Komunikaty wysłane przez: magol

A jakimi stanowiskami branży mięsnej jest Pani zainteresowana?

W Polsce nie obowiązują żadne przepisy i normy dotyczące oznaczania wirusów w powietrzu, a stosowana metodyka w Pracowni Zagrożeń Biologicznych CIOP-PIB jest oparta na badaniach dotychczas prowadzonych w ramach projektów badawczych. Pobór próbek powietrza prowadzony jest za pomocą impingera Coriolis, izolacja DNA/RNA za pomocą metod kolumienkowych a detekcja wirusa metodą PCR. Wyniki badań interpretowane są indywidulanie.

W chwili obecnej brak jest prawnie usankcjonowanych wartości NDS dla grzybów obecnych w powietrzu na stanowiskach pracy.
Jednakże, Zespół Ekspertów ds. Czynników Biologicznych Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy zaproponował wartości dopuszczalnych stężeń bakterii i grzybów w powietrzu w oparciu o wyniki pomiarów wolumetrycznych bioaerozoli (Pośniak i Skowroń, 2022).
Pomieszczenia archiwum można zaklasyfikować do grupy pomieszczeń użyteczności publicznej, dla których proponowana wartość dopuszczalnego stężenia dla grzybów w powietrzu wynosi 5000 jtk/m3. W oparciu o zaproponowaną przez Zespół Ekspertów wartość można stwierdzić, iż dla grzybów oznaczone wewnątrz badanych pomieszczeń ich stężenia w powietrzu nie przekroczyły wartości dopuszczalnej. Mając jednak na uwadze stan zachowania zbiorów zdeponowanych w archiwach i wpływ obecnych tam drobnoustrojów na korozję mikrobiologiczną tychże materiałów należy uwzględnić zaproponowane także przez Zespół Ekspertów wartości dopuszczalnego stężenia bioaerozoli (bakterii i grzybów razem), która została ustalona na poziomie 150jtk/m3 (Pośniak i Skowroń, 2022). Na tej podstawie należy stwierdzić, iż w pomieszczeniach archiwum oznaczone stężenia bioaerozoli najprawdopodobniej (nie jest znane stężenie bakterii, które zwykle w tego typu środowisku pracy oscyluje w zakresie od 30 do 150 jtk/m3) przekroczyły wartość dopuszczalną. Może to sygnalizować, że wewnątrz badanych pomieszczeń istnieją źródła mikrobiologicznych zanieczyszczeń, które mogą być groźne z punktu widzenia stanu zachowania przechowywanych tam zbiorów.
Piśmiennictwo:
Pośniak M, Skowroń J. Czynniki szkodliwe w środowisku pracy. Wartości dopuszczalne 2022. Wydawnictwo CIOP, Warszawa 2022."

Clostridium perfringens jest szeroko rozpowszechniony w środowisku – gleba i woda zanieczyszczona odchodami. C. perfringens wywołuje zakażenia o różnym przebiegu klinicznym, od ustępującego samoistnie zapalenia żołądka i jelit do nekrozy mięśni lub zgorzeli gazowej. Chorobotwórczy potencjał tej beztlenowej laseczki zależy od wytwarzanych przez nią toksyn i enzymów. C. perfringens odpowiada za stany zapalne tkanek miękkich (np. zapalenie tkanki łącznej, ropiejące zapalenie mięśni, martwica mięśni, zgorzel gazowa), zatrucia pokarmowe oraz pierwotną sepsę. Może być również przyczyną zakażeń żywności (głównie mięso drobiowe, wołowe).
Do celów oceny ryzyka zawodowego Clostridium perfringens należy rozpatrywać jako zagrożenie zakażenia przyrannego. Zakażenie drogą pokarmową może nastąpić na skutek spożycia skażonego mięsa, ma charakter zatrucia pokarmowego i jako takie nie jest typowe dla zagrożenia zawodowego.

