PODSUMOWANIE

Warto pamiętać, że nie ma ani magicznej pigułki, ani konkretnego suplementu gwarantującego wzmocnienie systemu odpornościowego i ochronę przed nowym koronawirusem lub innymi patogenami. Dlatego, zgodnie z aktualną wiedzą, najlepszym sposobem na zmniejszenie ryzyka zachorowania na COVID-19, jest stosowanie zróżnicowanej diety, zawierającej odpowiednie ilości makroskładników (białka, węglowodanów i tłuszczów) i mikroskładników (witamin i składników mineralnych), jak również bakterii probiotycznych i polifenoli pochodzących z naturalnej żywności.

Należy jednak pamiętać o tym, że prawidłowo zbilansowana dieta jest tylko jednym z czynników. Pozostałe to m.in.: wykonywanie dostępnych szczepień ochronnych oraz dbanie o higienę swoją i otoczenia. Chociaż wciąż nie ma szczepionki przeciw nowemu koronawirusowi, można stosować inne metody zapobiegania zarażeniu Sars-CoV-2, znane w profilaktyce innych chorób przenoszonych drogą kropelkową:

• często myć ręce używając mydła i wody, a jeśli nie mamy do nich dostępu, używając płynów/ żeli na bazie alkoholu (min. 60%);
• zasłaniać usta i nos w miejscach publicznych;
• zachować co najmniej 2 m odległości od innych ludzi, szczególnie tych, którzy wykazują objawy infekcji;
• unikać dotykania rękami oczu, nosa i ust;
• często dezynfekować przedmioty i powierzchnie użytkowe;
• kiedy nie nosimy maseczki pamiętajmy, aby podczas kaszlu i kichania zakrywać usta i nos zgiętym łokciem lub chusteczką, po czym natychmiast wyrzucić ją do zamkniętego kosza i umyć ręce.

BIBLIOGRAFIA

[1]  WHO. Coronavirus disease (COVID-19) Pandemie [viewed 2020-04-14] Available from: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019.

[2]  PTD. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Dietetyki odnośnie żywienia w zapobieganiu i leczeniu COVID-19 [viewed 2020-04-14] Available from: https://ptd.org.pl.

[3]  Institute for Quality and Efficiency in Health Care. The innate and adaptive immune systems. [viewed 202004-14] Available from: https://www.nebi.nlm.nih.gov/books/NBK279396.

[4]  GOMBART, A.F et al. Review of Micronutrients and the Immune System-Working in Harmony to Reduce the Risk of Infection. Nutrients 2020,16,12,1 doi: 10.3390/nu12010236.

[5]  Instytut Żywności i Żywienia. Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób dorosłyeh.2016. [viewed 2020-04-14] Available from: https://neez.pl/upload/piramida-dla-doroslyeh-opis866.pdf.

[6]  Instytut Żywności i Żywienia. Normy Żywienia dla populacji polskiej. 2017. [viewed 2020-04-14] Available from: https://neez.pl/upload/normy-net-1.pdf.

[7]  Statista. 2015. Value of the dietary supplements market in Europe in 2015 and 2020, by country [viewed 2020-03-28] Available from: https://www.statista.eom/statistics/589452/value-dietary-supplements-markets-europe-by-country/.

[8]  PASSARANI, I. Food supplements challenges & risks for consumer, BEUC-X-2016-092 -30/09/2016. [viewed 2020-03-28] Available from: https://euagenda.eu/publieations/ food-supplements-challenges-risks-for-consumers.

[9]  RAPOSO, S. et al. Intake of Vitamin C, vitamin E, selenium, zine and polyunsaturated fatty acids and upper respiratory tract infection - a prospective cohort study. European Journal of Clinical Nutrition, 2017, 71,4:450-457. doi: 10.1038/ejen.2016.261.

[10]  International Society for Immunonutrition. Position Statement on Nutrition, Immunity and COVID-19. [viewed 2020-03-28] Available from: http://www.immunonutrition-isin.org/.

