Sprawy ogólne BHP
WARUNKI PRACY W POLSCE I W UE

 

Warunki pracy w Polsce i Europie - przegląd wyników badań europejskich

 

Autor:  dr inż. Magdalena Galwas-Grzeszkiewicz

Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Kontakt: magal@ciop.pl
Źródło:  Bezpieczeństwo Pracy. Nauka i Praktyka, 2018, 12, 8-11,
DOI: 10.5604/01.3001.0012.7786

 

Stałe podnoszenie poziomu warunków pracy jest kluczem do osiągnięcia sukcesu strategii zrównoważonego rozwoju. Działająca na rzecz poprawy warunków życia i pracy Fundacja Eurofound przeprowadza w regularnych odstępach czasu ogólnoeuropejskie badania takie jak Europejskie badanie przedsiębiorstw oraz Europejskie badanie warunków pracy. Artykuł ma za zadanie przedstawić wybrane wyniki tych badań odnoszące się do takich zagadnień jak fizyczne oraz społeczne środowisko pracy, elastyczność czasu pracy, dostępność szkoleń czy też zadowolenia z warunków wykonywania pracy zarówno w Polsce jak i Unii Europejskiej.


Słowa kluczowe: warunki pracy, badania europejskie, zrównoważony rozwój, Eurofound

 

Wstęp

 

Praca jest istotnym elementem, zajmującym znaczną część życia człowieka. To zatem ważne, żeby warunki, w których jest wykonywana, zapewniały bezpieczeństwo i zdrowie człowieka.

Zgodnie z definicją Głównego Urzędu Statystycznego warunki pracy rozumiane są jako zespół czynników występujących w środowisku pracy, wynikających z procesu pracy i czynników związanych z jej wykonywaniem [1]. Na środowisko pracy składają się między innymi czynniki fizyczne (takie jak oświetlenie, hałas, mikroklimat), chemiczne (np. rozpuszczalniki przemysłowe, farby, pary nieorganiczne) oraz biologiczne (wirusy, bakterie), występujące zarówno w miejscu pracy, jak i na obszarze otaczającym zakład pracy. Według definicji Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) na warunki pracy i jakość życia w pracy składają się również elementy dotyczące czasu pracy (godziny, okresy odpoczynku i harmonogramy), wynagrodzenie, a także warunki fizyczne i psychospołeczne występujące w miejscu pracy [2].

Zapewnienie bezpiecznych warunków pracy jest jednym z podstawowych założeń polityki społeczno-gospodarczej państwa, jako że w istotnym stopniu warunkuje to nie tylko odpowiednią jakość pracy, ale również jakość życia pozazawodowego. W Polsce Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, niemniej należy pamiętać, że jest to akt prawny z 1974 r. [3]. Nowoczesne podejście do opisywanego zagadnienia nie ogranicza się do ochrony człowieka przed zagrożeniami, które mogą występować w środowisku pracy, ale odnosi się również do ochrony zdrowia człowieka [4]. Praca bezpieczna, niezagrażająca życiu i zdrowiu, to zaledwie podstawowy wymóg.

Stałe monitorowanie warunków wykonywania pracy jest niezbędne, aby zapewnić wzrostu poziomu bezpieczeństwa pracy. Badanie warunków pracy ma między innymi na celu ocenę zagrożeń na stanowiskach pracy, związanych zarówno ze środowiskiem pracy, jak i z jej uciążliwością. Istotne jest również śledzenie zmian, które zachodzą w tym zakresie. W Polsce badania warunków pracy prowadzone są przez Główny Urząd Statystyczny [1], natomiast na poziomie Unii Europejskiej cykliczne badania warunków pracy prowadzone są przez Europejską Fundację na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy (Eurofound).

Celem artykułu jest przedstawienie wybranych wyników badań, uzyskanych w ramach projektów przeprowadzanych przez Eurofound, odnoszących się do warunków pracy na poziomie europejskim oraz ich konfrontacja z danymi dotyczącymi warunków pracy w Polsce.

 

Charakterystyka badań

 

Eurofound jest trójstronną agencją UE, działającą na rzecz poprawy warunków życia i pracy. Fundacja prowadzi szereg prac badawczych, identyfikując między innymi zmiany zachodzące w środowisku pracy. Badanie warunków pracy wchodzi w zakres dwóch cyklicznych programów badawczych, to jest „Europejskiego badania warunków pracy" oraz „Europejskiego badania przedsiębiorstw". Mają one charakter subiektywny, opierają się na ocenach dokonywanych przez respondentów. W ten sposób Fundacja zapewnia państwom członkowskim UE wiedzę, która stanowi dla nich później wsparcie przy kształtowaniu polityki społecznej, zatrudnienia oraz rynku pracy [5].

 

Eurofound średnio co pięć lat prowadzi badania warunków pracy (EWCS). Jego najnowsza, szósta edycja obejmowała swoim zasięgiem łącznie 35 państw - oprócz 28 państw członkowskich UE Norwegię, Szwajcarię i pięć państw kandydujących: Albanię, byłą jugosłowiańską republikę Macedonii, Czarnogórę, Serbię i Turcję. Przyjmując za podstawę wnioski z poprzednich badań, w ramach szóstej edycji EWCS przeanalizowano kryteria odnoszące się między innymi do jakości pracy i związane ze środowiskiem fizycznym, intensywnością pracy, jakością czasu pracy, środowiskiem psychospołecznym, umiejętnościami, czynnikami poznawczymi, warunkami panującymi w danej firmie oraz perspektywami związanymi z życiem zawodowym. Wiedzę uzyskaną w czasie wcześniejszych badań wykorzystano również do jak najdokładniejszego zobrazowania zmian zachodzących w obszarach związanych z warunkami pracy.

Z kolei europejskie badania przedsiębiorstw (ECS), realizowane dotychczas przez Eurofound co 4 lata, odnosiły się między innymi do czasu pracy, elastyczności form pracy, czy też organizacji miejsca pracy. Najnowsza, trzecia edycja tego badania odbyła się w 2013 r. i objęła 32 kraje (kolejna zaplanowana jest na 2019 rok - przyp. red.). W ostatniej edycji ECS skupiono się na tematyce związanej z organizacją i innowacyjnością w miejscu pracy oraz udziałem pracowników w dialogu społecznym. Celem ECS było jednak nie tylko zebranie informacji na temat przedsiębiorstw w całej Europie, ale także ocena tendencji zachodzących zmian i ich wpływu na trwały i zrównoważony rozwój.