Najważniejsze definicje związane z występowaniem zagrożeń biologicznych w środowisku pracy, umożliwiające korzystanie z bazy.

Aerozol – zawiesina cząstek stałych, ciekłych lub stałych i ciekłych w fazie gazowej o pomijalnej prędkości opadania  (PN-ISO 4225:1999)

Alergen – czynnik wywołujący reakcję nadwrażliwości (alergiczną, uczuleniową).

Alergia – reakcja nadwrażliwości organizmu, będącą odpowiedzią na substancje zewnątrzpochodne zwane alergenami, zapoczątkowaną przez mechanizmy immunologiczne

Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych – grupa chorób układu oddechowego wywołanych powtarzaną wziewną ekspozycją na pyły organiczne, z następowym uczuleniem na zawarte w nich składniki.

Bakterie – duża grupa prokariotycznych mikroorganizmów z jednym chromosomem w regionie jądrowym, które replikują się wyłącznie bezpłciowo poprzez podział komórki (PN-EN 13098:2007)

Bezpieczeństwo i higiena pracy – stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy (PN-N-1800:2004)

Bioaerozol – zawieszone w powietrzu cząstki pochodzenia biologicznego (PN-EN 14031:2006)

Całkowita liczba mikroorganizmów – liczba mikroorganizmów oznaczanych jako pojedyncze organizmy (lub odpowiadająca temu miara) (PN-EN 13098:2007)

Całkowita wydajność pobierania próbek – rezultat fizycznej wydajności pobierania i zachowania biologicznych właściwości (PN-EN 13098:2007)

Centrala wentylacyjna działająca w recyrkulacji powietrza – centrala wentylacyjna, w której następuje uzdatnianie wyłącznie powietrza recyrkulacyjnego (PN-EN 12792:2006)

Centrala wentylacyjna i klimatyzacyjna – wytwarzany przemysłowo obudowany zespół składający się z sekcji zawierających wentylator lub wentylatory oraz inne niezbędne urządzenia do realizacji jednej lub większej liczby następujących funkcji: przepływu, filtracji, ogrzewania, chłodzenia, odzyskiwania ciepła, nawilżania, osuszania i mieszania powietrza (PN-EN12792:2006)

Chronometraż pracy – czas trwania poszczególnych czynności zawodowych pracownika w ciągu zmiany roboczej, różniących się narażeniem zawodowym  (PN-ISO 4225/AK:1999)

Czynności niezamierzone – czynniki biologiczne nie są przedmiotem czynności ale mogą wystąpić jednoczenie z czynnością

Czynności zamierzone –czynność jest bezpośrednio związana z celowym użyciem jednego lub kilku czynników biologicznych, gatunek stosowanych czynników biologicznych jest znany, w normalnych warunkach narażenie pracowników jest znane w wystarczającym stopniu lub przewidywalne

Dezynfekcja – postępowanie mające na celu maksymalne zmniejszenie liczby drobnoustrojów w odkażanym materiale

Dozymetria indywidualna – metoda oceny indywidualnego narażenia przez pomiar stężenia substancji szkodliwej za pomocą próbnika umieszczonego w strefie oddychania  (PN-ISO 4225:1999)

Dozymetr indywidualny (próbnik osobisty) – umieszczone na pracowniku urządzenie, które pobiera próbkę powietrza w strefie oddychania (PN-EN 689:2002)

Działania korygujące – działania podjęte w celu wyeliminowania przyczyny wykrytej niezgodności lub niepożądanej sytuacji (PN-N-18001:2004)

Działania zapobiegawcze – działania podjęte w celu wyeliminowania przyczyny potencjalnej niezgodności lub potencjalnej sytuacji (PN-N-18001:2004)

Efektywność wentylacji (stężenie) – miara zależności między stężeniem zanieczyszczenia w powietrzu wywiewanym i stężeniem zanieczyszczenia w określonej strefie (PN-EN 12792:2006)

Endotoksyna – składnik zewnętrznej warstwy ściany komórkowej bakterii Gram-ujemnych (lipopolisacharyd), składający się z lipidowego kompleksu, lipidu A, który jest kowalentnie związany z polisacharydem (PN-EN 13098:2007)

Filtracja – pobieranie cząstek zawieszonych w gazie lub cieczy poprzez ich zatrzymanie przez porowate medium (PN-EN 13098:2007)

Fizyczna wydajność pobierania próbek – zdolność próbnika do zebrania cząstek o określonych rozmiarach zawieszonych w powietrzu stanowiska pracy (PN-EN 13098:2007)

