Badanie skuteczności oddziaływania na pracowników różnych metod i narzędzi upowszechniania wiedzy z zakresu bhp oraz komunikowania zasad bezpieczeństwa pracy

Kierownik projektu: mgr Agnieszka Szczygielska

Wykonawcy: mgr Agnieszka Szczygielska, mgr Szymon Ordysiński

Streszczenie projektu:

Głównym celem niniejszej pracy naukowo - badawczej było określenie psychospołecznych determinant skuteczności oddziaływania na pracowników z różnych grup społecznych wybranych metod i narzędzi upowszechniania wiedzy z zakresu bhp oraz komunikowania zasad bezpieczeństwa pracy.

Celami szczegółowymi pracy były:

-     diagnoza wykorzystywania w przedsiębiorstwach metod i narzędzi upowszechniania wiedzy z zakresu bezpieczeństwa pracy oraz komunikowania zasad bezpieczeństwa pracy (w ocenie pracowników służby bhp, osób kierujących pracownikami oraz pracowników przedsiębiorstw),

-     diagnoza szczegółowych obszarów wiedzy z zakresu bhp, upowszechnianych z wykorzystaniem różnych metod i narzędzi przekazu informacji w badanych przedsiębiorstwach,

-     ocena skuteczności różnych metod i narzędzi upowszechniania wiedzy z zakresu bezpieczeństwa pracy oraz komunikowania zasad bezpieczeństwa pracy, wykorzystywanych w badanych przedsiębiorstwach (z punktu widzenia pracowników służby bhp, osób kierujących pracownikami oraz pracowników przedsiębiorstw)

-     ocena umiejętności komunikacyjnych pracowników służby bhp.

W 1 etapie pracy przygotowano autorski kwestionariusz badawczy do badania z pracownikami służby bhp. Kwestionariusz składał się z 3 części: 1/ Kompetencje komunikacyjne, 2/ Metody i narzędzia upowszechniania wiedzy z zakresu bezpieczeństwa pracy oraz komunikowania zasad bezpieczeństwa pracy oraz ich skuteczność, 3/ Metryczka. Do kwestionariusza przygotowano instrukcję dotyczącą sposobu udzielania odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu. Opracowany kwestionariusz został przetestowany na grupie 5 pracowników służby bhp reprezentujących 2 przedsiębiorstwa. Po wprowadzeniu zmian w kwestionariuszu wynikających z jego przetestowania, przeprowadzono badanie kwestionariuszowe z pracownikami służby bhp w 10 przedsiębiorstwach. Dane uzyskane z ankiet zostały zakodowane, przygotowano bazę danych, a na podstawie podsumowanych danych jakościowych przygotowano kafeterie, które zostały wykorzystane w dwóch wersjach kwestionariuszy, do badania z pracownikami i osobami kierującymi pracownikami, także opracowanych w 1 etapie pracy. Opracowany kwestionariusz w wersji dla pracowników składał się z 3 części: 1) Postawy wobec bezpieczeństwa pracy, 2) Metody i narzędzia upowszechniania wiedzy z zakresu bezpieczeństwa pracy oraz komunikowania zasad bezpieczeństwa pracy oraz ich skuteczność, 3) Metryczka. Kwestionariusz w wersji dla osób kierujących pracownikami składał się z 2 części: 1) Metody i narzędzia upowszechniania wiedzy z zakresu bezpieczeństwa pracy oraz komunikowania zasad bezpieczeństwa pracy oraz ich skuteczność, 2) Metryczka. Do każdej wersji kwestionariusza przygotowano instrukcję dotyczącą zawartości kwestionariusza oraz sposobu udzielania odpowiedzi
na pytania. W ramach testowania kwestionariusze zostały wypełnione i ocenione przez 5 osób kierujących pracownikami oraz 10 pracowników reprezentujących 1 duże przedsiębiorstwo budowlane.

Z wykorzystaniem opracowanych w 1 etapie pracy kwestionariuszy w 2 etapie przeprowadzono badania kwestionariuszowe z udziałem 290 pracowników oraz 47 osób kierujących pracownikami w 10 przedsiębiorstwach. Przeprowadzono ponadto wywiady
z 10 pracownikami oraz 1 pracownikiem służby bhp, reprezentującymi jedno z przedsiębiorstw biorących udział w badaniach kwestionariuszowych. Wyniki badań kwestionariuszowych przeanalizowano z wykorzystaniem programu SPSS, natomiast wyniki wywiadów – z wykorzystaniem programu Atlas.ti.

W wyniku badań dokonano szczegółowej diagnozy wykorzystywania
w przedsiębiorstwach metod i narzędzi upowszechniania wiedzy z zakresu bezpieczeństwa pracy oraz komunikowania zasad bezpieczeństwa pracy. Na podstawie wyników badań kwestionariuszowych przygotowano bazę takich metod i narzędzi, pogrupowanych
w 12 kategorii metod oraz 8 kategorii narzędzi. Uzupełnieniem przygotowanego zestawienia były opinie i oceny dotyczące wybranych metod i narzędzi wyrażone przez pracowników podczas wywiadu grupowego, czy przez pracownika służby bhp podczas wywiadu indywidualnego.

Przeprowadzono także diagnozę szczegółowych obszarów wiedzy z zakresu bhp, upowszechnianych z wykorzystaniem analizowanych metod i narzędzi przekazu informacji
w badanych przedsiębiorstwach. Uzyskany materiał pozwolił na zebranie problematyki, która była przekazywana pracownikom z wykorzystaniem analizowanych w ramach badania
12 kategorii metod oraz 8 kategorii narzędzi komunikowania tematyki bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwach.

Dane zebrane w ramach przeprowadzonych badań pozwoliły ponadto na przeprowadzenie oceny skuteczności stosowanych metod i narzędzi upowszechniania wiedzy z zakresu bezpieczeństwa pracy oraz komunikowania zasad bezpieczeństwa pracy. Ocenę taką przeprowadzono z perspektywy pracowników służby bhp, osób kierujących pracownikami oraz pracowników przedsiębiorstw. Skuteczność tych metod i narzędzi przejawiała się we wpływaniu na poziom wiedzy pracowników oraz ograniczaniu ich ryzykownych zachowań. Wzakresie wpływu na podniesienie poziomu wiedzy pracowników wszystkie trzy grupy respondentów najwyżej oceniały skuteczność różnego typu szkoleń oraz nowoczesnych narzędzi multimedialnych. W zakresie ograniczania ryzykownych zachowań pracownikówpracownicy służby bhp i osoby kierujące pracownikami częściej doceniały skuteczność szkoleń prowadzonych przed rozpoczęciem pracy oraz drukowanych materiałów informacyjnych i szkoleniowych, natomiast pracownicy - spotkań indywidualnych i filmów. Uzyskane wyniki pokazały jednak, że w większości analizowanych przypadków opinie pracowników, osób nimi kierujących oraz pracowników służby bhp – nawet mimo pewnych różnic - nie różniły się istotnie statystycznie.

W ramach 2 etapu pracy dokonano także oceny poziomu umiejętności komunikacyjnych pracowników służby bhp. Uzyskane wyniki szczegółowe dla poszczególnych pracowników służby bhp pokazały, że dominowała wśród nich zarówno ekspresywna, jak i retoryczna logika projektowania komunikatów (odpowiadające za najniższy i najwyższy poziom kompetencji komunikacyjnych).

Przeprowadzono ponadto ocenę postaw pracowników wobec bezpieczeństwa pracy. Pracownicy uczestniczący w badaniu ocenili swoje postawy wobec bezpieczeństwa wysoko(średnia ocena: 4,3), a ich odpowiedzi były bardzo spójne (o czym świadczyło niewielkie odchylenie standardowe oraz wysoka dodatnia kurioza, czyli koncentracja). Badanych pracowników charakteryzował wysoki poziom poczucia odpowiedzialności i świadomości w zakresie bezpieczeństwa pracy oraz związane z tym poczuciem bezpieczne zachowania. Podobnych ocen postaw pracowników wobec bezpieczeństwa pracy dostarczyły wyniki wywiadów z pracownikami.

Przeprowadzono empiryczną weryfikację 30 hipotez badawczych dotyczących skuteczności metod i narzędzi upowszechniania wiedzy z zakresu bhp oraz komunikowania zasad bezpieczeństwa pracy, stylów komunikacji pracowników służby bhp, postaw pracowników wobec bezpieczeństwa pracy oraz oceny poziomu wiedzy pracowników z zakresu bhp. Spośród postawionych hipotez, 4 zostały zweryfikowane pozytywnie. Potwierdzono istnienie istotnych statystycznie różnic jedynie w przypadku oceny wpływu szkoleń dotyczących tematyki bezpieczeństwa pracy (innych niż wstępne i okresowe szkolenia bhp) na podniesienie poziomu wiedzy pracowników z zakresu bhp (istotna statystycznie różnica w ocenie między pracownikami a osobami kierującymi pracownikami, p<0,001) oraz na ograniczenia ryzykownych zachowań pracowników (istotna statystycznie różnica w ocenie skuteczności między pracownikami, a osobami kierującymi pracownikami, p<0,001). Istnieją także istotne statystycznie różnice pomiędzy wskaźnikiem postaw wobec bezpieczeństwa pracy pracowników najmłodszych i pracowników w wieku 40-49 i 50-59 lat oraz pracowników o ogólnym stażu pracy poniżej 16 lat i 16 lat i więcej.

Wyniki badań przeprowadzonych w ramach pracy zostały wykorzystane do opracowanie materiałów informacyjnych zawierających zalecenia i wskazówki dla pracowników służby bhp i pracodawców dotyczące doboru metod i narzędzi upowszechniania wiedzy z zakresu bhp oraz komunikowania zasad bezpieczeństwa pracy określonym grupom pracowników (pracownikom zróżnicowanym wiekowo).

Okres realizacji: 17.09.2014 – 25.10.2015