Karty charakterystyk zagrożeń zawodowych
Serwisy
KARTY CHARAKTERYSTYK ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH
MIĘDZYNARODOWA KARTA CHARAKTERYSTYKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH

 

 

TOKARZ W METALU
Kto to jest tokarz w metalu?

 

Tokarz w metalu zajmuje się ręczną lub z wykorzystaniem elektronarzędzi obróbką metali.

Jakie zagrożenia wiążą się z wykonywaniem tego zawodu?
  • Podczas pracy na maszynach służących do obróbki metali największym niebezpieczeństwem jest pochwycenie pracownika przez obracające się elementy. Najczęściej tego typu wypadki kończą się zgnieceniem, złamaniem dłoni, rąk, rzadziej kończą się śmiercią Pracownika.
  • Często zdarzają się także zaprószenia oczu wiórami metali. Przy natychmiastowym udzieleniu pierwszej pomocy Pracownik uchodzi bez szwanku. Jednak zbagatelizowanie zdarzenia może spowodować pogorszenie lub utratę wzroku.
Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich możliwe skutki dla zdrowia

 

Czynniki mogące powodować wypadki
  • Upadki na tym samym poziomie – potknięcia o pozostawione narzędzia materiały na drogach komunikacyjnych, o rozciągnięte przewody elektryczne
  
  • Upadki z poziomu wyższego na niższy – głównie podczas wchodzenia i schodzenia na podesty maszyn. Upadek może spowodować urazy ciała.
  
  • Poślizgnięcia – na mokrych powierzchniach, na plamach oleju, chłodziwa, może spowodować to urazy ciała
  
Czynniki fizyczne

  • Hałas – emitowany przez pracujące maszyny i urządzenia, ciągły hałas powoduje uczucie zmęczenia, zdenerwowanie. Przekroczenie norm hałasu może powodować m.in. utratę słuchu.
  
  • Porażenie prądem elektrycznym – głównie poprzez przebicia na maszynach i urządzeniach oraz na skutek uszkodzenia przewodów elektrycznych, możliwość urazów ciała, śmierć.
  
  • Ostre brzegi metalu – podczas przenoszenia elementów metalowych, możliwość powstania urazów rąk.
  
  • Wystające elementy maszyn – możliwość urazów ciała na skutek nieuważnego poruszania się przy maszynie, pośpiech podczas pracy
  
  • Wióry metali - powstające podczas obróbki metali stanowią zagrożenie dla rąk i twarzy na skutek siły, z którą są odrzucane od elementu skrawanego.
  
  • Uderzenia – podczas obróbki metali może zdarzyć się pęknięcie elementu obrabianego i odrzucenie go siłą obrotową, możliwość powstania urazów ciała
  
  • Poparzenia – spowodowane uderzeniem gorącym opiłkiem metalu, który osiąga temperaturę 500-600ºC
  
Czynniki chemiczne i pyły
  • Środki chemiczne służące do czyszczenia metali oraz chłodziwa. Chłodziwo służy do obniżania temperatury elementu obrabianego oraz poprawia właściwości mechaniczne materiału. Podczas obróbki metalu powstają pary i aerozole, na skutek parowania chłodziwa z powierzchni rozgrzanego metalu, które mogą przyczynić się do powstawania chorób zawodowych. Długotrwały kontakt z ich oparami może powodować powstawanie trądziku olejowego, wyprysku kontaktowego lub nawet choroby nowotworowe. Najczęstszymi dolegliwościami są zatrucia, objawiające się osłabieniem, wymiotami i bólami głowy, może także występować łzawienie i zaczerwienienie oczu.
  
Czynniki biologiczne
  • Mikroorganizmy, grzyby i pleśnie – rozwijające się w zbiornikach ze starym chłodziwem. Podczas spryskiwania metalu, pleśnie unoszą się do góry skąd mogą być wdychane przez operatora maszyny. Dodatkowo zagrożenie zwiększa parowanie brudnego chłodziwa z gorących powierzchni obrabianego metalu.
  
Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy

  • Przeciążenia, spowodowane przenoszeniem dużych ciężarów. Elementy maszyn głównie starszych należy demontować ręcznie, co znacznie obciąża Pracownika. Podczas obróbki dużych elementów metalu konieczna jest pomoc.
  
  • Praca stojąca z pochyloną głową – możliwość powstania bólu, a w późniejszym okresie zwyrodnienia kręgosłupa.
  
  • Oświetlenie – należy zapewnić odpowiednie oświetlenie stanowiska pracy. Przy pracach precyzyjnych zbyt słabe oświetlenie powoduje zmęczenie, osłabienie wzroku.
  
Działania profilaktyczne

 

Przydzielenie i stosowanie środków ochrony indywidualnej w postaci rękawic ochronnych przy pracach przygotowawczych i porządkowych, co zmniejsza ryzyko urazów rąk ostrymi metalami oraz wiórami powstającymi podczas ich obróbki
Stosowanie okularów ochronnych, co zmniejsza prawdopodobieństwo lub całkowicie eliminuje możliwość wpadnięcia opiłka metalu do oczu. Każde zaprószenie oka należy głosić przełożonemu, w przypadku czucia ciała obcego w oku należy natychmiast udać się na pogotowie ratunkowe. Zaleca się stosowanie osłon-ekranów przy maszynach lub okularów ochronnych przez pracowników.
Stosowanie właściwych osłon, zakaz demontażu osłon z maszyn. Demontaż osłony może spowodować pochwycenie pracownika przez ruchome elementy maszyn a tym samym spowodować uraz lub śmierć
Nie dopuszczalne jest trzymanie elementu nawiercanego podczas jego obróbki
Należy przestrzegać norm dotyczących dźwigania i podnoszenia ciężarów. Elementy maszyn głównie starszych należy demontować ręcznie, co znacznie obciąża Pracownika. Podczas tych prac oraz obróbki dużych elementów metalu konieczna jest pomoc. Można zastosować wózki transportowe.
Stanowisko pracy powinno znajdować się na powierzchni równej, bez progów i śliskich nawierzchni. Należy dbać o stan techniczny podestów roboczych, należy oznakować je w wyraźny sposób.
Wysokość pomieszczenia pracy stałej w przypadku występowania warunków szkodliwych powinna wynosić 3,3 m w świetle.
W pomieszczeniach pracy, w których wykonywana jest praca fizyczna temperatura nie powinna być niższa niż 14ºC.
Dojścia do stanowiska pracy powinno być bezpieczne i wygodne, jego wysokość nie powinna być mniejsza niż 2m w świetle. Przejścia między maszynami lub ścianami powinny mieć minimum 0,75m, a w przypadku ruchu dwukierunkowego szerokość powinna wynosić minimum 1m.
Maszyny powinny spełniać wymagania Polskich Norm. Montaż i eksploatacje maszyn powinna być zgodna z dokumentacją techniczną, a pracownik powinien mieć stały dostęp do tych dokumentów. Każdą zauważoną usterkę maszyny, urządzenia należy zgłaszać przełożonemu w celu usunięcia jej.
Oświetlenie na stanowisku w pracy powinno być w miarę możliwości naturalne, uzupełnione światłem sztucznym umieszczonym nad miejscem obróbki materiału. Światło sztuczne jak i naturalne powinno być tak dobrane, aby nie powodowało olśnienia i szybkiego zmęczenia oczu poprzez tworzenie dużych kontrastów między światłem i cieniem.
Skuteczną ochroną przed szkodliwym działaniem chłodziw jest stosowanie osłon maszyn, stosowanie odzieży ochronnej oraz utrzymywanie jej w czystości, częsta wymiana chłodziwa oraz skuteczna wentylacja pomieszczeń. Należy także wybrać najmniej szkodliwe chłodziwo.
Elementy obrabiane powinny w sposób pewny zamocowane w uchwycie, aby zapobiec wypadnięciu podczas ruchów obrotowych, co mogłoby spowodować uderzenie pracownika.
Informacje szczegółowe

 

Synonimy  
Definicja i/lub opis zawodu

  

Tokarz w metalu wykonuje zadania zawodowe polegające na obsłudze tokarek skrawających, przystosowanych do obróbki wiórowej elementów metalowych w kształcie brył obrotowych. Wykonywane przez tokarza osie, wałki, tuleje, tarcze, koła, mimośrody, śruby, nakrętki, itp. w większości stanowią elementy maszyn i urządzeń. Podstawowym zadaniem zawodowym tokarza jest obróbka toczeniem, polegająca na skrawaniu warstwy powierzchniowej obrabianego przedmiotu w celu nadania mu odpowiedniego kształtu, wymiarów i gładkości powierzchni. Tokarz może realizować również inne prace z zakresu obróbki skrawaniem, jak: wiercenie, powiercanie, rozwiercanie, wykonywanie gwintów, wytaczanie, radełkowanie, wykonywanie nakiełków. 
Zawody pokrewne

Frezer, ślusarz, szlifierz, technik mechanik
Wykonywane czynności

Tokarz ma za zadanie przygotować materiał do obróbki oraz narzędzia niezbędne do ich wykonania pożądanych elementów. Jest także odpowiedzialny za utrzymanie porządku na stanowisku pracy.

Do zadań tokarza należy:

- wykonywanie elementów metalowych przez wykrawanie, toczenie.

- wykonywanie prac związanych z remontami, naprawami bieżącymi itp.,

- samodzielne przygotowywanie narzędzi i materiałów,

- okresowe sprzątanie stanowiska pracy i usuwanie wiórów i odpadów do specjalnych pojemników

Pracownik został wyposażony w środki ochrony indywidualnej oraz odzież w postaci rękawic, okularów ochronnych, obuwia ochronnego i spodni i koszuli roboczej.

Do podstawowych czynności wykonywanych podczas obróbki metali należą:

- trasowanie, cięcie, wycinanie, przecinanie, przerzynanie,

- prostowanie, gięcie, wyoblanie

- piłowanie, szlifowanie, skrobanie, docieranie, polerowanie,

- wiercenie, rozwiercanie, przebijanie, pogłębianie

- gwintowanie, zwijanie sprężyn,

- nitowanie, skręcanie, lutowanie, spawanie,

- montaż i demontaż.

 
Podstawowy stosowany sprzęt

- tokarki

- frezarki

- wiertarki

- strugarki

- stół ślusarski z zamocowanym imadłem, komplet pilników, skrobaki, piły do cięcia metali, nożyce gilotynowe, nożyce ręczne , noże tokarskie, młotki, wycinaki, przecinaki, przebijaki, wiertła, frezy, gwintowniki, narzynki, lutownice itp.

- materiały pomocnicze takie jak płótna ścierne, pasty do docierania i polerskie, smary stałe i płynne. Narzędzia pomiarowe: suwmiarka, czujnik zegarowy, średnicówka, mikrometr, kątomierz, kątownik ślusarski, płyta traserska, rysik traserski, punktak, cyrkiel, liniał krawędziowy, macki pomiarowe.
Miejsca/obszary, gdzie zawód występuje powszechnie Firmy zajmujące się obróbką metali, konstruujące i budujące maszyny
Uwagi

  
Piśmiennictwo
  1. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 11 kwietnia 2006 r. uchylające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze obrabiarek skrawających do metali
  2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 - KODEKS PRACY ze zm.
  3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ze zm.
  4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych ze zm.
  5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej
  6. BHP w praktyce, Bogdan Rączkowski, oddk Gdańsk 2010.