Wymagania bezpieczeństwa dla wybranych urządzeń ochronnych
Marek Dźwiarek, Tomasz Strawiński

Postęp naukowo-techniczny dotyczy m.in. urządzeń ochronnych. Pojawiają się nowe rozwiązania, a następnie opracowania odpowiednich wymagań formalnych związanych z ich budową, działaniem i trybem dopuszczenia do stosowania. Wymagania te mają na celu osiągnięcie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa w przypadku poprawnego zastosowania konkretnych urządzeń ochronnych. Obecnie coraz częściej jako środki ochrony stosowane są elektroczułe urządzenia ochronne, takie jak bezdotykowe urządzenia ochronne czy urządzenia oburęcznego sterowania. Na przykładzie tych urządzeń przedstawiono obowiązujące w Polsce wymagania dotyczące bezpieczeństwa.

Hałas maszyn - wyznaczanie poziomu mocy akustycznej obrabiarek do drewna
Witold Mikulski, Danuta Augustyńska

W poprzednich publikacjach (patrz „Bezpieczeństwo Pracy" nr 2 i 3/2000) omówiono metody wyznaczania poziomu mocy akustycznej maszyn, określone w normach europejskich serii EN ISO 3740 i 9614 (obecnie wprowadzonych lub wprowadzanych do zbioru polskich norm metodą oficjalnego tłumaczenia). Jak powiedziano, jedną z najczęściej stosowanych metod, a często jedyną możliwą do zastosowania w warunkach terenowych (in situ) jest metoda orientacyjna z zastosowaniem otaczającej powierzchni pomiarowej nad płaszczyzną odbijającą dźwięk, określona w normie europejskiej EN ISO 3746:1995 (wersja polska PN-EN ISO 3746:1999). Norma ta należy do serii norm EN ISO 3740, (zharmonizowanych z dyrektywą maszynową 98/37/EC) określających metody wyznaczania poziomu mocy akustycznej maszyn na podstawie pomiarów poziomu ciśnienia akustycznego. Seria norm EN ISO 3740 zawiera następujące normy: - EN ISO 23741:1991 (metoda dokładna klasy dokładności l, do zastosowania w komorze pogłosowej) (norma w rewizji), - EN ISO 3743-1:1995 i EN ISO 3743-2:1996 (wersje polskie PN-EN ISO 3743 1:1998 i PN-EN ISO 3743-2:1998) (metody techniczne klasy dokładności 2, do zastosowania w pomieszczeniu o ścianach odbijających dźwięk), - EN ISO 3744:1995 (wersja polska PN-EN ISO 3744:1999) (metoda techniczna klasy dokładności 2, do zastosowania w przestrzeni otwartej lub w pomieszczeniu), - prEN ISO 3745 (metoda dokładna klasy dokładności l, do zastosowania w komorze bezechowej lub w komorze bezechowej z podłogą odbijającą dźwięk), - EN ISO 3746 (wersja polska PN-EN ISO 3746:1999) (metoda orientacyjna, klasy dokładności 3, do zastosowania w przestrzeni otwartej lub w pomieszczeniu). Ponieważ została ustanowiona norma PN-EN ISO 3746:1999 zastępująca stosowaną dotychczas polską normę PN-N-01332:1984, zaistniała potrzeba zebrania doświadczeń w celu łatwiejszego jej wprowadzenia do stosowania. Metodę opisaną w tej normie przetestowano na obrabiarkach do drewna, które znajdują się w wykazie maszyn szczególnie niebezpiecznych. Zostało to określone w dyrektywie maszynowej 98/37/EC oraz w wykazie wyrobów podlegających obowiązkowi zgłaszania do certyfikacji na znak bezpieczeństwa, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów. (...)

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w procesach stosowania asfaltów
Małgorzata Pośniak, Ivan Makhniashvili, Joanna Kowalska

Asfalty (masy bitumiczne) są produktami rafinacji ropy naftowej lub pochodzenia naturalnego. Są to stałe lub półstałe substancje charakteryzujące się właściwościami wiążącymi, po ogrzaniu przechodzące w ciecz. Dobrze rozpuszczają się w disiarczku węgla. Dokładny ich skład chemiczny jest trudny do określenia ze względu na różny skład ropy naftowej, z której są otrzymywane. Zawierają głównie węglowodory pierścieniowe aromatyczne i/lub naftenowe oraz nasycone. Charakteryzuj ą się niewielką reaktywnością chemiczną. Cząsteczki obecne w asfaltach są kombinacjami wchodzących w skład ropy naftowej grup związków o dobrze poznanej strukturze, takich jak: alkany, alkeny, cykloalkany, cykloalkeny, aromaty i hetero-cząsteczki zawierające siarkę, tlen, azot i metale ciężkie. Asfalty naftowe są produkowane przede wszystkim z rop bezparafinowych. Przy przeróbce ropy przedmuchiwanie powietrzem pozwala również na wykorzystanie do produkcji asfaltu rop parafinowych. Do produkcji asfaltów wykorzystuje się mazut, czyli pozostałości po destylacji atmosferycznej oraz gudron - pozostałość po destylacji próżniowej ropy naftowej. Asfalty są surowcami powszechnie wykorzystywanymi do produkcji materiałów do pokrywania nawierzchni dróg, materiałów izolacyjnych i dekarskich oraz do produkcji lakierów. Ocenia się, że światowa roczna produkcja przekracza 60 min t, a ponad 80% tej produkcji jest zużywane przez budownictwo drogowe. Jakość i przeznaczenie asfaltów naftowych zależy od ich konsystencji, elastyczności oraz innych właściwości, które charakteryzują się takimi parametrami, jak: penetracja, łamliwość, temperatura mięknienia i ciągliwości. W zależności od wykorzystania technologicznego, asfalty naftowe dzieli się na drogowe, przemysłowe i specjalne. (...)

Ocena zagrożeń poważnymi awariami chemicznymi w Polsce w świetle kryteriów kwalifikacyjnych Dyrektywy Seveso II
Jerzy S. Michalik

Ogólne zasady oceny szkodliwości procesów technologicznych
Zofia Pawłowska, Leszek Pietrzak

Proces technologiczny stanowi zasadniczą część procesu produkcyjnego przedsiębiorstwa i może obejmować zmianę kształtów, właściwości fizykochemicznych, wyglądu zewnętrznego przetwarzanego materiału lub trwałą zmianę wzajemnego położenia poszczególnych części wchodzących w skład produkowanego wyrobu, czyli montaż podzespołów i wyrobów. Zmiany te mogą być dokonywane poprzez oddziaływanie narzędzi bądź na skutek wpływu energii w jakiejkolwiek postaci - na przykład energii elektrycznej, cieplnej, świetlnej itp. Stosowanie procesów technologicznych związane jest z zagrożeniami, powodującymi np.: - ryzyko indywidualne, wynikające z wpływu zagrożeń na poszczególnych członków ogółu społeczności związanej z procesem, - ryzyko zawodowe, związane z wykonywaną pracą, - ryzyko utraty mienia i strat ekonomicznych, - ryzyko środowiskowe, wynikające z wpływu na ziemię, powietrze, wodę, faunę i florę oraz dziedzictwo kulturowe. Szkodliwość procesu technologicznego jest pojęciem odnoszącym się do konsekwencji występujących w tym procesie zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników. Zależy ona w ogólnym przypadku od: - liczby zagrożeń, których źródłem jest proces, - poziomu ryzyka zawodowego związanego z tymi zagrożeniami, - liczby osób ponoszących ryzyko zawodowe związane z tymi zagrożeniami. Określając stopień szkodliwości procesu technologicznego należy uwzględnić wszystkie przedstawione wcześniej czynniki. Przy analizie procesu szczególną uwagę należy zwrócić na te zagrożenia, z którymi związane jest ryzyko uznane za niedopuszczalne. O dopuszczeniu procesu do stosowania będzie decydowała bowiem możliwość ograniczenia ryzyka niedopuszczalnego do poziomu uznanego za akceptowalny. (...)

