Rozpoznanie zagrożeń węglem elementarnym w zakładach stosujących maszyny i urządzenia z silnikami wysokoprężnymi

Kierownik projektu: dr hab. Małgorzata Szewczyńska, prof. Instytutu

Streszczenie projektu:

Celem projektu było rozpoznanie zagrożeń węglem elementarnym w zakładach stosujących maszyny i urządzenia z silnikami wysokoprężnymi.

Celem 3. etapu projektu było przeprowadzenie pomiarów i ocena narażenia zawodowego na węgiel elementarny w zakładach stosujących maszyny i urządzenia z silnikami wysokoprężnymi. Ponadto założeniem projektu było przygotowanie materiałów informacyjnych dotyczących narażenia zawodowego na węgiel elementarny do udostępnienia na stronie internetowej CIOP-PIB i IMP, materiałów szkoleniowych pt. Narażenie zawodowe na węgiel elementarny emitowany do środowiska pracy z silników Diesla, a następnie przeprowadzenie seminarium weryfikującego i szkolenia pilotażowego oraz przygotowanie publikacji.

W ramach realizacji 3. etapu przeprowadzono pomiary oceny narażenia zawodowego na węgiel elementarny jako marker spalin emitowanych przez silniki wysokoprężne Diesla dla 59 stanowisk pracy, na których pracują osoby obsługujące lub konserwujące sprzęt posiadający tego typu silniki. Prowadzono również pomiary na 10 stanowiskach pracy w kopalniach niewęglowych. Do oznaczania węgla elementarnego zastosowano opracowaną we wcześniejszym etapie metodę analizy termo-optycznej węgla z wykorzystaniem detektora płomieniowo-jonizacyjnego. Do pobierania próbek powietrza na stanowiskach pracy maszyn i urządzeń emitujących spaliny Diesla zlokalizowanych na powierzchni do oznaczania węgla elementarnego zastosowano próbnik kasetowy bez impaktora z filtrem kwarcowym. Natomiast w przypadku pomiarów w kopalniach niewęglowych zastosowano cztery rodzaje próbników z filtrem kwarcowym i porównano wynik ilościowych analiz węgla elementarnego jako markera spalin silników Diesla przy ich zastosowaniu w celu wybrania i zaddedykowania konkretnego próbnika do tego środowiska.

Analiza wyników oznaczonych stężeń węgla elementarnego na stanowiskach pracy zlokalizowanych na powierzchni, tj. w warsztatach samochodowych, zajezdni autobusów oraz w hucie, gdzie pracują spalinowe wózki widłowe, wykazała, że największe stężenia węgla elementarnego oznaczono na stanowiskach pracy starych wózków widłowych w hucie. Oznaczone stężenia EC na tych stanowisku pracy wynosiły odpowiednio 0,35 mg/m³ i 0,079 mg/m³, co stanowi odpowiednio 7-krotne i 1,6-krotne przekroczenie wartości NDS. Na pozostałych badanych stanowiskach pracy – w warsztatach samochodowych i zajezdni autobusowej – oznaczone stężenia były w zakresie 0,1–0,5 NDS lub poniżej wartości 0,1 NDS.

Z analizy danych dotyczących oznaczania EC na stanowiskach w kopalniach niewęglowych wynikało, że niezależnie od zastosowanego próbnika uzyskano prawidłowe wyniki, a do oceny poprawności zastosowano parametr reszty standaryzowanej. Względne odchylenia standardowe wyników mieściły się w przedziale 8–14,5%. W związku z wartościami reszty standaryzowanej poniżej wartości 2 i ustaleniem poprawności wyników oznaczania EC w próbkach powietrza pobieranych za pomocą wszystkich próbników stwierdzono, że w badanym środowisku pracy, gdzie stosowane są maszyny z silnikiem Diesla, a węgiel zewnętrzny nie stanowi zanieczyszczenia, nie jest konieczne oddzielanie cząstek pochodzących z Diesla od innych pyłów respirabilnych i nie ma konieczności stosowania jednorazowych próbników DPM z impaktorem odcinającym frakcję ≥ 1 μm.

Maksymalne różnice między wynikami z różnych próbników w danych seriach pomiarowych nie przekraczały 30% (łączna niepewność związana z pobieraniem próbki oraz analizą). Wskazuje to na to, że zarówno sam sposób pobierania próbek, jak i analiza filtrów w laboratorium charakteryzują się dobrymi parametrami odtwarzalności oraz niepewności całkowitej metody i mogą być stosowane do oceny narażenia na EC na stanowiskach pracy. Jednocześnie po analizie wyników badań stwierdzono, że głowica FH022 stosowana do pobierania frakcji respirabilnej pyłu może być również stosowana do pobierania próbek na oznaczanie węgla elementarnego pochodzącego ze spalin maszyn górniczych w kopalniach niewęglowych.

Ocena narażenia na stanowiskach pracy na węgiel elementarny w kopalniach niewęglowych pokazała, że stężenie tego czynnika jest w zakresie 5,8–50 µg/m³, co stanowi 0,116 – 1-krotności NDS.

Wyniki 3. etapu projektu przedstawiono w 1 publikacji naukowej oraz w materiałach informacyjnych dotyczących narażenia na węgiel elementarny, zamieszczonych na stronach internetowych CIOP-PIB, Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi oraz Polskiego Towarzystwa Higienistów Przemysłowych (w zakładce Aktualności). Ponadto przygotowano materiał szkoleniowy pt. Narażenie zawodowe na węgiel elementarny emitowany do środowiska pracy z silników Diesla, który został wydany w 200 egz. Materiał informacyjny i szkoleniowy zostały zweryfikowane podczas seminarium i przedstawione na szkoleniu pilotażowym w Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Warszawie.

Projekt II.PB.04. Maksymalne stężenia EC oznaczone na wszystkich badanych stanowiskach

Jednostka: Pracownia Zagrożeń Chemicznych

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2022