Metody szkoleniowe dedykowane do systemu przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym (rozwiązania organizacyjne i koncepcje zarządzania)

Kierownik projektu: dr Agnieszka Gajek

Streszczenie projektu:

Celem głównym zadania było opracowanie metod szkoleniowych wspierających system przeciwdziałania poważnym awariom w zakładach stwarzających takie zagrożenia, uwzględniających specyfikę szkolenia dorosłych, rozwiązania organizacyjne oraz metody i wymagania dotyczące zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

Etap 1. zadania dotyczył opracowania metod szkolenia i zasad projektowania dydaktycznego przeznaczonych do zastosowania w systemie przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym oraz przygotowania materiałów szkoleniowych dotyczących procedury kwalifikowania zakładu z ich wykorzystaniem. W ramach zadania przygotowano podstawy teoretyczne dotyczące procesu kształcenia, na które złożyły się: cele, zasady, metody, formy organizacyjne, środki dydaktyczne i materiał dotyczący ewaluacji. Treści kształcenia objęły materiał niezbędny do przygotowania materiałów szkoleniowych w zakresie procedury kwalifikacji zakładu. Z uwagi na potencjalnego odbiorcę metod szkoleniowych przeanalizowano teorie Malcolma Knowlesa i Davida Kolba jako podejścia bazowe do opracowania odpowiednich dla tej grupy metod, zasad i materiałów, jak również profile uczestników procesu kształcenia, tj. nauczyciela, ucznia i późniejszego pracodawcy. Wskazano również różne możliwości i czynniki konieczne do efektywnego procesu nauczania – uczenia się. Z uwagi na stosowanie wiadomości i działań w sytuacjach problemowych, stresowych, awaryjnych zaproponowano wykorzystanie taksonomii celów kształcenia wg Bolesława Niemierki.

Zadanie 2.SP.20. Cele kształcenia na podstawie klasyfikacji wg B. Niemierki

Na podstawie przeprowadzonych analiz i przygotowanych materiałów teoretycznych zostały opracowane zasady projektowania dydaktycznego wraz z metodami szkolenia przeznaczone do zastosowania w systemie przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, które posłużyły do opracowania materiałów szkoleniowych dotyczących procedury kwalifikacji zakładu.

Celem 2. etapu zadania było opracowanie rozwiązań organizacyjnych w systemie zarządzania bezpieczeństwem przygotowanym w ramach systemu przeciwdziałania poważnym awariom w oparciu o założenia – organizacji uczącej się (Learning Organization) i koncepcji Człowieka 4.0. W ramach 2. etapu zadania przeanalizowano koncepcję organizacyjnego uczenia się i organizacji uczącej się, pojęcie Człowieka 4.0 oraz wymagania systemu zarządzania bezpieczeństwem w ramach systemu przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym (wymagania krajowe i UE). W odniesieniu do wymagań UE i przepisów krajowych przygotowano informacje dotyczące środków podejmowanych w celu uświadomienia potrzeby ciągłego doskonalenia, programu szkoleniowego oraz obowiązku zapewnienia szkoleń dla pracowników odpowiedzialnych za działania na wypadek awarii przemysłowej w nawiązaniu do koncepcji organizacji uczącej sięi pojęcia Człowieka 4.0. Dla małych i średnich przedsiębiorstw będących najczęściej zakładami o zwiększonym ryzyku zaproponowano schemat postępowania, który pozwalałby na spełnianie wymagań prawnych oraz weryfikację, czy są one spełniane. Mając na uwadze cel zadania, przygotowano materiały dotyczące nauczania dla 2 grup – osób z początkującym poziomem wiedzy i osób na poziomie zaawansowanym do wykorzystania podczas przygotowywania i aktualizowania systemu przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym. Materiały te zostały wykorzystane do opracowania zmodyfikowanych prezentacji dotyczących klasyfikacji substancji niebezpiecznych, które zostały zweryfikowane na szkoleniu pilotażowym.

Celem 3. etapu zadania było zastosowanie koncepcji zarządzania (SAFETY II, Zero Accident Vision) w systemie przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, opracowanie materiałów szkoleniowych dotyczących koncepcji zarządzania systemem przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, przeprowadzenie szkolenia pilotażowego oraz przygotowanie monografii. W trakcie realizacji 3. etapu przeanalizowano i opisano koncepcje zarządzania BHP, tj.: Safety I i Safety II, Zero Accident Vision pod kątem możliwości zastosowania ich w odniesieniu do przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, a następnie wykorzystano te koncepcje do opracowania podejścia do nauki zdarzeń, w tym awarii typu near miss (awarii, których skutki przy niesprzyjającym ciągu zdarzeń mogłyby być bardzo poważne). Przeanalizowano obowiązujące prawnie procedury systemu przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym i zaproponowano wykorzystanie, w poszczególnych elementach całego systemu, opracowanego podejścia do nauki ze zdarzeń. Przygotowano przykładową koncepcję wykorzystania Zero Acciden Vision i SAFETY II w programie zapobiegania awariom wdrażanym za pomocą Systemu zarządzania bezpieczeństwem SZB, a sprawozdawanym w Raporcie o bezpieczeństwie. Zarówno w przypadku nauki z awarii, jak i nauki z awarii typu near miss zaproponowano wykorzystanie koncepcji ZERO ACCIDENT VISION i SAFETY II w SZB w postaci analizy zarówno tego, co poszło źle, jak i tego, co poszło dobrze.

Ponadto przygotowano materiały szkoleniowe dotyczące koncepcji zarządzania systemem przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym. Przeprowadzono szkolenie pilotażowe dla przedstawicieli zakładów zrzeszonych w ramach Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego, a także szkolenie wdrożeniowe dla przedstawicieli Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska i wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska. Opracowane materiały zostały także wykorzystane podczas spotkań na studiach podyplomowych.

Wyniki zadania zostały przedstawione w 2 publikacjach naukowych i w 3 publikacjach popularnonaukowych i monografii „System przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym i ograniczania ich skutków – metody i sposoby szkolenia w zakresie wypełniania obowiązków prawnych”. Przygotowano 2 materiały szkoleniowe dotyczące: procedur kwalifikowaniu zakładu i zarządzania systemem przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym. Wyniki zadania przedstawiono na 5 konferencjach krajowych i 1 międzynarodowej (plakat).

Jednostka: Pracownia Bezpieczeństwa Chemicznego

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2022