Antrachinon (9,10-antrachinon; AQ) to bezwonne, nierozpuszczalne w wodzie ciało stałe o niskiej prężności par. Wykorzystywany jest głównie do produkcji barwników antrachinonowych oraz w przemyśle celulozowo-papierniczym. W powietrzu występuje zwykle w postaci pyłów. Narażenie zawodowe występuje w rolnictwie, przemyśle chemicznym i papierniczym. Dane epidemiologiczne dotyczące narażenia zawodowego dotyczą tylko narażenia mieszanego na wiele substancji. Dokumentację dla antrachinonu i propozycję wartości NDS przygotowano zgodnie z zaproponowaną przez Komisję Europejską listą substancji zalecanych do naukowego opracowania i/lub weryfikacji normatywów higienicznych w ramach regulacji polityki bezpieczeństwa i higieny pracy (OSH – Occupational Safety and Health). Antrachinon to substancja rakotwórcza kategorii 1B, dla której w Polsce nie ustalono dotychczas wartości NDS. W badaniach toksyczności podprzewlekłej (podanie dożołądkowe) zaobserwowano u szczurów zmiany morfometryczne, hematologiczne oraz histopatologiczne nasilające się wraz ze wzrostem poziomu narażenia. Przewlekła ekspozycja zwierząt na AQ oprócz zmian nienowotworowych powodowała także zwiększone ryzyko powstawania nowotworów (wątroby, nerek, pęcherza moczowego), częściej występujące u szczurów niż u myszy (grupa 2B wg IARC). Antrachinon nie działał mutagennie ani genotoksycznie. Mechanizm działania toksycznego AQ może być związany z indukcją aktywności enzymów mikrosomalnych (szczególnie CYP2B) oraz tworzeniem hydroksylowych pochodnych, które mogą odpowiadać za działanie rakotwórcze. Przegląd danych literaturowych wskazuje, że narażenie na antrachinon może być związane z wdychaniem pyłów (cząstek stałych). Proponuje się przyjąć za NDS dla frakcji wdychalnej wartość 0,5 mg/m3 i umieścić oznakowanie „Carc. 1B” – działanie rakotwórcze kategorii 1B z odnotacją „H350: Może powodować raka”. Klasyfikacja jest zgodna z wykazem CLP. Brak podstaw do ustalenia wartości NDSCh i DSB.

1,1′-Azodi(formamid) (azodikarbonamid, ADCA) jest żółtym organicznym ciałem stałym. W Unii Europejskiej ma klasyfikację zharmonizowaną jako substancja o działaniu uczulającym na drogi oddechowe kategorii 1. Od 19 grudnia 2012 r. na mocy decyzji ED/169/2012 ADCA znalazł się na liście kandydackiej substancji stanowiących bardzo duże zagrożenie, oczekujących na pozwolenie z powodu swoich właściwości uczulających na drogi oddechowe. Zgodnie z opinią ACSH w sprawie chemikaliów priorytetowych dla nowych lub zmienionych dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego w 2021 r. ADCA został wytypowany jako substancja priorytetowa, dla której istnieje pilna potrzeba przygotowania opinii naukowych i/lub badań określających OEL. ADCA ma szerokie zastosowanie jako porofor w spienionych tworzywach sztucznych, szczególnie piankach winylowych i wyrobach gumowych. Jest też stosowany w leczeniu HIV. Po przyjęciu bezprogowego działania uczulającego na drogi oddechowe za skutek krytyczny, a za wartość LOAEC stężenia 36 µg/m3 (0,036 mg/m3) wyznaczonego przez NIOSH w badaniach z udziałem ludzi zatrudnionych przy wtryskiwaniu tworzywa z ADCA oraz uwzględnieniu obiektywnych pomiarów wartości funkcji płuc (niewielkie, ale statystycznie istotne obniżenia średniej wielkości FVC i FEV₁ w ciągu zmiany roboczej w badaniu przed zmianą roboczą i po jej zakończeniu u 17 operatorów form wtryskowych) i skutków, na które badani się uskarżali (nieżyt nosa, zapalenie spojówek, świszczący oddech, kaszel, po których następują objawy takie jak: ucisk w klatce piersiowej, duszność i nocne objawy astmy w postaci kaszlu napadowego) zaproponowano przyjąć wartość NDS dla 1,1′-azodi(formamidu) na poziomie 0,02 mg/m3 oraz NDSCh na poziomie 0,04 mg/m3 dla frakcji wdychalnej. Ze względu na działanie uczulające substancji proponuje się oznakowanie: „A” – substancja o działaniu uczulającym. Nie należy oczekiwać istotnego udziału wchłaniania przezskórnego i ogólnoustrojowej toksyczności substancji.