[11]  LASSI, Z.S. et al. Zine supplementation for the prevention of pneumonia in children aged 2 months to 59 months. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2016, 12. CD005978. doi: 10.1002/14651858.CD005978.pub3.

[12]  SINGH, M. et al. Zine for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2015,4:CD001364. doi:10.1002/14651858.CD001364.pub5.

[13]  GUILLIN, O.M. et al. Selenium, Selenoproteins and Viral Infection. Nutrients 2019,11,9:2101. doi:10.3390/ nu11092101.

[14]  KOŚCIEJ, A. et al. Rola wybranych czynników żywieniowych w kształtowaniu odporności dzieci. Problemy Higieny i Epidemiologii 2017, 98:110-117.

[15]  ARIBI, M. et al. Macrophage Bactericidal Activities against Staphylococcus aureus Are Enhanced In Vivo by Selenium Supplementation in a Dose-Dependent Manner. PLoS One 2015, 4,10,9:e0135515. doi: 10.1371/ journal.pone.0135515.

[16]  HEMILA, H. et al. Vitamin C for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2013;31;CD000980. doi: 10.1002/14651858.CD000980.pub4.

[17]  HEMILA, H. Vitamin C and Infections. Nutrients 2017;9 (4):339. doi:10.3390/nu9040339.

[18]  TEYMOORI-RAD, M. et al. The interplay between vitamin D and viral infections. Reviews in Medical Virology 2019, 29,2:e2032. doi: 10.1002/rmv.2032.

[19]  MARTINEAU, A.R. et al. Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory infections: individual participant data meta-analysis. Health Technology Assessment 2019,23,1-44. doi: 10.3310/hta23020.

[20]  SOMERVILLE,V.S. et al. Effect of Flavonoids on Upper Respiratory Tract Infections and Immune Function: A Systematic Review and Meta-Analysis. Advances in Nutrition 2016,7,488-497. doi: 10.3945/an.115.010538.

[21]  CICHY, W. et al. Probiotyki jako alternatywne rozwiązanie i wsparcie terapii tradycyjnych. Zakażenie 2010, 6: 2-8.

[22]  HAO, Q. et al. Probiotics for preventing acute upper respiratory tract infections. Cochrane Database Systematic

Reviews 2015,3,2:CD006895. doi: 10.1002/14651858. CD006895.pub3.

[23]  GLIBOWSKI, P et al. Determining the effect of consuming fermented milk drinks on the incidence of constipation, diarrhoea and resistance to respiratory illness. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny 2013,64,4:339-344.

[24]  LI, P et al. Amino acids and immune function. British Journal of Nutrition 2007,98,2:237-252. doi:10.1017/ S000711450769936X.

[25]  RIED, K. Garlic Lowers Blood Pressure in Hypertensive Individuals, Regulates Serum Cholesterol, and Stimulates Immunity: An Updated Meta-analysis and Review. The Journal of Nutrition 2016, 146,2:389S-396S. doi: 10.3945/ jn.114.202192.

[26]  HAWKINS, J. et al. Black elderberry (Sambucus nigra) supplementation effectively treats upper respiratory symptoms: A meta-analysis of randomized, controlled clinical trials. Complementary Therapies in Medieine 2019,42:361365. doi: 10.1016/j.etim.2018.12.004.

[27]  ODUWOLE, O et al. Honey for acute cough in children. Cochrane Database Systematic Review, 2018,4,CD007094. doi: 10.1002/14651858.CD007094.pub5.

[28]  MARTIN, SA et al. Exercise and respiratory tract viral infections. Exercise and Sport Sciences Reviews 2009, 37,4:157-64. doi: 10.1097/JES.0b013e3181b7b57b.

[29]  COHEN, S. et al. Sleep habits and susceptibility to the common cold. Archives of Internal Medicine 2009, 12, 169,1:62-67. doi: 10.1001/arehinternmed.2008.505.

Publikacja opracowana na podstawie wyników V etapu programu wieloletniego pn. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy", finansowanego w latach 2020-2022 w zakresie zadań służb państwowych przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Koordynator programu: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy.