Kształtowanie kultury bezpieczeństwa na poziomie przedsiębiorstwa

 

W wielu badaniach stwierdzono, iż klimat bezpieczeństwa w zakładzie pozostaje w bezpośrednim związku z wypadkami, którym osoby ulegają w pracy. Im lepszy klimat bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie tym mniej wypadków w pracy doświadczają pracownicy. Wyniki te potwierdzają wnioski z badań, w których stwierdzono, że czynniki organizacyjne (związane m.in. z klimatem bezpieczeństwa) są bezpośrednimi i pośrednimi predyktorami wypadków w pracy.
Badania w grupie pracowników firm przewozu pasażerskiego (N=530) pokazały, że kultura bezpieczeństwa jest skorelowana z doświadczeniami wypadkowymi. Tak jak w innych branżach i rodzajach działalności również wśród pracowników stwierdzono wiele zależności pomiędzy tymi zmiennymi.

Tabela 2. Wyniki korelacji kultury bezpieczeństwa na poziomie organizacyjnym ze wskaźnikiem wypadkowości w grupie PP

    ZKIP SBHP WART SMP OIS BZ
WSK_WYP Korelacja Pearsona

-,176(**)

-,122(**)

-,166(**)

-,179(**)

-,040

-,187(**)

  Istotność (dwustronna)

,000

,005

,000

,000

,363

,000

  N

530

529

529

530

530

529

szarym tłem zaznaczono korelacje istotne statystycznie na poziomie 0,01
**  Korelacja jest istotna na poziomie 0.01 (dwustronnie).

Tabela 2 pokazuje pięć ujemnych korelacji istotnych statystycznie nasilenia doświadczeń wypadkowych ze wskaźnikami kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie: zaangażowaniem kierownictwa i partycypacją pracowników (ZKIP), oceną szkoleń BHP i analizą wypadków (SBHP), wartościami w zakresie bezpieczeństwa (WART), stosunkami między pracownikami i ich związkiem z firmą (SMP) oraz bezpiecznymi zachowaniami (BZ). Im niżej pracownicy oceniali te wskaźniki tym więcej doświadczali zdarzeń wypadkowych.

Wynika z tych badań, że im większe zaangażowanie kierownictwa, im lepsze działania szkoleniowe, im lepsze relacje miedzy pracownikami i im bardziej bezpieczne zachowania, tym mniej wypadków występuj. A wiec występowanie wypadków nie zależy jedynie od samych kierowców, ale również od sytuacji w przedsiębiorstwie i od osób w nich pracujących na wszystkich stanowiskach od serwisu technicznego, przez kadrę zarządzającą, nadzór po sam zarząd firmy.

W badaniach przeprowadzonych w grupie pracowników przewozu towarowego (N=62) ilość i nasilenie doświadczeń wypadkowych ujemnie korelowało na poziomie istotnym statystycznie z dwoma wskaźnikami kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie: zaangażowaniem kierownictwa i partycypacją pracowników (ZKIP) oraz stosunkami między pracownikami i ich związkiem z firmą (SMP). Im lepiej pracownicy oceniali zaangażowanie kierownictwa i stosunki między pracownikami, tym mniej doświadczali wypadków przy pracy i poza pracą (Tabela 3). Nasuwa się spostrzeżenie, że obydwa korelaty odnoszą się do społecznych aspektów pracy.

Tabela 3. Wyniki korelacji kultury bezpieczeństwa na poziomie organizacyjnym ze wskaźnikiem wypadkowości w grupie TT

    ZKIP SBHP WART SMP OIS BZ
WSK_WYP Korelacja Pearsona

-,438(**)

-,206

-,294(*)

-,596(**)

-,202

-,246

  Istotność (dwustronna)

,000

,109

,020

,000

,114

,054

  N

62

62

62

62

62

62

szarym tłem zaznaczono korelacje istotne statystycznie
*  Korelacja jest istotna na poziomie 0.05 (dwustronnie).
**  Korelacja jest istotna na poziomie 0.01 (dwustronnie).

Jeżeli wyniki badań pokazują, że bezpieczeństwo na drogach koreluje z wieloma obszarami, za które są odpowiedzialne osoby z różnych stanowisk firm transportowych, to również oddziaływania zwiększające kulturę bezpieczeństwa w firmie powinny obejmować wszystkich pracowników. Wydaje się, że uwarunkowania sytuacyjne, niezależnie od poziomu kultury bezpieczeństwa jednostki, mogą w pewnych sytuacjach bezpośrednio wpływać na stopień bezpieczeństwa zachowań podejmowanych przez pracowników. W wykonywaniu pracy kierowcy uwarunkowania sytuacyjne i predyspozycje indywidualne mogą mieć w porównaniu do innych zawodów, większe znaczenie niż czynniki organizacyjne. Pomimo tego pracodawca może podjąć dodatkowe działania na rzecz zwiększenia sprawności i umiejętności pracowników poprzez działania edukacyjne lub działania korygujące w różnej formie. Poniżej zostaną omówione te dwie grupy oddziaływań

Działania edukacyjne mogą polegać na:

  1. uzupełnieniu regularnie prowadzonych w zakładzie szkoleń o zagadnienia związane z kulturą bezpieczeństwa w wybranych obszarach, lub
  2. realizacji dodatkowych szkoleń poświęconych wyłącznie kulturze bezpieczeństwa.

Materiały szkoleniowe powinny zawierać ogólne informacje dotyczące poszczególnych elementów kultury bezpieczeństwa, a także konkretne przykłady związane z funkcjonowaniem danej firmy (np. opisy konkretnych wypadków, zdjęcia miejsc szczególnie niebezpiecznych):

  1. jak poszczególne elementy są realizowane w ‘naszej’ firmie?
  2. jakie są oczekiwania wobec pracowników?
  3. co należałoby zmienić lub poprawić?

Szkolenia powinny uwzględniać pozytywne i negatywne przykłady, zaczerpnięte z różnych dokumentów zakładowych (np. analiz wypadkowych) oraz z codziennej pracy.

Szkolenia powinny uwzględniać takie zagadnienia, jak:

  • kultura bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie – jak należy rozumieć to pojęcie, jakie są przejawy kultury w danym miejscu,
  • metody, za pomocą których można ocenić poziom kultury bezpieczeństwa w danym dziale lub w całym zakładzie,
  • komunikacja w zakresie bezpieczeństwa, obejmująca całą załogę i poszczególne zespoły,
  • sposób manifestacji zaangażowania kierownictwa w sprawy bezpieczeństwa oraz umiejętności przywódcze,
  • rola kierownictwa średniego szczebla w kształtowaniu i utrzymywaniu pożądanej kultury bezpieczeństwa,
  • zaangażowanie pracowników w sprawy bezpieczeństwa; satysfakcja pracowników z poziomu bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie,
  • systemy motywacyjne skłaniające do większego zaangażowania w lansowanie bezpiecznych zachowań,
  • zachowania pracowników – przykłady zachowań ryzykownych oraz zachowań, które są pożądane w miejscu pracy.

W miarę możliwości szkolenia powinny również zawierać elementy warsztatowe z udziałem pracowników. Ćwiczenia dla uczestników szkoleń mogą być związane z:

  • identyfikacją widocznych i ukrytych (wartości i założenia) elementów kultury bezpieczeństwa w zakładzie,
  • identyfikacją niebezpiecznych zachowań pracowników,
  • analizą przyczyn i konsekwencji niebezpiecznych zachowań,
  • metodami komunikowania się i przekazywania informacji zwrotnej dotyczącej bhp.

Dodatkową formą zwiększającą sprawność kierowców może być praktyczne szkolenie jazdy w trudnych warunkach (na płytach poślizgowych), zapoznawanie się z sytuacjami niebezpiecznymi (np. utrata kontroli nad pojazdem w czasie poślizgu), czy wykonywanie manewrów trudnych i niebezpiecznych pod nadzorem instruktorów.