Czy stosowanie czułych na nacisk mat ochronnych ma przyszłość?
Jerzy Antosiak

Reagujące na nacisk maty i płyty (pomosty) podłogowe są urządzeniami przeznaczonymi do wykrywania obecności osób na określonym obszarze. „Pomosty naciskowe" stosowane są od dawna do zdalnego sterowania np. otwieraniem drzwi itp., którym to urządzeniom nie stawiano - na ogół -szczególnych wymagań w odniesieniu do ich niezawodności i bezpieczeństwa. Jeżeli jednak urządzenia podobnego przeznaczenia mają spełniać odpowiedzialne funkcje ochronne, to obecnie powinny odpowiadać wymaganiom dyrektywy, tzw. maszynowej nr 98/37/UE (dawniej 89/ 392/EWG) i normom z nią zharmonizowanych. Załącznik IV tej dyrektywy obejmuje maszyny i urządzenia ochronne wymagające zaostrzonej procedury oceny zgodności, brzmi: „... Elektroczułe urządzenia przeznaczone specjalnie do wykrywania osób dla zapewnienia im bezpieczeństwa (bariery niematerialne, maty czule na nacisk, detektory elektromagnetyczne itp.)..." (podkreślenie J. A.). (...)

Oświetlenie miejscowe na stanowiskach o różnym charakterze pracy wzrokowej
Andrzej Pawlak, Krzysztof Zaremba

Rękawice wielofunkcyjne chroniące przed zagrożeniami mechanicznymi, termicznymi i wodą
Wiesława Kamińska, Agnieszka Andrzejewska

W wielu gałęziach przemysłu warunki pracy należą do szczególnie niebezpiecznych i uciążliwych. Zatrudnieni tam pracownicy narażeni są na działanie wielu różnych czynników zagrażających ich zdrowiu i życiu. Na działanie różnych zagrożeń narażone są w bardzo dużym stopniu ręce. Według statystyk urazy rąk i nadgarstków stanowią w krajach Europy 25-42% ogólnej liczby wypadków przy pracy. W większości przypadków czynniki szkodliwe działają łącznie np. czynniki mechaniczne, termiczne (niska lub wysoka temperatura) i woda. Celowość stosowania ochron wielofunkcyjnych o kompleksowo rozbudowanych cechach ochronnych i użytkowych tam, gdzie zagrożenia występują łącznie, jest bezsporna. Przy takim założeniu bardzo ważnym zagadnieniem jest zapewnienie odpowiedniego współdziałania właściwości ochronnych przeciw poszczególnym czynnikom, aby np. bardzo dobre działanie przeciw jednemu czynnikowi nie pogarszało działania przeciw pozostałym. Sprawą o podstawowym znaczeniu jest również to, aby stosowane ochrony wielofunkcyjne charakteryzowały się wysokim komfortem użytkowania. Nawet najlepsze ochrony -jeżeli będą ciężkie i niewygodne oraz będą utrudniać pracę - nie spełnią swojej roli, ponieważ pracownicy będą unikać ich stosowania. Właściwości ochronne i użytkowe rękawic oraz możliwości ich zastosowania praktycznego są określone w decydującej mierze rodzajem stosowanych materiałów i sposobem konstrukcji rękawic, który powinien zapewniać właściwą osłonę rąk pracownika stosownie do rodzaju czynnika zagrażającego i lokalizacji miejsca, na które on działa. (...)

Czynnik ludzki w bezpieczeństwie pracy. ...gdzie najważniejszym aktorem jest chory...
Krzysztof Kwarecki. Krystyna Zużewicz