Wprowadzenie

 

Rolnictwo jest jednym z trzech najbardziej niebezpiecznych sektorów gospodarki (pozostałe dwa to górnictwo i budownictwo). Według Światowej Organizacji Pracy ILO ze wszystkich 335 tysięcy wypadków śmiertelnych przy pracy na świecie, około 170 tysięcy to wypadki związane z rolnictwem [1]. W Polsce w 2012 roku zgłoszono ponad 24 tysiące wypadków przy pracy rolniczej na ponad 1,5 miliona ubezpieczonych [2].

Z literatury naukowej wynika, że dotychczasowe prace badawcze z zakresu obciążenia psychofizycznego czy psychospołecznego były przeprowadzane dla pracowników z zawodów charakteryzujących się przewagą czy dużym obciążeniem pracy umysłowej, np. kierownicy niższego, średniego i wyższego szczebla, pracownicy banków, urzędnicy czy nauczyciele.

Znacznie mniej tego typu badań przeprowadzono w odniesieniu do prac wymagających znaczącego obciążenia fizycznego, co skutkuje brakiem wiedzy i narzędzi oceny w tym zakresie.

Metodyka oceny obciążenia psychofizycznego rolników została opracowana w formie kwestionariusza pod nazwą Kwestionariusz Psychofizycznych i Organizacyjnych Warunków Pracy w Rolnictwie (POWR).

Jak powstała metoda Kwestionariusz Psychofizycznych i Organizacyjnych Warunków Pracy w Rolnictwie (POWR)?

Metoda została opracowana po szczegółowej analizie obecnie dostępnych metod wraz z uwględnieniem pracy w sektorze rolnictwa w aspekcie bezpieczeństwa pracy. Zagadnienia i szczegółowe pytania tworzonego kwestionariusza były konsultowane z psychologami, socjologami, przedstawicielami naukowego środowiska rolniczego oraz przedstawicielami rolników. Po konsultacjach opracowano wstępną wersję metody w formie kwestionariusza, która została zweryfikowana po przeprowadzeniu badań pilotażowych w grupie 35 rolników. Weryfikacja kwestionariusza polegała na odpowiedzi przez respondentów na pytania zawarte w kwestionariuszu oraz odpowiedzi na kilka pytań dotyczących jego zrozumiałości. Na podstawie przeprowadzonej weryfikacji, do wstępnej wersji metody zostały dodane 3 pytania, tj. 2 pytania dotyczące ochron indywidualnych oraz jedno pytanie w grupie pytań dotyczących wypadków przy pracy. W 2012 roku zostały przeprowadzone badania w grupie 503 rolników. Po otrzymaniu wyników i dalszej analizie metoda uległa kolejnej modyfikacji. W 2013 roku opracowano końcową wersję metody, która składa się z 3 części, tj. z pytań ogólnych, pytań dotyczących warunków pracy oraz ostatnia część dotycząca wypadków przy pracy.

Cel metody

Celem opracowania metody oceny obciążenia psychofizycznego uwzględniającej szczególny charakter pracy rolników jest poprawa warunków pracy w rolnictwie, zwiększenie świadomości i wiedzy rolników na temat bezpieczeństwa pracy oraz zmniejszenie liczby wypadków przy pracy w sektorze rolnictwa.

[zdjęcie z bazy www.bigstockphoto.com nr 7804577 Worker Insurance Benefits]

Jak jest obecnie?

Inspektorzy badający wypadki w rolnictwie wskazują - zgodnie z procedurą - jedną przyczynę wypadku, jednak w rzeczywistości na ryzyko wypadkowe i wypadkowość ma wpływ wiele czynników.

Duży wkład w poszukiwanie przyczyn wypadków w polskim rolnictwie mają wyniki badań J. Cieża [3], które ukierunkowane były głównie na badanie przyczyn wypadków mających swe podłoże w maszynach i narzędziach mechanicznych.

Na świecie badano przyczyny wypadków w rolnictwie związanych z mechanizacją [4], czy z pracą ze zwierzętami [5].