Negatywne skutki mobbingu – mediująca rola pozytywnego radzenia sobie ze stresem

Kierownik projektu: dr Magdalena Warszewska-Makuch

Streszczenie projektu:

Celem projektu było ustalenie siły i kierunku związków, jakie zachodzą między doświadczaniem mobbingu a zaburzeniami psychicznymi. Dodatkowo sprawdzono również, czy stosowanie przez osoby mobbingowane pozytywnego (proaktywnego) radzenia sobie ze stresem łagodzi negatywne skutki mobbingu w obrębie zdrowia psychicznego i funkcjonowania poznawczego. Metodę badania powyższych skutków oparto na badaniach w planie podłużnym (2 pomiary) z wykorzystaniem wystandaryzowanych testów psychologicznych. W efekcie przeprowadzono 2 pomiary, między którymi miała miejsce 6-, 8-miesięczna przerwa. Przedmiotem badań były następujące zmienne: doświadczanie mobbingu w miejscu pracy, proaktywny styl radzenia sobie ze stresem, pozytywna i negatywna afektywność, stan zdrowia psychicznego, zadowolenie z pracy, zamiar odejścia z pracy, funkcje poznawcze, tj. uwaga, pamięć, oraz zmienne demograficzno-społeczne.

Projekt IV.N.03.Efekt główny grupy (brak treningu vs. trening) na poziom depresji

Projekt IV.N.03.Efekt główny grupy (brak treningu vs. trening) na poziom afektywności negatywnej

Uzyskano wyniki w grupie 130 pracowników doświadczających mobbingu w miejscu pracy. Badani byli w wieku od 19 do 60 lat. Średni wiek wynosił 37,24 lat (SD = 9,73). W grupie badanych znalazło się 89 kobiet (68,5%) i 41 mężczyzn (31,5%).

Między poszczególnymi pomiarami (1. i 2.) przeprowadzono interwencję polegającą na treningu uważności połączonym z warsztatami antymobbingowymi. Opracowany trening wywodził się z programu redukcji stresu opartej na uważności (MBSR, z ang. mindfulness-based stress reduction) oraz z terapii poznawczej opartej na uważności (MBCT, z ang. mindfulness-based cognitivie therapy). Ostatecznie trening ukończyło 26 osób. W efekcie w analizie statystycznej uwzględniono wyniki badań uzyskane wśród 130 osób, w tym 26 osób stanowiących grupę eksperymentalną oraz 26 osób stanowiących grupę kontrolną.

Analizę uzyskanych wyników przeprowadzono dwutorowo. W celu sprawdzenia siły i kierunku związków, które zachodzą między doświadczaniem mobbingu a zaburzeniami psychicznymi, a także czy stosowanie proaktywnego stylu radzenia sobie ze stresem łagodzi negatywne skutki mobbingu w obrębie zdrowia psychicznego i funkcjonowania poznawczego przeprowadzono szereg hierarchicznych analiz regresji z efektem moderacji. W analizach tych uwzględniono wszystkich badanych uczestniczących w 1. i 2. pomiarze, którzy nie byli poddani treningowi uważności (N = 104). Stwierdzono istotne zależności między doświadczaniem mobbingu a poziomem zaburzeń w obrębie zdrowia psychicznego (szczególnie w przypadku zaburzeń depresyjnych). Ponadto ustalono istotną zależność pomiędzy doświadczaniem mobbingu a afektywnością pozytywną (związek ujemny). Poziom doświadczanego mobbingu wiązał się również ujemnie z poziomem zadowolenia z pracy oraz dodatnio z chęcią odejścia z pracy. Jednocześnie nie stwierdzono istotnej roli proaktywnego stylu radzenia sobie ze stresem w związku między mobbingiem a dobrostanem pracowników. Analiza wyników w oparciu o porównania międzygrupowe, tj. między grupą eksperymentalną (N = 26) a grupą kontrolną (N = 26), ujawniła istotny wpływ treningu uważności na poprawę funkcjonowania uczestniczących w nim badanych. Polegały one zarówno na obniżeniu się poziomu zaburzeń depresyjnych, jak i obniżeniu poziomu afektywności negatywnej, a także spadku absencji chorobowej. Ponadto osoby poddane treningowi wykazywały istotnie większą chęć opuszczenia dotychczasowego miejsca pracy. Jednocześnie nie stwierdzono istotnych różnic między grupą kontrolna a eksperymentalną, jeśli chodzi o poziom wykonania testów oceniających funkcje poznawcze. Podobnie w przypadku zadowolenia z pracy nie stwierdzono istotnych zmian pod wpływem przeprowadzonej interwencji. Otrzymane wyniki pozwalają stwierdzić, że skuteczność treningu uważności została potwierdzona w postaci istotnej poprawy funkcjonowania zdrowotnego i emocjonalnego mobbingowanych pracowników. Trening uważności znacząco przyczynił się do poprawy spostrzeganego stanu zdrowia psychicznego i obniżenia afektywności negatywnej. Okazał się także istotnym elementem motywującym ofiary mobbingu do opuszczenia toksycznego miejsca pracy. Oddziaływanie to wraz z kształtowaniem odpowiedniej kultury organizacyjnej mogłoby być elementem skutecznej profilaktyki długotrwałej absencji chorobowej, a także przedwczesnego opuszczania rynku pracy przez osoby doświadczające mobbingu.

Wyniki projektu przedstawiono w 1 publikacji w czasopiśmie o zasięgu krajowym i 2 publikacjach przygotowanych do czasopism o zasięgu międzynarodowym oraz zaprezentowano na 1 konferencji międzynarodowej i 1 konferencji krajowej. Opracowano i przygotowano do druku poradnik oraz opracowano materiały szkoleniowe. Przeprowadzono seminarium oraz szkolenie pilotażowe weryfikujące przygotowane produkty w grupie 20 osób – psychologów i innych osób zajmujących się pomocą i terapią ofiar mobbingu w pracy oraz pracodawców i specjalistów HR.

Jednostka: Pracownia Psychologii i Socjologii Pracy

Okres realizacji: 01.01.2017 – 31.12.2019