Działanie drażniące – w następstwie bezpośredniej styczności substancji chemicznych z oczami mogą wystąpić skutki zdrowotne o zróżnicowanym nasileniu. Mogą to być skutki o charakterze przejściowego, umiarkowanego, nieprzyjemnego odczucia (szczypanie, łzawienie) do nawet trwałego uszkodzenia oczu. Wielkość i nasilenie uszkodzenia zależą od ilości substancji, na którą zostały narażone oczy, oraz od tego, czy pierwsza pomoc zostanie udzielona natychmiast. Substancje, które działają drażniąco na oczy, to m.in. kwasy, zasady i rozpuszczalniki.

   Podczas bezpośredniego kontaktu ze skórą niektóre substancje chemiczne mogą niszczyć jej warstwę ochronną, powodować wysuszenie, chropowatość i owrzodzenie. Stan taki określa się jako wyprysk z podrażnienia lub wyprysk toksyczny. Substancje, które powodują tę postać zmian chorobowych na skórze, na ogół nazywa się substancjami pierwotnie drażniącymi. Najważniejsze substancje pierwotnie drażniące to zasady, kwasy, rozpuszczalniki organiczne, mydła i środki piorące.

   Następstwem działania drażniącego gazów, pyłów lub par substancji chemicznych są zmiany zapalne w drogach oddechowych. Odczyny te obejmują różne odcinki dróg oddechowych i mogą występować z różną intensywnością. Gazy i pary takich substancji, jak fluorowodór, chlorowodór, amoniak, formaldehyd, kwas octowy wywołują przede wszystkim zmiany w górnych drogach oddechowych – w nosie, jamie nosowo-gardzielowej i krtani. Takie substancje, jak chlor, ditlenek siarki, trichlorek arsenu, trichlorek fosforu wywołują zmiany w górnych drogach oddechowych i oskrzelach. Pod wpływem działania drażniącego substancji chemicznych dochodzi do kaszlu i kichania. Przy dużych stężeniach substancji może dojść do odruchowego skurczu nagłośni i oskrzeli. Fosgen czy tlenki azotu wywołują zmiany bezpośrednio w tkance płucnej, mogące być przyczyną obrzęku płuc i pojawienia się wysięku w pęcherzykach płucnych. Wysięk może się pojawić bezpośrednio po narażeniu lub po upływie kilku godzin, tj. po okresie utajenia. Objawy kliniczne zatrucia to kaszel, sinica (objaw niedotlenienia) oraz odkrztuszanie dużych ilości śluzu.

   Substancje działające drażniąco na układ oddechowy uszkadzają również mechanizmy obronne tego układu, co prowadzi do obniżenia odporności i zwiększa podatność na infekcje, astmę i rozedmę płuc.

   Skutki działania substancji drażniących układ oddechowy zależą od wielu czynników, m.in. stężenia substancji, czasu trwania ekspozycji, wrażliwości osobniczej. Ważnym czynnikiem jest również sposób oddychania: przez usta lub przez nos. U osób narażonych przez dłuższy czas na substancje drażniące można zaobserwować pojawienie się tolerancji na ich działanie. Jest to istotny problem w sytuacji, gdy zmysłem węchu nie stwierdza się obecności substancji drażniących na stanowisku pracy.

   Skutkiem działania toksycznego substancji mogą być także zmiany w narządach i układach: wątrobie, nerkach, układzie nerwowym, płucach, układzie krwiotwórczym. Zmiany te mogą ujawnić się z opóźnieniem w stosunku do działania narkotycznego, duszącego czy żrącego. Objawy występują po kilku lub kilkunastu godzinach, a niekiedy po kilku lub kilkunastu dniach.