Działalność Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy

Kierownik projektu: dr Jolanta Skowroń

Streszczenie projektu:

Celem głównym zadania była poprawa warunków bezpieczeństwa i higieny pracy kilku tysięcy pracowników poprzez ustalenie i/lub weryfikację wartości normatywów higienicznych czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących na stanowiskach pracy, oraz dostosowanie polskiego prawa do dyrektyw UE w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych.

       W ramach zadania zrealizowano następujące cele szczegółowe:

• zorganizowano 9 posiedzeń Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN oraz spotkanie przedsiębiorstw produkujących i stosujących kwas siarkowy(VI) z przedstawicielami Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego, GIS oraz CIOP-PIB w 2011 r.
• dostosowano polskie wartości normatywne w zakresie czynników chemicznych do wartości określonych w dyrektywie Komisji 2009/161/WE z dnia 17 grudnia 2009 r. dla 4 substancji: fenolu, 1-metylo-2-pirolidonu, kwasu siarkowego oraz siarkowodoru (DzUrz UE L 338,
  z 19.12.2009, s. 87)
•  rozpatrzono 31 dokumentacji wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego przygotowanych przez Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych
• wprowadzono definicje frakcji aerozoli do rozporządzenia ministra właściwego do spraw pracy w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, co było związane ze zmianami zapisówwczęści A i B wykazu dla
  39 substancji chemicznych oraz w 19 czynników pyłowych
• przyjęto sprawozdanie z kontroli warunków pracy pracowników zatrudnionych w narażeniu na kwas siarkowy(VI) przeprowadzonych przez Państwową Inspekcję Sanitarną w okresie od stycznia do czerwca 2011 r. oraz metodę oznaczania stężeń frakcji torakalnej kwasu siarkowego(VI) w powietrzu na stanowiskach pracy
• rozpatrywano wnioski zgłoszone do Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN przez przedstawicieli polskiego przemysłu w sprawie wprowadzenia do projektu rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej dodatkowej wartości NDS dla frakcji torakalnej kwasu siarkowego(VI) na poziomie 0,05 mg/m³
• przedstawiono interpretację wyników pomiarów szkodliwych czynników chemicznych
  i fizycznych na stanowiskach pracy
• omówiono skutki zdrowotne narażenia na krzemionkę w Polsce, przedstawiono ocenę narażenia pracowników na krzemionkę krystaliczną w cementowniach, kopalniach oraz
  w wyrobiskach górniczych, strategię pobierania pyłów krystalicznej krzemionki na stanowiskach pracy, metody oznaczania stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej w powietrzu na stanowiskach pracy oraz dobór sprzętu ochrony dróg oddechowych do zagrożeń w postaci pyłów zawierających wolną krystaliczną krzemionkę
• dyskutowano nad propozycją wartości dopuszczalnego stężenia (NDS) dla krzemionki krystalicznej: kwarc [14808-60-7], krystobalit [14464-46-1] – frakcja respirabilna na poziomie 0,05 mg/m³ oraz 0,1 mg/m³
• rozpatrywano wniosek Komisji Bezpieczeństwa Pracy w Górnictwie działającej przy Wyższym Urzędzie Górniczym o wyłączenie gazów występujących w podziemnych wyrobiskach górniczych: tlenku węgla, tlenku azotu, ditlenku siarki oraz siarkowodoru z rozporządzenia MPiPS w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy
• zgłoszono uwagi dotyczącepropozycji SCOEL wartości wskaźnikowych dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego (OEL i STEL) dla ditlenku azotu (NO₂), zgłoszone przez KGHM Polska Miedź S.A. i Związek Pracodawców Polska Miedź, oraz dla trichlorku fosforylu, zgłoszone przez Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych, przekazane do SCOEL przez Punkt Kontaktowy
• zweryfikowano obowiązujące wartości NDS i NDSP dla następujących substancji: acetaldehydu, bezwodnika octowego oraz chloro(fenylo)metanu, gdyż zgodnie z zasadami przyjętymi przez Międzyresortową Komisję ds. NDS i NDN wartości te nie mogą razem występować
• rozpatrzono dwa wnioski Grupy Ekspertów ds. Mikroklimatu o wprowadzenie zmian do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (DzU 2004, nr 200, poz. 2047, zm. DzU 2005, nr 136, poz. 1145, zm. DzU 2006, nr 107, poz. 724) oraz zmian w załączniku nr 2 do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej
  w części C „Mikroklimat”, pkt nr 2 „Mikroklimat zimny”
• dyskutowano nad pozostawieniem wartości NDS dla frakcji wdychalnej ołowiu [7439-92-1]
  i jego związków nieorganicznych, z wyjątkiem arsenianu(V) ołowiu(II) oraz chromianu(VI) ołowiu(II) (w przeliczeniu na Pb) na poziomie 0,05 mg/m³ oraz ustaleniem wartości DSB dla ołowiu we krwi na poziomie 300 µg/l.

