Misją Instytutu jest dzialalność naukowo-badawcza prowadząca do nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych użytecznych w kształtowaniu warunków pracy zgodnych z zasadami bezpieczeństwa pracy i ergonomii oraz ustalanie podstaw naukowych do właściwego ukierunkowywania polityki społeczno-ekonomicznej państwa w tym zakresie.
![]() | Tendencje zmian w handlu detalicznym |
![]() | Struktura branżowa sklepów |
![]() | Instytucje wspomagające |
![]() | Podstawowe zadania pracowników |
![]() | Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe |
![]() | Charakterystyka przepisów prawnych |
![]() | Obowiązki pracodawców mikro i małych firm |
![]() | Zasady bhp przy wykonywaniu prac w mikrofirmach |
![]() | Wskazania dotyczące oceny ryzyka zawodowego |
![]() | Przepisy i normy |
![]() | Bibliografia |
8. Wskazania dotyczące oceny ryzyka zawodowego
8.1. Wprowadzenie
W rozporządzeniu MPiPS w sprawie ogólnych przepisów bhp [2] ryzyko zawodowe zdefiniowano następująco: „przez ryzyko zawodowe rozumie się prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywana pracą powodujących, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.” Definicja ta jest dosyć zawiła i nie do końca precyzyjna. Najprościej ryzyko to określone zostało w PN – EN ISO 12100 a mianowicie: kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia szkody (urazu lub innego pogorszenia stanu zdrowia) i ciężkości tej szkody co ilustruje rys. 4
Rys.4. Idea oceny ryzyka zawodowego wg PN – EN ISO 12100
Ocena ryzyka zawodowego jest systematycznym badaniem wszystkich aspektów pracy przeprowadzanym w celu stwierdzenia, jakie zagrożenia związane z wykonywaniem pracy mogą być powodem urazu lub innego pogorszenia stanu zdrowia pracującego i czy zagrożenia te można wyeliminować, a jeżeli nie, to jakie środki ochronne należy podjąć w celu ograniczenia ryzyka związanego z pozostającymi zagrożeniami.. Podstawowym celem oceny ryzyka zawodowego jest wyeliminowanie zagrożeń, a jeżeli to nie powiedzie się to należy zminimalizować ryzyko związane z niewyeliminowanymi zagrożeniami tak daleko, jak jest to tylko możliwe, stosując przede wszystkim techniczne środki ochrony.
Prowadzenie oceny ryzyka ułatwiają nam prze wszystkim następujące normy; PN- N-18002 PN-EN ISO 14121, OHSAS 18001, W procesie oceny ryzyka zawodowego wyodrębnia się dwa etapy:
Pierwszy z ww. etapów obejmuje
Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego polega na podjęciu decyzji czy oszacowany poziom ryzyka można zaakceptować, czy też należy podjąć dalsze środki dla jego zmniejszenia. Zmniejszenie ryzyka, które, uwzględniając aktualny stan nauki i techniki, odpowiada co najmniej wymaganiom prawnym uznaje się za dostateczne jego zmniejszenie, które można zaakceptować. Omówiony przebieg procesu oceny ryzyka zawodowego przedstawiono schematycznie na rys 5.
Rys.5. Przebieg procesu oceny ryzyka zawodowego
Przystępując do oceny ryzyka zawodowego należy rozpocząć od zebrania podstawowych informacji o analizowanym stanowisku pracy, dotyczących w szczególności:
Dane te pozwalają zidentyfikować zagrożenia występujące na analizowanym stanowisku, ich źródła powstające sytuacje zagrażające i możliwe negatywne skutki (szkody) dla pracujących.
Źródłami tych informacji mogą być:
8.2. Identyfikacja zagrożeń występujących na stanowisku pracy
Identyfikacji zagrożeń dokonuje się na podstawie analizy zebranych informacji, której wynikiem powinno być ustalenie:
Dysponując wiedzą o zagrożeniach i ww. informacjami określamy zagrożenia występujące na analizowanym stanowisku. I sytuacje, w których następuje ich aktywizacja.
8.3. Szacowanie ryzyka
Kryteria uwzględniane przy szacowaniu prawdopodobieństwo wystąpienia szkody dla zdrowia najpełniej określono w PN-EN ISO 14121-1. Dlatego prawdopodobieństwo to szacuje się w skali 3 stopniowej wg wskazań PN-N-18002 uwzględniając, zgodnie z PN-EN ISO 14121-1 następujące kryteria i okoliczności:
Przyjmując ustalone, z uwzględnieniem przepisów i zasad bhp, ujednolicone „miary” kryteriów dla każdej z tych trzech składowych(a, b, c) oraz zasady zintegrowania ze sobą wyników uzyskanych ocen w jeden wskaźnik, prawdopodobieństwo wystąpienia szkody szacujemy w trójstopniowej skali jako małe, średnie i duże
Szacując szkody dla zdrowia przyjmujemy zawsze najcięższą z możliwych szkód np. jeśli możliwe jest obcięcie zarówno palca jak i całej kończyny, to do oszacowania ryzyka zawodowego przyjmujemy ten drugi przypadek, czyli obcięcie całej kończyny Najczęściej szkody te szacuje się w skali trójstopniowej wg kryteriów przyjmowanych dla poszczególnych zagrożeń.
