Opisy zagrożeń zawodowych
OŚWIETLENIE STANOWISK PRACY

 

Charakterystyka oświetlenia elektrycznego na stanowiskach pracy - informacje ogólne

źródło:  "Syntetyczna charakterystyka oświetlenia elektrycznego na stanowiskach pracy"
opracowanie: dr inż. Agnieszka Wolska, mgr inż. Andrzej Pawlak - CIOP-PIB


Oświetlenie jest to stosowanie światła (promieniowania widzialnego) w celu uwidocznienia miejsc, obiektów lub ich otoczenia. Oświetlenie decyduje nie tylko o tym, jak widzimy otoczenie, ale również jak się w nim czujemy. Celem oświetlenia jest stworzenie takiego środowiska świetlnego, aby znajdujący się w nim człowiek mógł wykonywać prace wzrokową w sposób bezpieczny i efektywny przy jednoczesnym występowaniu wygody widzenia.
       Oświetlenie jest fizycznym czynnikiem środowiska pracy i jest zaliczane jest do czynników uciążliwych. Wynika to faktu, że niewłaściwe oświetlenie stanowisk pracy prowadzi do nadmiernego zmęczenia narządu wzroku, dolegliwości wzroku, spadku wydajności pracy oraz może powodować pogłębienie wad wzroku. Czynnik ten występuje na każdym stanowisku pracy, dlatego pracodawcy są zobowiązani do zapewnienia oświetlenia elektrycznego o parametrach zgodnych z polskimi normami (par 26 ust 2 Rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (t.j. Dz. U. 2003  Nr 169 poz. 1650) ze zm. Dlatego istotnym jest aby zainstalowany system oświetleniowy spełniał wymagania zawarte w normie oświetleniowej PN-EN 12464-1:2012: Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.
Aktualne dokumenty prawne dotyczące oświetlenia elektrycznego przedstawiono i omówiono w Przepisy BHP.


Funkcje oświetlenia

Do podstawowych funkcji oświetlenia zalicza się:

 

  • zapewnienie bezpieczeństwa ludziom przebywającym w danym wnętrzu,
  • zapewnienie odpowiednich warunków do wykonywania zadań wzrokowych,
  • pomoc w kreowaniu właściwego otoczenia świetlnego.


Wygoda widzenia

Przyjmuje się, że praca wzrokowa jest optymalna wtedy, gdy stanowisko pracy oraz pomieszczenie, w którym się ono znajduje są tak oświetlone, że u pracownika występuje wygoda widzenia. Wygoda widzenia jest wtedy, gdy spełnione są co najmniej poniższe warunki:

  • zdolność rozróżniania szczegółów jest pełna,
  • spostrzeganie jest sprawne, pozbawione ryzyka dla człowieka,
  • spostrzeganie nie prowadzi do odczucia pewnej przykrości, niewygody, nadmiernego zmęczenia, a przeciwnie jest połączone z pewną przyjemnością.


Rodzaje oświetlenia

Ze względu na rodzaj zainstalowanych opraw oświetleniowych wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje oświetlenia:

 

  • oświetlenie ogólne - równomierne oświetlenie pewnego obszaru bez uwzględnienia szczególnych wymagań dotyczących oświetlenia niektórych jego części;
  • oświetlenie miejscowe - dodatkowe oświetlenie przedmiotu pracy wzrokowej, z uwzględnieniem szczególnych potrzeb oświetleniowych - stosowane w celu zwiększenia natężenia oświetlenia, uwidocznienia szczegółów itp., załączane niezależnie od oświetlenia ogólnego;
  • oświetlenie złożone - oświetlenie składające się z oświetlenia ogólnego oraz oświetlenia miejscowego.


We wnętrzach stosuje się w zasadzie dwa (z wyżej omówionych) rodzaje oświetlenia: ogólne i złożone, stosownie do przesłanek oświetleniowych i ekonomicznych. Wybór rodzaju oświetlenia powinien zależeć od wymaganego poziomu natężenia oświetlenia. Stosowanie oświetlenia ogólnego jako wyłącznego rodzaju oświetlenia jest uzasadnione w sytuacji, gdy zamierza się jednakowo lub prawie jednakowo oświetlać daną przestrzeń. Występuje to wtedy, gdy nie jest znane rozmieszczenie miejsc pracy w danym pomieszczeniu oraz tam gdzie miejsca pracy rozmieszczone są równomiernie w całym pomieszczeniu, a wymagania oświetleniowe dla poszczególnych stanowisk pracy są jednakowe. W pomieszczeniach, w których istnieją płaszczyzny robocze o różnych funkcjach oraz strefy komunikacyjne, gdzie wymaga się natężenia oświetlenia o różnych wartościach, należy stosować obok oświetlenia


Obszar zadania (OZ) jest  to część pola w miejscu pracy, gdzie wykonywane jest zadanie wzrokowe.

Obszar bezpośredniego otoczenia (OBO)
pas o szerokości co najmniej 0,5 m wokół obszaru zadania wzrokowego, występujący w obrębie pola widzenia.

 

Obszar tła (OT) - obszar o szerokości co najmniej 3 m, sąsiadujący z obszarem bezpośredniego otoczenia, w obębie granic przestrzeni. Zwyczajowo przyjmowany jest na podłodze.

 

W łatwiejszym zrozumieniu pojęć: obszaru zadania, obszaru bezpośredniego otoczenia oraz obszaru tła może pomóc rys.1.

 

 

 Rys.1. Poglądowe przedstawienie obszaru zadania, bezpośredniego otoczenia i tła.


Luminancja jest to fizyczna miara jaskrawości. Jednostka luminancji jest cd/m2. Dla danego poziomu natężenia oświetlenia różnice strumień luminancji oświetlonych powierzchni wynikają z różnic w odbiciach strumienia świetlnego od powierzchni.

Kontrast luminancji
jest to iloraz luminancji obiektu do luminancji tła, na którym ten obiekt się znajduje. Kontrast luminancji potrzebny jest człowiekowi po to, aby mógł spostrzegać otaczające go środowisko. Dany obiekt jest tym łatwiej spostrzegany im większy jest kontrast, np. czarna litera na białym tle ma większy kontrast niż czarna litera na szarym tle.