Międzyresortowa Komisja przyjęła 10 wniosków do przedłożenia ministrowi właściwemu do spraw pracy w sprawie zmiany wykazu najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (stanowiącego załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, ze zm.) w następującym zakresie:

–   wprowadzenia do załącznika nr 1 w części A i B wykazu definicji frakcji wdychalnej, torakalnej oraz respirabilnej

–   wprowadzenia do załącznika nr 1 w części A i B wykazu zmian zapisów dla 39 substancji chemicznych oraz 19 czynników pyłowych w kontekście definicji frakcji aerozoli

–   wprowadzenia do załącznika nr 1 w części A wykazu wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń 9 nowych chemicznych czynników szkodliwych dla zdrowia

–   wprowadzenia do załącznika nr 1 w części A oraz B wykazu zmian wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń 22 chemicznych czynników szkodliwych dla zdrowia

–   wdrożenia do prawa krajowego postanowień dyrektywy 2009/161/WE w zakładanym terminie, tj. do 18 grudnia 2011 r., przez wprowadzenie do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 16 grudnia 2011 r. wartości NDS dla frakcji torakalnej kwasu siarkowego(VI) na poziomie 0,05 mg/m³ oraz wartości NDS/NDSCh dla fenolu, 1-metylo-2-pirolidonu oraz siarkowodoru

–   usunięcia z wykazu wartości NDS odstępstwa dla wartości NDS/NDSCh ditlenku węgla w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych, gdyż Międzyresortowa Komisja ds. NDS i NDN nie może ustalać odrębnych wartości dla górnictwa, bo nie leży to w jej kompetencji, oraz ich wyłączenie pozostawi górników w warunkach niespełniających wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy

–   wprowadzenia zmian do załącznika nr 2 w części C „Mikroklimat”, pkt 2 „Mikroklimat zimny”.

W latach 2011-2013 ukazało się 12 (67-78) zeszytów kwartalnika Komisji Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, w których opublikowano:

• 52 dokumentacje dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego chemicznych czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy
• 52 metody oznaczania w powietrzu środowiska pracy stężeń substancji chemicznych
• 12 artykułów problemowych.

W ramach realizacji zadania w latach 2011-2013 ukazało się rozporządzenie z dnia 16 grudnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU 2011, nr 274, poz. 1621) oraz przygotowano projekt rozporządzenia, które ujednolica wprowadzone dotychczas zmiany w rozporządzeniu i wprowadza zmiany opracowane na podstawie wniosków Komisji polegające na weryfikacji dotychczasowych wartości dopuszczalnych w wykazie substancji chemicznych oraz poszerzeniu tego wykazu o nowe substancje chemiczne występujące w środowisku pracy.

W załączniku nr 1 do rozporządzenia z dnia 16 grudnia 2011 r. w części A wprowadzono dla 10 substancji chemicznych zmiany dotychczasowych wartości NDS i/lub NDSCh. Do wykazu dodano 9 nowych substancji chemicznych dotychczas nieuwzględnionych w prawie polskim. W załączniku nr 2 do rozporządzenia zmieniono część C pkt 2 „Mikroklimat zimny”.