Frakcja pozatchawiczna – udział masowy cząstek frakcji wdychanej nie wnikających poza krtań (PN-EN481:1998)

Frakcja tchawiczna – udział masowy cząstek frakcji wdychanych wnikających poza krtań (PN-EN 12792:2006)

Frakcja tchawiczno-oskrzelowa – udział masowy cząstek frakcji wnikających głębiej poprzez krtań, lecz nie dostających się do bezrzęskowych dróg oddechowych (PN-EN 12792:2006)

Frakcja respirabilna – frakcja aerozolu wnikająca do dróg oddechowych, która stwarza zagrożenie dla zdrowia po zdeponowaniu w obszarze wymiany gazowej (PN-EN 12792:2006)

Frakcja torakalna – frakcja aerozolu wnikająca do dróg oddechowych w obrębie klatki piersiowej, która stwarza zagrożenie  dla zdrowia po zdeponowaniu w obszarze tchawiczo-oskrzelowym i obszarze wymiany gazowej (PN-EN 12792:2006)

Frakcja wdychana cząstek – frakcja wdychana, która stanowi frakcję masową wszystkich zawieszonych w powietrzu cząstek i która jest wdychana przez nos i usta (PN-EN 14031:2006)

Glukany – biologicznie aktywne polimery glukozy

Gram-dodatniość – zatrzymywanie podstawowego barwnika (fioletu krystalicznego) w czasie barwienia bakterii.

Gram-ujemność – brak umiejętności zatrzymywania podstawowego barwnika (fioletu krystalicznego) w czasie barwienia bakterii.

Grzyby – różnorodna grupa eukariotycznych mikroorganizmów z ograniczonym błoną jądrem zawierającym kilka chromosomów (PN-EN 13098:2007)

Grzyby drożdżoidalne – grzyby zwykle jednokomórkowe, o sferycznym kształcie, których komórki rozmnażają się płciowo lub bezpłciowo przez pączkowanie. W warunkach niekorzystnych dla wegetacji tworzą zarodniki jako formy przetrwalne.

Grzyby pleśniowe – grzyby rosnące w postaci wydłużonych strzępków i tworzące zwarte kępki, zwane grzybniami. Bezpłciowe zarodniki (konidia) mogą łatwo uwolnić się do powietrza.

Immunotoksyczność – nadmierne pobudzenie lub obniżenie aktywności układu odpornościowego przez czynnik(i) o dużej aktywności biologicznej.

Impakcja – osadzanie na powierzchni, dzięki zjawisku inercji, zawieszonych w powietrzu cząstek, które uległy przyspieszeniu w dyszy lub otworze wlotowym (PN-EN 13098:2007)

Impaktor kaskadowy – urządzenie do separacji i rozdziału cząstek na frakcje o różnej wielkości, w zależności od pędu (PN-ISO 4225:1999)

Impindżer – urządzenie, w którym do pobierania próbek cząstek i gazów wykorzystuje się zjawisko uderzenia i zatrzymania (PN-ISO 4225:1999)

Instalacja klimatyzacji – zestaw wszystkich urządzeń i elementów niezbędnych do zapewnienia klimatyzacji (PN-ISO4225:1999)

Instalacja wentylacji – zestaw wszystkich elementów wymaganych do zapewnienia wentylacji (PN-ISO4225:1999)

Instalacja wywiewna – zestaw urządzeń zawierający wszystkie elementy składowe niezbędne w instalacji wywiewnej pojedynczego mieszkania (PN-ISO 4225:1999)

Jakość powietrza wewnętrznego – cechy powietrza do oddychania (klimatu) wewnątrz budynku obejmujące skład gazowy, wilgotność, temperaturę i zanieczyszczenia (PN-EN 12792:2006)

Jednostka endotoksyny – jednostka standaryzowana wobec zdefiniowanego materiału odniesienia (wzorcowa endotoksyna odniesienia) (PN-EN 13098:2007)

Jednostka tworząca kolonię – jednostka w jakiej wyrażona jest liczba wyhodowanych mikroorganizmów (PN-EN 13098:2007)

Liczba mikroorganizmów zdolnych do wzrostu na podłożu – liczba mikroorganizmów, pojedynczych komórek lub agregatów zdolnych do utworzenia kolonii na stałym podłożu odżywczym (PN-EN 13098:2007)

Liczba żywych mikroorganizmów – liczba mikroorganizmów wykazujących metaboliczną aktywność (PN-EN 13098:2007)