https://www.cdc.gov

Obecnie w skali światowej nie istnieją powszechnie obowiązujące wartości dopuszczalnych stężeń szkodliwych czynników biologicznych w środowisku pracy. Dostępne są jedynie propozycje wartości dopuszczalnych stężeń szkodliwych czynników mikrobiologicznych i te pomagają interpretować uzyskane empirycznie dane pomiarowe. Mają one zazwyczaj charakter wartości arbitralnych lub względnych/porównawczych.
W 2013 roku, Zespół Ekspertów ds. Czynników Biologicznych Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy zaproponował przyjęcie wartości dopuszczalnych stężeń najpowszechniejszych kategorii mikroorganizmów i endotoksyny bakteryjnej w powietrzu pomieszczeń archiwów, muzeów, magazynów muzealnych i pracowni konserwacji zabytków. Zalecenia te, stosowane od kilku lat w Polsce, mogą być pomocne nie tylko przy ocenie narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne w środowisku pracy czy wnętrz, ale i dla podjęcia odpowiednich działań profilaktycznych i prewencyjnych w tych środowiskach.
Propozycje dopuszczalnych stężeń drobnoustrojów w powietrzu dla archiwów, muzeów, magazynów muzealnych i pracowni konserwacji zabytków opracowane przez Zespół Ekspertów ds. Czynników Biologicznych można znaleźć w bazie BIOINFO w zakładce "Warto wiedzieć"

dr Małgorzata Gołofit-Szymczak

Pracownia Zagrożeń Biologicznych
Zakład Zagrożeń Chemicznych, Pyłowych i Biologicznych
Centralny Instytut Ochrony Pracy- Państwowy Instytut Badawczy

Zasady zapobiegania występowaniu SCB w zakładach gastronomicznych można utożsamić z wymaganiami dotyczącymi przestrzegania zasad higieny żywności, które wynikają z ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006 r. (DzU nr 171, poz. 1225, ze zm.: DzU 2010, nr 21, poz. 105).
Zgodnie z tą ustawą, firmy zajmujące się produkcją lub obrotem żywnością muszą obowiązkowo stosować tzw. zasady dobrej praktyki produkcyjnej (GMP – Good Manufacturing Practice) i dobrej praktyki higienicznej (GHP – Good Hygiene Practice). Zasady te dotyczą m.in. pomieszczeń, urządzeń, usuwania odpadów, mycia, zaopatrzenia w wodę, pozyskiwania surowców, higieny osobistej i szkolenia personelu. Ustawa nakłada również obowiązek wprowadzenia w zakładach żywnościowych systemu HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points), którą to nazwę tłumaczy się jako „analiza zagrożeń i krytycznych punktów kontroli”. HACCP jest systemem organizacji działania w firmie, służącym zapewnieniu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności podczas wszystkich etapów jej przetwarzania i dystrybucji, aż po bezpośrednie dostarczanie konsumentowi. System ten polega na identyfikacji występujących zagrożeń biologicznych, chemicznych i fizycznych oraz określeniu skutecznych metod ich uniknięcia. Przykładowe punkty krytyczne to: mycie warzyw, mycie naczyń, gotowanie, mrożenie, rozmrażanie, przechowywanie w chłodni itp. Podstawową zasadą zabezpieczania pracowników przed narażeniem na czynniki biologiczne jest unikanie zagrożeń, czyli niedopuszczenie do rozwoju drobnoustrojów chorobotwórczych w środowisku pracy.
Ocenę ryzyka zawodowego na SCB w zakładach gastronomicznych należy wykonywać w oparciu o zapisy rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.
Badań SCB w tej branży było prowadzonych do tej pory niewiele. W bazie BioInfo na stronie www.ciop.pl, w zakładce „Baza wyników pomiarów” można znaleźć informację na temat narażenia na stanowisku kucharza oraz pomocy kuchennej. Natomiast w zakładce „Dodatkowe informacje” jest dostępna w wersji PDF broszura pt. „Zagrożenia biologiczne i chemiczne w małych zakładach gastronomicznych”. Dodatkowo, w czasopiśmie Bezpieczeństwo Pracy, w numerze 2/2009 na stronach 6-9 został opublikowany artykuł pt. „Zagrożenia biologiczne w placówkach gastronomicznych”. Powyższe źródła powinny pomóc w przeprowadzeniu oceny narażenia zawodowego pracowników gastronomii na SCB.