W projekcie tekstu jednolitego rozporządzenia z dnia 18.06.2013 r. w załączniku nr 1 w części A wprowadzono dla 15 substancji chemicznych zmiany dotychczasowych wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) i dla niektórych z nich najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh). Wykaz czynników chemicznych poszerzono o 6 nowych substancji chemicznych dotychczas nieuwzględnionych w wykazie.

 W załączniku nr 2 do rozporządzenia, w części E „Pola i promieniowanie elektromagnetyczne z zakresu częstotliwości 0 Hz – 300 GHz” wprowadzono nieznaczne korekty redakcyjne i zmiany niektórych zapisów zgodnie z polskimi normami i zaleceniami międzynarodowymi w tym zakresie.

Realizacja zadania umożliwi poszerzenie wykazu wartości NDS chemicznych czynników szkodliwych dla zdrowia w stosunku do rozporządzenia z 2010 r. o 15 nowych substancji chemicznych, weryfikację obowiązujących wartości dla 25 substancji chemicznych oraz wprowadzenie zmian w załączniku nr 2 pkt C „Mikroklimat” pkt 2 „Mikroklimat zimny” oraz w części E „Pola i promieniowanie elektromagnetyczne z zakresu częstotliwości 0 Hz – 300 GHz”.

Dla 11 substancji chemicznych na podstawie aktualnych danych o ich działaniu toksycznym zmniejszono obowiązujące wartości dopuszczalnych stężeń (NDS i/lub NDSCh), co przyczyni się do stwarzenia kilku tysiącom pracowników bezpieczniejszych warunków pracy. Dla acetaldehydu pozostawiono wartość NDSP – 45 mg/m³ oraz usunięto wartość NDS. Dla 3 substancji: chloro(fenylo)metanu, N-metyloaniliny, styrenu, dodano wartości NDSCh, przez co zaostrzono kryteria oceny narażenia pracowników na stanowiskach pracy. Dla 3 substancji: bezwodnika octowego, kwasu octowego, octanu etylu, zwiększono wartości NDS i skorelowano je z wartościami ustalonymi w WE. Dla 3 substancji: ftalanu dibutylu, ftalanu dimetylu oraz pirydyny usunięto wartości NDSCh. Dla olei mineralnych pozostawiono wartości NDS na tym samym poziomie co obecnie obowiązująca wartość dla fazy ciekłej olei mineralnych – 5 mg/m³, usunięto wartość NDSCh oraz wprowadzono zapis, który obejmuje tylko wysokorafinowane oleje mineralne i frakcję wdychalną z zaznaczeniem, że wysokorafinowane oleje mineralne to oleje z nieistotną zawartością WWA, które nie są sklasyfikowane jako rakotwórcze w UE. Proponowana wartość jest zgodna z wartością przyjętą w SCOEL i umieszczoną w projekcie dyrektywy ustalającej 4. wykaz wartości wskaźnikowych.

W wypadku 9 substancji chemicznych, przez ustalenie wartości dopuszczalnych stężeń, wprowadzono obowiązek monitorowania ich stężenia na stanowiskach pracy i oceny ryzyka.

Wyniki działalności Komisji przedstawiono w 14 publikacjach o zasięgu krajowym i w 1 publikacji o zasięgu międzynarodowym, na 6 konferencjach krajowych oraz na stronie internetowej Biura do spraw Substancji Chemicznych w Biuletynie Chemia, Zdrowie, Środowisko (dostęp na grudzień 2013 r. http://www.chemikalia.gov.pl/biuletyn_biura.php).

Członkowie Komisji brali także udział w aktualizacji wydawnictwa Komisji Czynniki szkodliwe w środowisku pracy – wartości dopuszczalne w związku ze zmianami wprowadzonymi rozporządzeniem MPiPS z 2011 r. (DzU 2009, nr 105, poz. 873). Wydawnictwo ukazało się pod koniec 2012 r. w nakładzie 500 egzemplarzy.

Zadanie 01.A.01. Ustalanie i weryfikacja wartości NDS czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy
w Polsce w 2013 r.

Jednostka: Pracownia Toksykologii

Okres realizacji: 01.01.2011 – 31.12.2013