Lipopolisacharydy – LPS występujące u bakterii Gram-ujemnych są rozpuszczalnymi w wodzie i stabilnymi cząsteczkami złożonymi z lipidu i polisacharydu (lipidowa część LPS jest nazywana lipidem „A” i jest kluczowa dla właściwości toksycznych LPS; terminy”endotoksyny” i „lipopolisacharydy” są często używane w piśmiennictwie wymiennie (PN-EN 14031:2006)

Lizat amebocytów Limulus – enzymy ekstrahowane z komórek krwi stawonoga morskiego zwanego skrzypłoczem (Limulus polyphemus), które są aktywowane przez endotoksynę (PN-EN 13098:2007)

Miejsce pracy – miejsce wyznaczone przez pracodawcę, do którego pracownik ma dostęp w związku z wykonywaniem pracy (PN-N-18002)

Mikroorganizmy – jakakolwiek jednostka mikrobiologiczna, komórkowa lub niekomórkowa, zdolna do rozmnażania lub przenoszenia materiału genetycznego, lub jednostka, która straciła te właściwości (PN-EN 13098:2007)

Narażenie – podleganie oddziaływaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych związanych z wykonywaniem pracy (narażenie jest wyrażanym ilościowo lub jakościowo pojęciem charakteryzującym zagrożenie na stanowisku pracy) (PN-N-18002)

Narażenie (poprzez inhalację) – sytuacja, w której czynnik chemiczny lub biologiczny jest obecny w powietrzu, które jest wdychane przez daną osobę (PN-EN 14031:2006)

Narażenie (inhalacyjne) – sytuacja, w której czynnik chemiczny lub biologiczny występuje w powietrzu wdychanym przez człowieka (PN-EN 13098:2007)

Ocena ryzyka zawodowego – proces analizowania ryzyka zawodowego i wyznaczania jego dopuszczalności (PN-N-18002)

Pochłanianie w roztworze – kombinacja impakcji na powierzchni i późniejszej dyspersji w ciekłym medium (PN-EN 13098:2007)

Podwyższony poziom – poziom wyższy niż normalny poziom tła mikroorganizmów w specyficznym środowisku  (PN-EN 13098:2007)

Pomiar stacjonarny – pomiar stężenia substancji szkodliwej w określonych punktach pomiarowych (PN-ISO 4225/Ak:1999)

Powietrze wnętrz – powietrze wewnątrz zamkniętej przestrzeni, np. w mieszkaniach i budynkach użyteczności publicznej (PN-ISO 4225:1999)

Procedura pomiarowa – procedura pobierania próbek i analizy jednego lub więcej czynników chemicznych lub biologicznych w powietrzu lub większej ich liczby, łącznie z przechowywaniem i transportem próbki (PN-EN 14042:2010)

Promieniowce - zróżnicowane w kształcie od pałeczkowatych do nitkowatych grupa bakterii Gram-dodatnich (PN-EN 13098:2007)

Próbnik osobisty (dozymetr indywidualny) – umieszczone na pracowniku urządzenie, które pobiera próbkę powietrza w strefie oddychania  (PN-EN 689:2002)

Próbnik sitkowy – impaktor o wielu otworach wlotowych (PN-EN 13098:2007)

Punkt pomiarowy – wybrane miejsce pobierania próbek powietrza  (PN-ISO 4225:1999)

Pył całkowity – wszystkie cząstki zawieszone w powietrzu w określonej objętości (PN-EN 14042:2010)

Pył zawieszony – cząstki, które pozostają w powietrzu dostatecznie długo, by można je było wykryć za pomocą jakiejkolwiek metody fizycznej (PN-EN 14042:2010)

Ryzyko zawodowe – prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy (PN-N-18002:2011) (wg wytycznych ILO-OSH 2001 ryzyko zawodowe jest definiowane jako kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia zagrażającego oraz ciężkości urazu lub pogorszenia stanu zdrowia pracowników powodowanego tym zdarzeniem).

