Właściwa organizacja stanowisk pracy zapewnia łatwe i bezpieczne wykonywanie pracy oraz ogranicza niepotrzebny wysiłek a także stanowi ochronę pracownika przed obrażeniami i szkodliwymi wpływami występującymi w przemyśle drzewnym.

Miejsca obsługi maszyn oraz same maszyny powinny być dobrze oświetlone. W miejscach zaciemnionych można składować materiały, wyroby i odpady.
Na stanowiskach ręcznej obróbki stolarskiej powinny znajdować się stoły warsztatowe z blatem na wysokości około 85 cm, a w szafkach lub na tablicach ściennych na stanowisku pracy powinny być odpowiednie miejsca przeznaczone na narzędzia.

Na stanowiskach obróbki maszynowej również powinno być przewidziane miejsce na szablony, wyposażenie pomocnicze i narzędzia obsługowe. Dobrym sposobem na jednoznaczne oznaczenie narzędzi jest pomalowanie tablicy i narzędzi przypisanych do każdego ze stanowisk inną barwą.

Przy obróbce długich przedmiotów (ponad 1,5 długości stołu obrabiarki) należy przed i za obrabiarką instalować przedłużenia stołu lub podpory rolkowe. Ich wysokość powinna być taka sama jak stołu.

Miejsca przeznaczone na materiał do obróbki oraz wyroby powinny znajdować się po tej samej stronie obrabiarki, co obsługujący ją pracownik.

Materiał przeznaczony do obróbki powinien być ułożony zgodnie z kierunkiem posuwu, najlepiej na wysokości zbliżonej do powierzchni roboczej stołu obrabiarki. Nie wolno układać materiału na obrabiarce.

Wysokość stosów materiałów lub gotowych wyrobów, mierzona od podłogi na stanowisku pracy nie powinna przekraczać 170 cm.

Pomieszczenia pracy - wymagania ogólne

Obiekty budowlane, w których znajdują się pomieszczenia pracy, powinny spełniać wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, bezpieczeństwa użytkowania, bezpieczeństwa pożarowego oraz ochrony środowiska. Układ funkcjonalny powinien być dostosowany do rodzaju prowadzonej działalności i liczby zatrudnionych pracowników.
Budowę nowych, modernizację lub rozbudowę dotychczasowych obiektów powinno się prowadzić na podstawie projektu pozytywnie zaopiniowanego pod względem zgodności z wymaganiami:

• bezpieczeństwa i higieny pracy (przez rzeczoznawcę do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy - uprawnionego przez Głównego Inspektora Pracy)
• ochrony przeciwpożarowej (przez właściwą ze względu na lokalizację komendę Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej lub rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych)
• higieniczno-sanitarnymi (przez rzeczoznawcę do spraw higieniczno-sanitarnych - uprawnionego przez Głównego Inspektora Sanitarnego).

O zamiarze przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego należy powiadomić:

• Państwową Inspekcję Pracy
• Państwową Inspekcję Sanitarną
• Inspekcję Ochrony Środowiska
• Państwową Straż Pożarną,

które powinny wydać oświadczenie o braku sprzeciwu lub uwag co do przyszłego użytkowania obiektu.

Do użytkowania obiektu budowlanego można przystąpić po zawiadomieniu ww. organów, jeżeli w terminie 14 dni od doręczenia zawiadomienia o zakończeniu budowy i zamiarze użytkowania obiektu nie zgłosiły sprzeciwu lub uwag.

Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W szczególności powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny być dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.

Minimalna wysokość pomieszczeń, jeżeli mogą występować w nich czynniki szkodliwe dla zdrowia - powinna wynosić 3,3 m w świetle.
W pomieszczeniach pracy czasowej, tj. takich, w których pracownicy przebywają od 2 do 4 godzin w ciągu jednej doby, dopuszcza się wysokość pomieszczenia wynoszącą co najmniej 2,5 m w świetle.

