– inne składniki kosztów.

Utracone dochody powstają w wyniku nie zrekompensowania w pełni utraconych dochodów poprzez wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy i rent rodzinnych, zasiłków chorobowych, jednorazowych odszkodowań, świadczeń rehabilitacyjnych oraz innych świadczeń ubezpieczeniowych w sytuacji gdy następuje krótkotrwała, bądź długotrwała niezdolność do pracy.

Koszty leczenia i rehabilitacji dotyczą poszkodowanych oraz ich rodzin. Związane są one z leczeniem i rehabilitacją, których kosztów nie pokrywa ubezpieczenie zdrowotne ani społeczne ubezpieczenie wypadkowe. Koszty te obejmują ponadto kupno leków i materiałów opatrunkowych oraz koszty transportu związane z leczeniem i rehabilitacją.

Inne składniki kosztów obejmują np. koszty transportu niezwiązane z leczeniem i rehabilitacją. W metodzie nie uwzględniono natomiast strat poniesionych zarówno przez poszkodowanych i ich rodziny w zakresie obniżenia jakości i standardu życia z uwagi na trudności z ich oszacowaniem.

Obliczenie ogólnego kosztu wypadku przy pracy ponoszonego przez poszkodowanego i jego rodzinę odbywać się powinno według wzoru (3):

 

KPO = D – (KZCH + KŚR + KO + KR + KIŚUS + KIŚUK + KW) + KLRP + KI (3)

 

gdzie:

KPO – koszt ogółem ponoszony przez poszkodowanego i jego rodzinę

D – dochód uzyskiwany przez poszkodowanego przed zaistnieniem wypadku

KZCH – koszt zasiłku chorobowego

KŚR – koszt świadczeń rehabilitacyjnych

KO – koszt odszkodowań

KR – koszt rent

KIŚUS – koszt innych świadczeń z ubezpieczenia społecznego

KIŚUK koszt innych świadczeń z ubezpieczenia komercyjnego

KW – wynagrodzenie otrzymywane przez poszkodowanego po zaistnieniu wypadku

KLRP – koszty leczenia i rehabilitacji ponoszone przez poszkodowanego i jego rodzinę

KI – koszty inne.

 

Składniki kosztów wypadów przy pracy przeniesionych na społeczeństwo

W proponowanej metodzie, jako koszty wypadków przeniesione na społeczeństwo, uwzględniono jedynie koszty ponoszone przez ZUS oraz koszty leczenia. Pozostałe składniki pominięto ze względu na problemy z ich oszacowaniem, wynikającym z braku dostępu do odpowiednich danych. Dotyczy to m.in. różnych pozycji kosztów finansowanych przez budżet państwa jak np. kosztów rehabilitacji, kosztów ponoszonych przez instytucje publiczne nadzorujące i badające przyczyny wypadków przy pracy(np.PIP,PIS, policja).

Proponuje się, żeby łączny koszt wypadku przy pracy przeniesiony na społeczeństwo był obliczany według wzoru (4):

 

KPSP = KLS + K ŚWZUS (4)

 

gdzie:

KPSP – koszt ogółem przeniesiony na społeczeństwo;

KLS – koszt leczenia ponoszony przez społeczeństwo;

KŚWZUS koszty świadczeń wypłacanych przez ZUS.

 

Karta kosztów wypadku przy pracy

Dla obliczania kosztów wypadku przy pracy w przedsiębiorstwie należy wykorzystać kartę kosztów wypadku przy pracy (zał. 1) oraz kalkulator do obliczania społecznych kosztów wypadków przy pracy (zał. 2). Karta kosztów wypadku przy pracy uwzględnia ogólne informacje o wypadku oraz informacje niezbędne do obliczenia kosztu wypadku w tym m.in.:

  • informacje dotyczące daty i godziny zaistnienia wypadku, oddziału, rodzaju wypadku, skutków wypadku oraz szkód materialnych;
  • czasu straconego wskutek wypadku (w tym czasu straconego w dniu wypadku, czasu na dochodzenie powypadkowe oraz czasu planowania i prowadzenia działań zapobiegawczych i profilaktycznych);
  • kosztów transportu poszkodowanego do domu lub lekarza, kosztów materiałów opatrunkowych i lekarstw zużytych w ambulatorium zakładowym, kosztów pomocy lekarskiej poza zakładem pracy;
  • kosztów zastępstw osoby poszkodowanej;
  • kosztów nadgodzin;
  • kosztów zakłóceń w produkcji;
  • kosztów strat materialnych;
  • kosztów napraw;
  • kosztów odszkodowań (finansowanych ze środków własnych przedsiębiorstwa);
  • innych kosztów (np. akcji ratowniczej, kar umownych, kosztów opinii biegłych sądowych i kosztów postępowania sądowego);
  • odszkodowań otrzymanych przez przedsiębiorstwo z instytucji ubezpieczeniowych.

Dokumenty do pobrania:

Kalkulator do obliczania społecznych kosztów wypadków przy pracy
 
Zobacz także
 
Dokumentacja powypadkowa ON-LINE
interaktywna aplikacja umożliwiająca sporządzenie i wydrukowanie ON-LINE dokumentów powypadkowych