Stanowisko pracy niestacjonarne - stanowisko pracy  o zmieniającej się (w rozumieniu geograficznym i/lub na terenie zakładu pracy) lokalizacji miejsca wykonywania pracy (PN-N-18002:2011)

Stanowisko pracy – przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki pracy i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę (PN-N-18002:2011)

Stanowisko pracy stacjonarne – stanowisko pracy  o stałej (zarówno w rozumieniu geograficznym, jak i na terenie zakładu pracy) lokalizacji miejsca wykonywania pracy (PN-N-18002:2011)

Strefa oddychania pracownika - przestrzeń zawierająca powietrze pobierane przez ludzi bezpośrednio do oddychania. Stanowi ona półkulę o promieniu zazwyczaj przyjmowanym, jako 3 dm, znajdującą się wokół twarzy, o środku w połowie linii łączącej uszy. Podstawą tej półkuli jest płaszczyzna przechodząca przez tę linię oraz czubek głowy i krtań (PN-ISO 4225/Ak:1999)  

Sprawność zachowania biologicznych właściwości – zdolność próbnika do zachowania żywotności zawieszonych w powietrzu mikroorganizmów w czasie pobierania próbek oraz do utrzymania jedności strukturalnej produktów pochodzenia mikrobiologicznego (PN-EN 13098:2007)

Średnica zastępcza aerodynamiczna cząstki (średnica aerodynamiczna) – średnica kuli mającej w określonym ośrodku taką samą prędkość opadania (dla cząstek o wymiarach co najmniej 0,5 µm) lub taki sam współczynnik dyfuzji (dla cząstek o wymiarach poniżej 0,5 µm) jak cząstka badana; gęstość kuli przyjmuje się równą gęstości bezwzględnej cząstki (otrzymując średnicę zastępczą aerodynamiczną naturalną) lub równą 1 g/cm3 (otrzymując średnicę zastępczą aerodynamiczną umowną) (PN-ISO 4225/Ak:1999)

Środki ochrony zbiorowej – środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym także pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będącymi rozwiązaniami technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach (Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz.U. z 2003r. nr 169, poz. 1650, zm. Dz.U. z 2077r. nr 49, poz. 330)

Środki ochrony indywidualnej przed zanieczyszczeniami chemicznymi i pyłami – środki noszone lub trzymane przez pracownika w celu ochrony przed szkodliwymi zanieczyszczeniami chemicznymi i pyłami w środowisku pracy, w tym również wszystkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu (Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz.U. z 2003r. nr 169, poz. 1650, zm. Dz.U. z 2077r. nr 49, poz. 330)

Test LAL – funkcjonalny test do pomiaru stężeń endotoksyn (PN-EN 14031:2006)

Tło (zanieczyszczenia powietrza) - Ta część zanieczyszczenia powietrza, której nie można bezpośrednio powiązać z badanymi źródłami  (PN-ISO 4225/Ak:1999)

Wentylacja – planowany nawiew i usuwanie powietrza z obsługiwanego pomieszczenia (PN-EN12792:2006)

Wentylacja grawitacyjna – wentylacja naturalna za pomocą przewodów zamontowanych pionowo lub co najwyżej pod kątem 45° (PN-EN12792:2006)

Wentylacja mechaniczna – wentylacja ze wspomaganiem zasilanych elektrycznie urządzeń wprawiających powietrze w ruch (PN-EN12792:2006)

Wentylacja naturalna – dopływ powietrza zewnętrznego przez nieszczelności (infiltracja) i otwory (wentylacja) w budynku, następujący w wyniku różnicy ciśnienia, bez wspomagania urządzeniami zasilanymi elektrycznie: wietrzenie, wentylacja grawitacyjna, wentylacja poprzeczna (PN-EN12792:2006)

Wentylacja nawiewna wspomagana wentylatorem – wentylacja, która wykorzystuje urządzenia, wprawiające powietrze w ruch, zasilane elektrycznie tylko po stronie powietrza nawiewanego (PN-EN12792:2006)

Wzorcowa endotoksyna odniesienia – oczyszczony lipopolisacharyd z Escherichia coli, który służy jako wzorzec międzynarodowy (PN-EN 14031:2006)

Zagrożenie – stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę (PN-N-18002:2011)

Zanieczyszczenie powietrza – zwykle obecność w atmosferze substancji, powstających w wyniku działania człowieka lub procesów naturalnych, przy czym substancje te występują w stężeniach i w czasie wystarczającym do niekorzystnego wpływu na komfort, zdrowie i dobra materialne osób i stan środowiska (PN-ISO 4225:1999)

Zakres pomiarowy – przedział wartości stężenia, dla którego całkowita niepewność procedury pomiarowej mieści się w określonych granicach (PN-EN 14042:2010)

Zdarzenie potencjalnie wypadkowe – niebezpieczne zdarzenie, związane z wykonywaną pracą, podczas którego nie dochodzi do urazów lub pogorszenia stanu zdrowia (PN-N-18002:2011)