Tabela 1. Szacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej
8.4. Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego
Podstawowym kryterium, które jest podstawą podejmowania decyzji o akceptacji ryzyka zawodowego lub konieczności jego ograniczenia, są wymagania zawarte w obowiązujących przepisach i normach technicznych.
Jeżeli stwierdza się, że obowiązujące wymagania nie są spełnione, ryzyka zawodowego nie można zaakceptować. Na przykład, ryzyko zawodowe związane z obecnością w powietrzu na stanowisku pracy szkodliwych substancji chemicznych o stężeniu przekraczającym ustaloną wartość najwyższego stężenia dopuszczalnego (NDS) należy uznać za nieakceptowalne (jeżeli nie zastosowano odpowiednich środków ochrony). Podobnie jest w przypadku czynników fizycznych, których określone parametry nie mogą przekraczać ustalonych najwyższych natężeń dopuszczalnych (NDN). Tam gdzie przepisy lub normy nie ustalają jednoznacznych kryteriów, należy się kierować przyjętymi ogólnie zasadami bhp. W tablicy 2. podano zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego, które zostało oszacowane w skali trójstopniowej, zgodnie z zasadami podanymi w tablicy.1 Z wyznaczeniem dopuszczalności są związane zalecenia dotyczące podjęcia wynikających z oceny działań, które również podano w tablicy 2.
Tablica 2 Ogólne zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka
Oszacowane ryzyko zawodowe |
Dopuszczalność ryzyka zawodowego |
Niezbędne działania |
Duże |
niedopuszczalne |
jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszania trzeba podjąć natychmiast (np. przez zastosowanie środków ochronnych); planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego |
Średnie |
dopuszczalne |
zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego |
Małe |
konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najwyżej na tym samym poziomie |
8.5. Osoby przeprowadzające ocenę ryzyka zawodowego
Zgodnie z obowiązującym prawem, za przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego odpowiada pracodawca, a obowiązek uczestniczenia w jej wykonywaniu mają pracownicy służb bezpieczeństwa i higieny pracy, a także służb medycyny pracy.
Nie oznacza to jednak, że obowiązek dokonywania oceny ryzyka zawodowego powinien być przypisywany wyłącznie pracownikom tych służb. Zgodnie z zaleceniami polskiej normy PN-N-18002 [ ocena powinna być przeprowadza na przez zespól, w którego skład mogą wchodzić:
W każdym przypadku konieczne jest zapewnienie współudziału pracowników w ocenie ryzyka zawodowego.
Osoby wyznaczane do prowadzenia oceny ryzyka zawodowego powinny mieć odpowiednie kompetencje. Podstawowym wymaganiem jest przy tym znajomość ogólnych zasad oceny ryzyka oraz umiejętność identyfikowania zagrożeń i oceny ich szkodliwych skutków, a także formułowania propozycji co do sposobu eliminowania lub ograniczania ryzyka. W praktyce niektóre osoby wchodzące w skład zespołu oceniającego mogą nie mieć dostatecznej wiedzy do zidentyfikowania wszystkich zagrożeń występujących na ocenianych stanowiskach i określenia ich możliwych następstw. W takich przypadkach zespoły oceniające ryzyko mogą być tworzone z udziałem specjalistów z różnych dziedzin.
W uzasadnionych sytuacjach pracodawca może powierzyć przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego ekspertom spoza przedsiębiorstwa.
8.6. Planowanie oceny ryzyka zawodowego
Planując ocenę ryzyka zawodowego należy ustalić kto, kiedy i w jakich obszarach ma ją przeprowadzić. Należy pamiętać, że ocena ryzyka zawodowego powinna być traktowana jako proces ciągły, prowadzący do systematycznej poprawy warunków pracy. Ocena ta powinna być:
np.:
- wymagania obowiązujących przepisów
- informacje na temat możliwych skutków występujących zagrożeń
- informacje o nowych, skuteczniejszych środkach ochrony.
Ocena ryzyka zawodowego powinna objąć wszystkie stanowiska pracy organizacji/przedsiębiorstwa. Aby to zapewnić, należy przeanalizować jego strukturę organizacyjną w celu określenia:
W celu usprawnienia przebiegu oceny i skrócenia czasu jej trwania dobrze jest wydzielić stanowiska analogiczne, na których są wykonywane, w tych samych warunkach, te same czynności i na których występują te same zagrożenia. Ocena nie musi być wówczas przeprowadzana dla każdego stanowiska oddzielnie, wy starczy identyfikacja zagrożeń i ocena ryzyka przeprowadzona na jednym z tych stanowisk oraz sprawdzenie, czy warunki pracy na pozostałych są takie same.
Zgodnie z obowiązującymi wymaganiami ocena ryzyka zawodowego powinna być udokumentowana z zachowaniem wymagań wynikających m.in. z rozporządzenia o ogólnych przepisach bhp