Kubatura i powierzchnia pomieszczeń: na każdego pracownika jednoczesnie zatrudnionego w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m³ wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m² wolnej powierzchni podłogi, nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.

Wymiary otworów drzwiowych (bram) powinny umożliwiać swobodny przejazd środków transportu wewnętrznego wraz z ładunkami oraz przejście ludzi. Dojścia do bram i drzwi powinny być stale wolne, a pomiędzy pomieszczeniami nie powinno być progów.

Podłogi w pomieszczeniach pracy powinny być: równe i z materiału nie wytwarzającego pyłu, niepalnego i będącego złym przewodnikiem ciepła. Podłogi powinny być systematycznie zraszane (w celu zmniejszenia stężenia pyłu w powietrzu i zwiększenia wilgotności pyłu, trocin, wiórów)

Wentylacja: we wszystkich pomieszczeniach produkcyjnych zakładów przetwórstwa drewna należy zapewnić wentylację naturalną i mechaniczną. Wentylację naturalną mogą stanowić odpowiednio usytuowane otwory okienne, dachowe oraz kanały wentylacyjne. W pomieszczeniu pracy oprócz wentylacji naturalnej należy stosować wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną (ogólną i miejscową). W pomieszczeniach zagrożonych wybuchem urządzenia wentylacyjne powinny być wykonane w sposób przeciwwybuchowy.

W pomieszczeniach stolarni, gdzie występuje dużo pyłu drzewnego wentylacja ogólna może okazać się niewystarczająca i powinno się zastosować wentylację miejscową (odciągi wiórów). Szacuje się, że na każdy m2 powierzchni pomieszczenia pracy powinno się doprowadzić, co najmniej 18 m3 powietrza na godzinę.

Ze względu na możliwość znacznego obniżenia skuteczności pracy całej instalacji należy unikać nieprzemyślanych zmian, np. dowolnego dołączania do niej nowo instalowanych obrabiarek. Wskazne jest wyposażenie pomieszczeń pracy w odkurzacze przemysłowe – usuwanie nagromadzonego pyłu szczotką lub sprężonym powietrzem nie powinno być stosowane.

Oświetlenie: w pomieszczeniach stałej pracy, tj. takich, w których pracownik przebywa co najmniej 4 godziny dziennie, powinno być zapewnione oświetlenie naturalne. Oznacza to, że w takim pomieszczeniu powinny być otwory (okna, świetliki), które umożliwiają bezpośredni dopływ światła dziennego. Wielkość tych otworów powinna być adekwatna do powierzchni pomieszczenia (stosunek powierzchni otworów okiennych lub dachowych do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8 — oznacza to, że na l m² otworu powinno przypadać nie więcej niż 8 m² powierzchni podłogi). W innych pomieszczeniach, gdzie nie ma stałych stanowisk pracy, ten stosunek może wynosić 1:12.

W przypadku oświetlenia naturalnego powinna być zapewniona możliwość otwierania okien i świetlików z poziomu podłogi oraz bezpiecznego mycia lub czyszczenia szyb zarówno od wewnątrz, jak i od zewnątrz. Niekorzystnym zjawiskiem związanym z oświetleniem naturalnym jest olśnienie przez promienie słoneczne. Aby temu zapobiec można stosować szyby ze szkła rozpraszającego, żaluzje lub zasłony.

Pomieszczenia pracy powinny mieć również oświetlenie elektryczne ogólne, a w przypadku dużego obciążenia pracą wzrokową, dodatkowe oświetlenie miejscowe. Minimalne natężenie oświetlenia elektrycznego zależy od rodzaju pomieszczenia i wykonywanych czynności.

Właściwe oświetlenie ogólne i miejscowe ma znaczący wpływ na bezpieczne wykonywanie prac stolarskich. Zmniejsza zagrożenie wypadkowe, zmęczenie wzroku i napięcie nerwowe, a także poprawia samopoczucie pracowników oraz wydajność i jakość ich pracy.

