Ocena występowania grzybów o właściwościach zakaźnych i toksycznych na włókninach filtracyjnych pochodzących z układów wentylacyjnych środków transportu

Kierownik projektu: dr Małgorzata Gołofit-Szymczak

Streszczenie projektu:

Celem głównym zadania była ocena występowania grzybów o właściwościach zakaźnych i toksycznych na filtrach stosowanych w systemach wentylacyjnych pojazdów osobowych i dostawczych.

W samochodowych instalacjach klimatyzacyjnych panują zazwyczaj sprzyjające warunki do rozwoju szkodliwych czynników biologicznych. W miarę wydłużenia się okresu eksploatacji,
samochodowe instalacje klimatyzacyjne mogą stanowić źródło skażenia powietrza patogennymi drobnoustrojami.

W ramach zadania wykonano pomiary ilościowe i jakościowe mikroorganizmów grzybowych z zastosowaniem metod hodowlanych, biochemicznych, molekularnych oraz spektrometrii masowej MALDI TOF MS. Określono również potencjał biologiczny wyizolowanych mikroorganizmów do produkcji mykotoksyn przez identyfikację genów kodujących białka biorące udział w procesie ich biosyntezy. Próbki włóknin filtracyjnych z samochodowych instalacji klimatyzacyjnych pobrano w 15 losowo wybranych samochodach osobowych oraz 10 samochodach ciężarowych, w sezonie letnim i sezonie zimowym.

Średnie stężenia grzybów na włókninach filtracyjnych instalacji klimatyzacyjnych samochodów osobowych w sezonie letnim i zimowym wynosiło odpowiednio 2,1 x 10⁴ jtk/g włókniny i 7,9 x 10³ jtk/g włókniny. Natomiast w przypadku samochodów ciężarowych kształtowało się na poziomie 4,7 x 10⁴ jtk/g w sezonie letnim oraz 1,5 x 10⁴ jtk/g w sezonie zimowym. Analiza stężeń grzybów zmierzonych we włókninach filtracyjnych samochodów osobowych i ciężarowych w obu sezonach pomiarowych wykazała wyższe stężenia grzybów w sezonie letnim niż w sezonie zimowym w przypadku obu grup badanych pojazdów. Liczba przejechanych kilometrów od momentu wymiany filtra powietrza determinowała w sposób znaczący wielkości obserwowanych stężeń grzybów we włókninie filtracyjnej. Wraz ze wzrostem liczby przejechanych kilometrów obserwowano wzrost stężenia grzybów w badanych włókninach filtracyjnych.

Analiza jakościowa badanych włóknin filtracyjnych w obu badanych grupach pojazdów w sezonie letnim i zimowym wykazała, że dominowały grzyby z rodzaju Penicillium, Alternaria i Aspergillus. W 80% badanych próbek filtrów stwierdzono obecność potencjalnie zakaźnych i toksycznych gatunków rodzaju Aspergillus: A. fumigatus, A. niger, A. terreus i/lub A. flavus. Analiza molekularna próbek filtrów wykazała obecność genów: aflS, aflD, aflR oraz aflO,odpowiedzialnych za biosyntezę aflatoksyny B1 w 18 z 50 badanych próbek. Geny kodujące białka zaangażowane w proces biosyntezy aflatoksyny B1 obserwowano w próbkach pochodzących z samochodów osobowych i ciężarowych pobranych w obu sezonach pomiarowych. Rodzaj samochodu oraz sezon pomiarowy nie miały wpływu na występowanie grzybów: Aspergillus fumigatus, A. niger, A. terreus i/lub A. flavus oraz amplifikację genów: aflS, aflD, aflR oraz aflO.

Wyniki zadania wskazują, że we włókninach samochodowych instalacji wentylacyjnych panują sprzyjające warunki do rozwoju szkodliwych czynników biologicznych i mogą rozwijać się w nich grzyby pleśniowe o właściwościach zakaźnych i toksycznych. Mikroorganizmy wychwytywane przez włókniny filtracyjne samochodowych instalacji klimatyzacyjnych mogą rozwijać się na nich, a następnie uwalniać do powietrza, czego wynikiem może być mikrobiologiczne zanieczyszczenie powietrza wewnątrz pojazdu.

W ramach zadania opracowano materiały szkoleniowe, materiały informacyjne (udostępnione w serwisie internetowym CIOP-PIB) oraz zalecenia do ograniczania narażenia na grzyby o właściwościach zakaźnych i toksycznych na włókninach filtracyjnych (pt. Bezpieczne użytkowanie samochodowych instalacji klimatyzacyjnych. Zalecenia do ograniczania narażenia na grzyby o właściwościach zakaźnych i toksycznych na włókninach filtracyjnych pochodzących z układów wentylacyjnych środków transportu) dla salonów i warsztatów samochodowych, Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Głównego Inspektoratu Sanitarnego, Państwowej Inspekcji Pracy i wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych. W celu weryfikacji materiałów opracowanych w ramach 3. etapu zadania zorganizowano 3 seminaria.

Zadanie 2.SP.16. Zalecenia do ograniczania narażenia na grzyby o właściwościach zakaźnych
i toksycznych na włókninach filtracyjnych (publikacja CIOP-PIB)

Wyniki realizacji zadania przedstawiono w 3 publikacjach naukowych oraz zaprezentowano na 1 konferencji krajowej i 2 konferencjach międzynarodowych, a także upowszechniono na 3 seminariach krajowych.

Jednostka: Pracownia Zagrożeń Biologicznych

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2022