dr Małgorzata Gołofit-Szymczak

Pracownia Zagrożeń Biologicznych
Zakład Zagrożeń Chemicznych, Pyłowych i Biologicznych
Centralny Instytut Ochrony Pracy- Państwowy Instytut Badawczy

Pomiary szkodliwych czynników biologicznych (SCB) najczęściej dotyczą sprawdzenia ich obecności w powietrzu (pobranie próbki aerozolu biologicznego czyli bioaerozolu) lub na powierzchni stanowiska pracy. Pomiary bioaerozolu zwykle wykonuje się przenośnym impaktorem (impaktor – przyrząd aspirujący powietrze wraz z zawieszonymi w nim drobnoustrojami bezpośrednio na płytkę agarową), w którym umiejscowione są płytki z pożywkami mikrobiologicznym. Najczęściej są to dwa rodzaje podłoży: do oceny ogólnej liczby bakterii oraz grzybów. Samo pobieranie próbek na jednym stanowisku pracy trwa kilka minut, gdyż trzeba pobrać po dwie próbki dla każdej badanej grupy drobnoustrojów tak, by można było obliczyć średnią wartość ich stężenia w powietrzu. Do przeprowadzenia pomiaru z użyciem impaktora nie jest konieczne wyłączenie z użytkowania zakładu. Wręcz przeciwnie, pomiary powinny zostać przeprowadzone w warunkach zwykłej jego pracy tak, by uchwycić rzeczywiste narażenie.
Powyższe postępowanie może się czasami zmienić, gdy mamy do czynienia ze stanowiskami pracy o charakterze mobilnym (pracownik w trakcie zmiany roboczej przebywa w różnych miejscach zakładu pracy). Wtedy istnieje podstawa do przeprowadzenia pomiarów polegających na przymocowaniu do ubrania pracownika zestawu pomiarowego składającego się z niewielkiej pompki połączonej wężykiem z głowicą pomiarową wyposażoną w filtr żelatynowy. Instalacja całego zestawu trwa około 1-2 minut, zaś pomiar około 30 minut. W tym wypadku konieczne jest zatem, aby pracownik na krótką chwilę odstąpił od wykonywania swojej pracy, w celu instalacji/deinstalacji zestawy pomiarowego. W przypadku oceny narażenia na toksyny pochodzenia mikrobiologicznego taki pomiar indywidualny może wydłużyć się do 6 godzin. W czasie trwania pomiaru, pracownik wykonuje swoje zwykłe czynności zawodowe.
Najczęściej do pobierania próbek z zanieczyszczonych mikrobiologicznie powierzchni wykorzystuje się metody:
• odciskową z wykorzystaniem taśmy samoprzylepnej (dociśnięta do zanieczyszczonej mikrobiologicznie powierzchni taśma może być bezpośrednio przeniesiona na szkiełko mikroskopowe i poddana analizie); technikę tę stosuje się na płaskich i gładkich powierzchniach;
• wymazów (sterylny wacik zwilżony odpowiednim płynem – sterylną wodą, solą fizjologiczną, wodą peptonową itp.– służy do zebrania zdeponowanych na skażonej powierzchni mikroorganizmów; tak zebrane mikroorganizmy zawiesza się w większej objętości płynu, zwykle identycznego z zastosowanym do pobrania próbki, i laboratoryjnie opracowuje tak zebrany materiał metodą seryjnych rozcieńczeń); technikę tę stosuje się na pofałdowanych i porowatych powierzchniach;
• płytek kontaktowych/odciskowych (stosuje się specjalne płytki mikrobiologiczne typu RODAC wypełnione odpowiednim podłożem hodowlanym tworzącym menisk wypukły, zwykle o powierzchni styku nie mniejszej niż 20 cm2, które dociska się przez kilka sekund do skażonej biologicznie powierzchni; bywa, że w tym samym celu stosowana jest taśma agarowa); tę technikę pobierania stosuje się na płaskich i gładkich powierzchniach;
• odkurzania (materiał pobierany jest odkurzaczem na jednorazowe filtry bawełniane, na których jest najpierw oceniany grawimetrycznie, a potem poddawany analizie mikrobiologicznej metodą seryjnych rozcieńczeń); technikę tę można stosować na każdym rodzaju powierzchni.

