Badanie skuteczności treningu uważności w poprawie zdolności do pracy osób z depresją

Kierownik projektu: dr hab. Dorota Żołnierczyk-Zreda

Streszczenie projektu:

Celem projektu było sprawdzenie, czy trening uważności z elementami terapii poznawczej (Mindfulness-Based Cognitive Therapy, MBCT) wpływa na obniżenie się poziomu depresji, poprawę funkcjonowania emocjonalnego (zwiększenie afektywności pozytywnej, obniżenie afektywności negatywnej), zaangażowania w pracę oraz zdolności do pracy osób z depresją. Kolejnym celem projektu było określenie, które psychospołeczne czynniki obecne w środowisku pracy mogą przyczyniać się do powstawania depresji, a tym samym utrudniać kontynuację aktywności zawodowej przez osoby cierpiące na to schorzenie.

Metodykę badawczą stanowiła bateria testów służących do pomiaru następujących zmiennych: depresji (CES-D, Radloff, 1977), zdolności do pracy (WAI, Tuomi i in., 1998) afektywności pozytywnej i negatywnej (SUPIN, Watson i Clark, 1992), zmiennych demograficznych, a także organizacyjnych (rodzaj zatrudnienia, czas pracy) i psychospołecznych właściwości pracy (COPSOQ, Pejtersen i in., 2010). Grupę badaną stanowiło 61 osób z depresją wybranych przez lekarzy psychiatrów na podstawie opracowanych przy ich udziale kryteriów. Dokonano losowego przydziału osób do grupy eksperymentalnej oraz grupy kontrolnej. W grupie eksperymentalnej (n = 31) przeprowadzono trening uważności z elementami terapii poznawczej (MBCT), który odbywał się raz w tygodniu w ciągu 8 sesji trwających 2,5 godziny oraz 1 sesji weekendowej. Osoby z grupy kontrolnej (n = 30) oczekiwały na udział w treningu do zakończenia 2. pomiaru zmiennych, tj. poziomu depresji, afektywności pozytywnej i negatywnej, zdolności do pracy, zaangażowania w pracę, a także organizacyjnych i psychospołecznych warunków pracy.

	Projekt  I.N.10. Wpływ interwencji na poziom depresji

	Projekt  I.N.10. Wpływ interwencji na poziom zdolności do pracy

Otrzymane wyniki ujawniły, że im wyższy jest poziom depresji, tym niższa jest zdolność do pracy, dodatkowo – znacząco niższa w porównaniu do tej, która cechuje osoby z innymi poważnymi schorzeniami (np. RZS, choroba niedokrwienna serca). Stwierdzono także, że osoby z wyższym poziomem depresji charakteryzują się istotnie niższym zaangażowaniem w pracę oraz wyższą absencją chorobową. Analiza organizacyjnych warunków pracy dowiodła, że większość osób z depresją pracuje dłużej niż 8 h dziennie, oraz że niewiele z nich jest zatrudnionych na umowę bezterminową. Z kolei analiza psychospołecznych warunków pracy osób z depresją potwierdziła, że do powstawania tego problemu zdrowotnego mogą przyczyniać się zbyt wysokie wymagania ich pracy, trudność w zachowaniu równowagi praca-dom, niewielka możliwość wpływania na swoją pracę i rozwijania się w zawodzie, niewystarczające wsparcie przełożonych oraz nagrody otrzymywane za pracę, a także niski poziom sprawiedliwości organizacyjnej. Na podstawie tych danych sformułowano wytyczne dla pracodawców zatrudniających osoby z depresją dotyczące kształtowania właściwych psychospołecznych warunków pracy. Kolejne wyniki tego projektu dotyczyły ewaluacji skuteczności treningu MBCT i ujawniły szereg istotnych efektów tego treningu w zakresie poprawy funkcjonowania uczestniczących w nim osób. Polegały one zarówno na obniżeniu się poziomu depresji i afektywności negatywnej, jak i na podwyższeniu się afektywności pozytywnej oraz poziomu ogólnego wskażnika zdolności do pracy i jego poszczególnych aspektów, a także na wzroście zaangażowania w pracę osób uczestniczących w treningu. Najsilniejsze efekty treningu zaobserwowano w postaci spadku poziomu depresji i afektywności negatywnej oraz podwyższenia się poziomu spostrzeganych zasobów psychicznych.

Jedynie w odniesieniu do deklarowanych schorzeń oraz poziomu absencji osób z depresją nie stwierdzono istotnych zmian pod wpływem interwencji. Otrzymane wyniki potwierdzają skuteczność treningu MBCT jako narzędzia pozwalającego uzyskać znaczącą poprawę funkcjonowania zdrowotnego, w tym emocjonalnego i społecznego, osób z depresją.

Dzięki temu, że trening MBCT przyczynia się do poprawy spostrzeganej zdolności do pracy tych osób, może zostać wykorzystany jako istotny element ich rehabilitacji zawodowej, a wraz z kształtowaniem odpowiednich psychospołecznych warunków pracy mógłby stać się elementem skutecznej profilaktyki długotrwałej absencji chorobowej, a także przedwczesnego wypadania osób z depresją z rynku pracy.

W ramach projektu opracowano broszurę z programem treningu oraz broszurę dla pracodawców, a także przeprowadzono seminarium weryfikujące przygotowane produkty w grupie 20 osób – pracodawców oraz specjalistów HR.

Wyniki projektu przedstawiono w 2 publikacjach w czasopismach o zasięgu międzynarodowym i 1 publikacji w czasopiśmie o zasięgu krajowym oraz zaprezentowano w referatach na 1 konferencji międzynarodowej i 1 konferencji krajowej.

Jednostka: Pracownia Psychologii i Socjologii Pracy

Okres realizacji: 01.01.2017 – 31.12.2019