Przy oświetleniu elektrycznym należy zapewnić równomierność i odpowiednie natężenie oświetlenia. Natężenie oświetlenia w stolarniach powinno wynosić, co najmniej:

• 200 lx -przy „zgrubnych” pracach ręcznych i przecinaniu piłą,
• 300 lx -przy dokładniejszych pracach ręcznych, jak klejenie, równanie, wygładzanie, okleinowanie, obsłudze obrabiarek, w modelarniach itp.,
• 500 lx -przy pracach wykończeniowych, jak np. polerowanie.

Należy tak dobrać źródła światła i ich położenie, aby zapobiec olśnieniu oraz efektowi stroboskopowemu, powodującemu złudzenie, że narzędzie (frez, wał nożowy) jest nieruchome, chociaż w rzeczywistości wiruje.

Oświetlenie mieszane nie jest korzystne, chyba że występuje znaczna różnica natężenia pomiędzy oświetleniem sztucznym a światłem naturalnym.

W pomieszczeniach pracy powinny być zainstalowane urządzenia grzewcze. W pomieszczeniach produkcyjnych należy utrzymywać temperaturę dostosowaną do rodzaju wykonywanej pracy, lecz nie niższą niż 14 °C. Wybór urządzeń grzewczych nie może być przypadkowy, np. w pomieszczeniach warsztatowych, gdzie są stosowane substancje i materiały palne, nie wolno stosować urządzeń grzewczych z otwartym paleniskiem, np. piecyków.

Prace w przedsiębiorstwach przemysłu drzewnego najczęściej wykonywane są w:

• stolarniach
• lakierniach/malarniach
• magazynach

Bazując na wymienionych wyżej podstawowych postanowieniach obowiązujących przepisów oraz dobrej praktyki można określić następujące wymagania dla tych pomieszczeń:

STOLARNIE

• nie powinny być urządzane w piwnicach lub na strychach budynków
• na jednego pracownika powinno przypadać minimum 2 m² wolnej powierzchni podłogi i 13 m³ wolnej objętości pomieszczenia
• ich minimalna wysokość powinna wynosić 3,3 m
• szerokość drzwi nie powinna być mniejsza od 1,2 m, a wysokość od 2 m; drzwi wewnętrzne powinny się otwierać w kierunku wyjść ogólnych, a drzwi wyjść ogólnych na zewnątrz
• podłoga w stolarni powinna być równa, o dobrej przyczepności
• nawierzchnie schodów, pomostów i pochylni nie powinny być śliskie, a w miejscach, w których może występować zaleganie pyłów - powinny być ażurowe. Schody muszą być zabezpieczone poręczami
• pomieszczenia stolarni ze względu na wydzielanie się szkodliwych zanieczyszczeń (pyłu drzewnego, oparów kleju i lakieru) powinny być oddzielone możliwie szczelnie od innych pomieszczeń
• powinna być zapewniona możliwość usuwania osiadającego pyłu ze ścian i stropu
• instalacje elektryczne powinny odpowiadać określonym warunkom; wszelkie nieprawidłowości, a zwłaszcza uszkodzenia w instalacjach elektrycznych stwarzają zagrożenie nie tylko porażeniem prądem, ale również pożarem, wybuchem
• n powinny być zapewnione odpowiednie warunki ewakuacji w razie pożaru lub wybuchu, tj.:
  droga ewakuacyjna:
  
  • oznakowana (wg PN-92/N-01256/02 Znaki ewakuacyjne i ich znaczenie);
  • o szerokości obliczonej proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać jednocześnie na danej kondygnacji budynku, przyjmując co najmniej 0,6 m na 100 osób, lecz nie mniej niż 1,4 m – jeżeli droga ewakuacyjna jest przeznaczona do ewakuacji nie więcej niż 20 osób dopuszcza się zmniejszenie jej szerokości do 1,2 m (wymagania dla poziomej drogi ewakuacyjnej)
  • wyjścia z pomieszczeń na drogi ewakuacyjne powinny być zamykane drzwiami
  • wysokość drogi ewakuacyjnej powinna wynosić co najmniej 2,2 m, natomiast wysokość lokalnego obniżenia 2 m, przy czym długość obniżonego odcinka drogi nie może być większa niż 1,5 m
  • skrzydła drzwi, stanowiących wyjście na drogę ewakuacyjną, nie mogą, po ich całkowitym otwarciu, zmniejszać wymaganej szerokości tej drogi
  • na drogach ewakuacyjnych jest zabronione stosowanie:
    1. spoczników ze stopniami,
    2. schodów ze stopniami zabiegowymi, jeżeli schody te są jedyną drogą ewakuacyjną