dr Małgorzata Gołofit-Szymczak

Pracownia Zagrożeń Biologicznych
Zakład Zagrożeń Chemicznych, Pyłowych i Biologicznych
Centralny Instytut Ochrony Pracy- Państwowy Instytut Badawczy

Polskie przepisy prawne nie regulują częstotliwości wykonywania pomiarów szkodliwych czynników biologicznych na stanowiskach pracy. Zalecane jest przeprowadzanie tego typu pomiarów nie rzadziej niż co trzy lata ze względu na zmienność środowiskową mikroorganizmów.

dr Małgorzata Gołofit-Szymczak

Pracownia Zagrożeń Biologicznych
Zakład Zagrożeń Chemicznych, Pyłowych i Biologicznych
Centralny Instytut Ochrony Pracy- Państwowy Instytut Badawczy

W odpowiedzi na zadane pytanie należy powiedzieć, iż filozofia S.T.O.P. zakłada zhierarchizowane podejście do ochrony osób zatrudnionych przed czynnikami szkodliwymi, w tym biologicznymi. Przyjmuje się, że najpierw powinno się wprowadzać zastępowanie (ang. Substitution) substancji szkodliwych mniej szkodliwymi i/lub Systemowe środki ochrony (odpowiednie akty prawne), następnie w obrębie konkretnego zakładu – Techniczne i Organizacyjne środki ochrony i dopiero na końcu środki ochrony indywidualnej (ang. Personal).
Założenia zhierarchizowanego podejścia do ochrony osób na czynniki szkodliwe w środowisku pracy zostały sformułowane w Artykule 6 Dyrektywy Rady 98/24/WE z dnia 7 kwietnia 1998r. w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem związanym ze środkami chemicznymi w miejscu pracy (czternasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art.16 ust.1 dyrektywy 89/391/EWG). Zawarte tam zapisy dla czynników chemicznych w równym stopniu odnoszą się także do zagrożeń biologicznych.
W Polsce, po raz pierwszy zagadnienie to w odniesieniu do czynników biologicznych, zostało przedstawione podczas prac ekspertów w trakcie realizowanego polsko-niemieckiego projektu tweeningowego PHARE pn. „Wdrażanie prawa pracy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy włączając czynniki biologiczne”, którego celem była pomoc w implementacji do prawodawstwa polskiego zapisów Dyrektywy 2000/54/EC, co zakończyło się przygotowaniem zapisów rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. W sposób szczególny uwzględniono je w materiałach szkoleniowych przygotowanych podczas realizacji tego projektu, które są dostępne w Pracowni Zagrożeń Biologicznych Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie.
Charakterystykę filozofii S.T.O.P. przedstawiono także w artykułach:
Cyprowski M. „Narażenie na aerozol bakteryjny. Zagospodarowanie odpadów komunalnych” Przegląd Komunalny, 8, 2011.
Cyprowski M. „Narażenie na aerozol grzybowy.” Przegląd Komunalny, 4, 2012.
Ponadto zachęcamy do odwiedzenia stron Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA), gdzie można także znaleźć informacje na ten temat:
https://oshwiki.eu/wiki/Bioaerosols_and_OSH
https://oshwiki.eu/wiki/Dangerous_substances_(chemical_and_biological)
https://oshwiki.eu/wiki/Hierarchy_of_controls_applied_to_dangerous_substances
dr Małgorzata Gołofit-Szymczak
Pracownia Zagrożeń Biologicznych
Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy