Opracowanie zasad doboru i stosowania środków prewencji w celu ograniczania zagrożeń przy użytkowaniu urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej

Kierownik projektu: dr inż. Mariusz Dąbrowski

Streszczenie projektu:

W 1. etapie realizacji zadania na podstawie przeprowadzonych analiz prac i czynności oraz rodzaju i przebiegu wypadków (na podstawie opisów oraz danych statystycznych), a także na podstawie przeglądu dostępnej dokumentacji oraz informacji zebranych podczas kilku wizyt zorganizowanych w elektrowniach wiatrowych i słonecznych, zidentyfikowano występujące podczas użytkowania sposoby wykonywania prac i środki bezpieczeństwa, z uwzględnieniem różnych stosowanych technologii urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej oraz określono występujące zagrożenia, strefy ich występowania oraz sytuacje niebezpieczne podczas użytkowania urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej.

W 2. etapie realizacji zadania przeprowadzono ocenę wpływu istotnych zagrożeń (np. upadki z wysokości, kontakt z ruchomymi elementami, uderzenie lub przygniecenie, porażenie prądem elektrycznym) na ryzyko zawodowe podczas prac i czynności wykonywanych przy użytkowaniu elektrowni słonecznych oraz wiatrowych, z uwzględnieniem stosowanych przez pracowników środków ochronnych. Na tej podstawie opracowano zalecenia dotyczące ograniczania zagrożeń oraz listy do kontroli warunków bezpieczeństwa pracy przy użytkowaniu urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej.

W 3. etapie realizacji zadania na podstawie wyników uzyskanych w poprzednich etapach, zebranych materiałów, informacji, wiedzy i doświadczeń opracowano wytyczne obejmujące zasady doboru i stosowania środków prewencji przy wykonywaniu zidentyfikowanych i wyodrębnionych prac związanych z użytkowaniem urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej. Zasady te uwzględniają zastosowanie środków ochrony zbiorowej i indywidualnej a także środków organizacyjnych. Wytyczne zweryfikowano na podstawie zgłoszonych do nich uwag przez przedstawicieli elektrowni wiatrowych i słonecznych oraz Państwowej Inspekcji Pracy.

W celu upowszechniania wyników zadania opracowano i opublikowano trzy artykuły w czasopismach naukowo-technicznych. Wygłoszono referat na międzynarodowej konferencji, na której zaprezentowano też opracowany w formie plakatu materiał informacyjny dotyczący ograniczania zagrożeń przy użytkowaniu i obsłudze urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej. Opracowane materiały przekazano do opublikowania w serwisie internetowym CIOP-PIB.

Zadanie 2.Z.11. Przykłady zastosowania technicznych środków prewencji: a) barierki przy wejściu do wieży elektrowni wiatrowej, b)pokrywa włazu wewnątrz wieży elektrowni wiatrowej, c) telefon komunikacji wewnętrznej i elementy sterownicze na dolnym poziomie wieży elektrowni wiatrowej, d) sprzęt przeciwpożarowy i apteczka pierwszej pomocy przedlekarskiej w budynku sterowni elektrowni słonecznej

Udział pozyskiwanej w Polsce energii ze źródeł odnawialnych, m.in. energii wiatru oraz słonecznej nieustannie wzrasta. Według danych Ministerstwa Gospodarki [4] w latach 2005-2010 moc zainstalowana elektrowni wiatrowych w Polsce zwiększyła się czternastokrotnie, a prognozy wskazują zwiększenie udziału elektrowni wiatrowych w produkcji energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii do 47% w 2020 r.
Rośnie również liczba użytkowników instalacji fotowoltaicznych (rys.2) i parków wiatrowych (rys.1) narażonych na zagrożenia zwłaszcza mechaniczne i elektryczne występujące przy obsłudze takich obiektów. Pomimo tego brakowało dotychczas opracowania dla użytkowników tych obiektów szczegółowych wytycznych dotyczących bezpieczeństwa podczas rutynowo wykonywanych podczas użytkowania prac i czynności.

Rys.1: Elektrownia fotowoltaiczna.

Rys.2: Park wiatrowy.

W Sprawozdaniu Głównego Inspektora Pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2010 roku wskazane zostały istotne nieprawidłowości podczas użytkowania elektrowni wiatrowych w Polsce wynikające często z niedostatecznej świadomości zagrożeń zarówno wśród pracodawców jak i pracowników. Dotyczą one zarówno stosowania ochronnych środków technicznych, np.: dojść do stanowisk pracy, dróg ewakuacyjnych, środków ochrony indywidualnej) jak i organizacyjnych (wydawania pisemnych poleceń, wykonywania prac, opracowania instrukcji wykonywania prac itp. Wnioskiem z tego raportu jest postulat wzmocnienia działań prewencyjnych adresowanych do obu ww. grup.
Podstawowym celem zadania było wyjście naprzeciw potrzebie uzupełnienia braku powszechnie dostępnych opracowań dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa prac podczas użytkowania urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej.
W ramach realizacji celów zadania, na podstawie analizy istniejących obowiązujących norm prawnych oraz literatury przedmiotu, w tym zwłaszcza dotyczącej badania przyczyn i okoliczności wypadków przy pracy w elektrowniach wiatrowych i słonecznych, przeprowadzono kompleksową identyfikację zagrożeń występujących podczas użytkowania tych obiektów oraz oceniono ryzyko. W celu skonfrontowania teorii z praktyką przeprowadzono również kilka wizyt technicznych w elektrowniach fotowoltaicznych i parkach wiatrowych, w trakcie, których rozmawiano z użytkownikami na temat praktycznych aspektów bezpieczeństwa użytkowania tych obiektów. Dotyczyły one m.in. stosowanych metod i technologii, sprzętu oraz problemów związanych z użytkowaniem tego typu obiektów. Działania te umożliwiły zidentyfikowanie rzeczywistych metod pracy i realnych niebezpieczeństw związanych z użytkowaniem tych elektrowni oraz opracowanie zaleceń dotyczących ich ograniczania (rys.3).

Rys.3: W celu ochrony pracownika przed upadkiem z wysokości, szelki bezpieczeństwa powinny być każdorazowo przed wejściem na drabinę w wieży elektrowni wiatrowej podłączane do urządzenia samozaciskowego.

W opracowanych zaleceniach uwzględniono kluczowe zagadnienia związane z zapewnieniem bezpieczeństwa prac wykonywanych podczas użytkowania urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej. Umożliwiło to przystąpienie do dalszych prac mających na celu opracowanie list kontrolnych do identyfikacji zagrożeń związanych z czynnościami podczas użytkowania elektrowni słonecznych i wiatrowych.
W listach kontrolnych zastosowano podobny podział na kluczowe zagadnienia z uszczegółowieniem ich w postaci konkretnych pytań z trzema wersjami odpowiedzi: tak, nie lub nie dotyczy, przy czym odpowiedź nie oznacza konieczność podjęcia działań w celu ograniczenia ryzyka związanego z nieprawidłowym stanem.
Listy kontrolne przesłano do 3 wizytowanych w poprzednim etapie zadania przedsiębiorstw w celu ich praktycznej weryfikacji. Nawiązano również kontakt z Państwową Inspekcją Pracy, której przekazano opracowane listy do zaopiniowania.
Uzyskane uwagi i spostrzeżenia wykorzystano przy weryfikacji list kontrolnych, z uwzględnieniem założenia zastosowania opracowanych list do kontroli przeprowadzanych we własnym zakresie przez użytkowników urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej.
Na podstawie opracowanych zaleceń i innych wcześniej uzyskanych wyników zadania przystąpiono do opracowania wytycznych obejmujących zasady doboru i stosowania środków prewencji przy wykonywaniu zidentyfikowanych i wyodrębnionych prac związanych z użytkowaniem urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej. Wykorzystano przy tym zwłaszcza zebrane w poprzednich etapach zadania oraz najnowsze materiały i informacje, a także wyniki analizy stosowanych technologii wraz z identyfikacją zagrożeń, podstawowych wymagań prawnych oraz głównych rodzajów wykonywanych podczas użytkowania prac i czynności. Korzystano też z przeprowadzonej wcześniej oceny ryzyka zawodowego związanego z użytkowaniem urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej. Uwzględniono przy tym potrzebę zharmonizowania wytycznych z opracowanymi wcześniej listami kontrolnymi celem uzyskania spójnego kompletu narzędzi wspomagających użytkowników elektrowni słonecznych i wiatrowych we właściwym doborze środków ochronnych podczas użytkowania tych obiektów. W wytycznych starano się przedstawić zwięźle najważniejsze i najistotniejsze dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania treści i zasady uwzględniające zastosowanie technicznych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej a także środków organizacyjnych (rys.4).
Opracowane wytyczne zostały zweryfikowane przez trzech niezależnych ekspertów oraz przekazane do zaopiniowania do Państwowej Inspekcji Pracy.
Z myślą o najmniejszych przedsiębiorstwach opracowano (w formie plakatu 100 x 70 cm) materiał informacyjny dotyczący ograniczania zagrożeń przy użytkowaniu urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej, który zaprezentowano na konferencji międzynarodowej (rys.5). W celu upowszechniania wyników zadania opracowano cztery artykuły, z których trzy już opublikowano w recenzowanych czasopismach naukowo-technicznych.

Rys. 4: Ogrodzenie transformatora i sygnalizacja alarmowa w elektrowni wiatrowej.

Rys. 5: Materiał informacyjny nt. ograniczania zagrożeń przy użytkowaniu urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej prezentowany w trakcie międzynarodowej konferencji „Ochrona życia i zdrowia pracujących w sektorze budownictwa”

Przekazane do działu informatycznego instytutu materiały (zweryfikowane listy kontrolne i wytyczne wraz z materiałem informacyjnym dla mikroprzedsiębiorstw związanych z użytkowaniem urządzeń do pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej) są sukcesywnie publikowane na tematycznych stronach serwisu internetowego CIOP-PIB.

	Wytyczne doboru środków prewencji w celu ograniczania zagrożeń przy użytkowaniu urządzeń do pozyskiwania energii wiatrowej. Autor: dr inż. Mariusz Dąbrowski, dr inż. Andrzej Dąbrowski, CIOP-PIB 2016 r.
	Lista kontrolna do identyfikowania zagrożeń przy użytkowaniu urządzeń do pozyskiwania energii wiatrowej. Autor: dr inż. Mariusz Dąbrowski, dr inż. Andrzej Dąbrowski, CIOP-PIB 2016 r.
	Plakat dotyczący prewencji w celu ograniczania zagrożeń przy użytkowaniu urządzeń do pozyskiwania energii wiatrowej. Autor: dr inż. Mariusz Dąbrowski, dr inż. Andrzej Dąbrowski, CIOP-PIB 2016 r.

Jednostka: Pracownia Zagrożeń Mechanicznych

Okres realizacji: 01.01.2014 – 31.12.2016