     

  • na drogach ewakuacyjnych miejsca, w których zastosowano pochylnie lub stopnie umożliwiające pokonanie różnicy poziomów, powinny być wyraźnie oznakowane
  
  przejścia ewakuacyjne
  • w pomieszczeniu zagrożonym wybuchem długość przejścia ewakuacyjnego nie powinna przekraczać 40 m
  • długości przejść, w pomieszczeniu zagrożonym wybuchem, mogą być powiększone pod warunkiem zastosowania:
    1. stałych urządzeń gaśniczych wodnych - o 50%,
    2. samoczynnych urządzeń oddymiających uruchamianych za pomocą systemu wykrywania dymu - o 50%.
  • szerokość przejścia ewakuacyjnego w pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt ludzi należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób, do których ewakuacji ono służy, przyjmując co najmniej 0,6 m na 100 osób, lecz nie mniej niż 0,9 m, a w przypadku przejścia służącego do ewakuacji do 3 osób - nie mniej niż 0,8 m.
  
  wyjścia ewakuacyjne
• łączną szerokość drzwi w świetle, stanowiących wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia, należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać w nim równocześnie, przyjmując co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, przy czym najmniejsza szerokość drzwi w świetle ościeżnicy powinna wynosić 0,9 m, a w przypadku drzwi służących do ewakuacji do 3 osób - 0,8 m.
• drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne powinny otwierać się na zewnątrz pomieszczeń zagrożonych wybuchem,

• powinien być zapewniony odpowiedni sprzęt gaśniczy – tj. gaśnice proszkowe, płynowe lub pianowe
• powinna znajdować się instrukcja przeciwpożarowa
• powinna być zapewniona temperatura 18°
• powinien być zapewniony dostęp do wody zdatnej do picia oraz do celów technologicznych, higienicznych i przeciwpożarowych

LAKIERNIE / MALARNIE

• na jednego pracownika powinno przypadać minimum 2 m² wolnej powierzchni podłogi i 13 m³   wolnej objętości pomieszczenia
• ich minimalna wysokość powinna wynosić 3,3 m
• powinna być zapewniona temperatura odpowiednia do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższa niż 14°C
• podłoga w lakierni/malarni powinna być wykonana z materiałów nienasiąkliwych i niepowodujących iskrzenia mechanicznego lub wyładowań elektrostatycznych
• lakiernie/malarnie usytuowane w budynku wspólnie z innymi oddziałami powinny być oddzielone ścianami przeciwpożarowymi
• urządzenia stanowiące wyposażenie pomieszczeń lakierni powinny być wykonane z materiałów niepalnych i rozmieszczone w sposób zapewniający dogodne przejście oraz swobodny dostęp do stanowisk i wyjść ewakuacyjnych.
• powinny znajdować się instalacje: wentylacyjna, oświetleniowa (elektryczna, w wykonaniu przeciwwybuchowym) oraz grzewcza (ogrzewanie wodne, parowe lub powietrzne).
• nie wolno używać żadnych piecyków, a także grzejników elektrycznych i gazowych
• powinny być zapewnione odpowiednie warunki ewakuacji w razie pożaru, tj. takie jakie zostały przedstawione dla stolarni
• powinien być zapewniony odpowiedni sprzęt gaśniczy – tj. zamiennie gaśnice płynowe, pianowe, a gdy w pomieszczeniu występują urządzenia pod napięciem i inne materiały w pobliżu tych urządzeń – gaśnice  proszkowe
• powinna znajdować się instrukcja przeciwpożarowa
• powinien być zapewniony dostęp do wody zdatnej do picia oraz do celów technologicznych, higienicznych i przeciwpożarowych (zmywanie osadów, rozlanych lakierów; czyszczenie narzędzi i maszyn)
• powinny być zapewnione środki do udzielania pierwszej pomocy

MAGAZYNY

• materiały formatowe - sklejki, płyty stolarskie, wiórowe, pilśniowe i paździerzowe należy układać na suchych podkładach, w stosy o pionowych ścianach.
• pomieszczenia na materiały drzewne spajane klejem lub żywicą powinny być przewietrzane i ogrzewane.
• w pomieszczeniach magazynowych powinny znajdować się drabiny odpowiednio dostosowane do potrzeb.
• pomieszczenia materiałów łatwo palnych powinny być wydzielone i oddalone od innych obiektów, o co najmniej 15-20 m oraz odpowiadać pomieszczeniom zaliczonym, zgodnie z obowiązującymi przepisami, do odpowiedniej kategorii niebezpieczeństwa pożarowego.
• w magazynie materiałów łatwo palnych powinno być zainstalowane szczelne oświetlenie elektryczne; hermetyczne klosze lamp powinny być osłonięte siatką, a wyłączniki umieszczone na zewnątrz.
• przed oraz wewnątrz pomieszczenia materiałów łatwo palnych należy umieścić napisy ostrzegawcze "Palenie zabronione".
• lakiery, farby, rozpuszczalniki i inne materiały lakiernicze powinny być przechowywane wyłącznie w nietłukących się, niepalnych i nieprzesiąkliwych naczyniach.
• pomieszczenia magazynowe materiałów łatwo palnych należy wyposażyć w dostateczną ilość odpowiedniego sprzętu przeciwpożarowego i środków gaśniczych.
• wszelkie zbędne szmaty, wióry i inne podobne materiały nasiąknięte materiałem łatwo palnym należy niezwłocznie usuwać z pomieszczenia magazynowego.

*  *  *

Stanowiska pracy w małych firmach drzewnych mogą być usytuowane również na zewnątrz pomieszczeń.

STANOWISKA PRACY NA ZEWNĄTRZ BUDYNKÓW

W przypadku stanowisk pracy ulokowanych na zewnątrz budynków należy zapewnić zadaszenie nad maszyną, chyba że jest to stanowisko tymczasowe z obrabiarką przewoźną.

Należy ustawić maszynę na twardym, równym podłożu i zabezpieczyć ją przed przypadkową zmianą położenia podczas pracy. W maszynach przewoźnych trzeba zablokować koła jezdne.

Bardzo ważne jest oczyszczenie najbliższego otoczenia maszyny ze zbędnych przedmiotów.

W przypadku maszyn z napędem elektrycznym należy podwiesić lub osłonić kabel zasilający, aby uniemożliwić zaczepienie lub potknięcie się o niego.

W przypadku występowania zagrożenia odrzutem materiału (np. przy obsłudze pilarek tarczowych i strugarek grubiarek), maszynę należy ustawić przodem do ogrodzenia lub pozbawionej okien ściany budynku, w odległości umożliwiającej swobodną manipulację materiałem i obsługę maszyny. Przechodzenie między obrabiarka a ścianą lub ogrodzeniem powinno być zabronione.

W przypadku stanowisk obsługi maszyn na zewnątrz budynków również należy wyznaczyć miejsca składowania materiału oraz wykonanych elementów.

Zazwyczaj maszyny używane na zewnątrz pomieszczeń nie są podłączane do odciągu wiórów, dlatego trzeba regularnie sprzątać odpady, trociny i wióry z maszyny i stanowiska. Należy to robić po wyłączeniu napędu i całkowitym zatrzymaniu narzędzi.