Izopropylowany fosforan(V) trifenylu (IPTPP) jest bezbarwną, bezwonną, lepką cieczą, nierozpuszczalną w wodzie, o bardzo małej prężności par. Jest to substancja o zmiennym składzie, składa się z kongenerów i izomerów fosforanu(V) trifenylu zawierających od 0 do 3 grup izopropylowych w każdym z 3 pierścieni fenylowych, w tym także zawiera niepodstawiony fosforan(V) trifenylu (TPP). IPTPP należy do grupy substancji opóźniających zapłon o strukturze estrów fosforoorganicznych (Organic Phosphorous Flame Retardants, OPFRs), jest również stosowany jako plastyfikator oraz środek smarujący. Izopropylowany fosforan(V) trifenylu jest produkowany w Polsce, ale nie miał dotychczas ustalonej wartości NDS. IPTPP należy do grupy fosforanów organicznych, zmniejsza aktywność acetylocholinoesterazy oraz butyrylocholinoesterazy, w zależności od składu może powodować opóźnioną neuropatię, jednak opisano jedynie nieliczne przypadki takiego działania. Z badań na zwierzętach wynika, że skutkiem krytycznym działania IPTPP są zmiany w nadnerczach, jajnikach i wątrobie. Zmiany w nadnerczach (powiększenie nadnerczy, złogi tłuszczowe w korze nadnerczy) i w jajnikach (przerost komórek śródmiąższowych) obserwowano u samic szczurów w 90-dniowym eksperymencie inhalacyjnym już przy najmniejszym zastosowanym stężeniu, które przyjęto za wartość LOAEC (10 mg/m3). Zaproponowano przyjęcie wartości NDS dla frakcji wdychalnej na poziomie 1,25 mg/m3. Ze względu na brak działania drażniącego IPTPP nie ustalono wartości NDSCh. Dostępne dane są niewystarczające do ustalenia wartości DSB.

Butan-1-ol (n-butanol, alkohol butylowy) jest łatwopalną, bezbarwną cieczą o silnym, charakterystycznym zapachu. Związek jest wytwarzany w reakcji katalizowanego uwodornienia butanalu (aldehydu masłowego), a następnie przez destylację. Butan-1-ol jest stosowany głównie jako półprodukt, m.in. do produkcji octanu butylu oraz innych estrów i eterów butylowych. Substancja ta występuje naturalnie i jest lotnym składnikiem aromatu m.in.: jabłek, gruszek, esencji winogron, niektórych rodzajów serów oraz olejku miętowego. Główną drogą narażenia w warunkach zawodowych jest droga inhalacyjna. Związek ten wchłania się również przez skórę. Celem pracy było przygotowanie odpowiednio czułej i selektywnej metody oznaczania butan-1-olu w powietrzu na stanowiskach pracy, która umożliwi pomiary stężeń tego związku, a następnie pozwoli na dokonanie oceny narażenia zawodowego. Opracowana metoda polega na adsorpcji par substancji na węglu aktywnym z orzecha kokosowego, desorpcji przy użyciu 5-procentowego roztworu izopropanolu w disiarczku węgla oraz analizie chromatograficznej tak otrzymanego roztworu. Do badań wykorzystano chromatograf gazowy z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym (GC-FID), wyposażony w polarną kolumnę kapilarną ZB-WAX (o długości 60 m, średnicy 0,32 mm i grubości filmu fazy stacjonarnej 0,50 μm). Wskazania detektora w funkcji stężenia butan-1-olu w badanym zakresie stężeń (20 ÷ 1000 μg/ml) mają charakter liniowy. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością, spełnia wymagania normy PN-EN 482 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda oznaczania butan-1-olu w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

Chlorowodorek doksorubicyny (DOX) w temperaturze pokojowej jest krystalicznym ciałem stałym o czerwonym zabarwieniu. Związek stosuje się jako cytostatyk w leczeniu różnych postaci raka (rak jajnika, rak płuca, rak piersi, rak żołądka). Jest także stosowany jako cytostatyk w praktyce weterynaryjnej. Doksorubicyna podejrzewana jest o działanie rakotwórcze dla ludzi i negatywny wpływ na rozrodczość. DOX może działać również kardiotoksycznie oraz hamująco na czynność szpiku kostnego. Celem pracy było przygotowanie odpowiednio czułej i selektywnej metody oznaczania chlorowodorku doksorubicyny w powietrzu na stanowiskach pracy, która umożliwi pomiar stężenia tego związku, a następnie pozwoli na dokonanie oceny narażenia zawodowego. Metoda polega na zatrzymaniu chlorowodorku doksorubicyny na filtrze z włókna szklanego, ekstrakcji filtra mieszaniną acetonitryl: woda z dodatkiem (0,1%) kwasu mrówkowego i chromatograficznej analizie otrzymanego roztworu techniką LC-MS/MS lub LC-FLD. Zaproponowany sposób ekstrakcji DOX z filtrów umożliwia wysoki odzysk analitu. Średnia (dla trzech stężeń) wartość wydajności ekstrakcji wynosi 105,5%. Zależność wskazań spektrometru mas lub detektora fluorescencyjnego w funkcji stężeń DOX ma charakter liniowy (odpowiednio r = 0,9994 i r = 0,9993) w zakresie stężeń 0,0108 ÷ 0,216 µg/ml. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością, spełnia wymagania normy PN-EN 482:2021-08 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda oznaczania chlorowodorku doksorubicyny w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

N-Hydroksymocznik (HM) w temperaturze pokojowej występuje w postaci białych kryształków pozbawionych zapachu. Związek ten jest stosowany jako cytostatyk w leczeniu przewlekłej białaczki szpikowej, anemii sierpowatej, nadpłytkowości samoistnej, a także czerwienicy prawdziwej. Bywa także stosowany jako cytostatyk w praktyce weterynaryjnej. Szkodliwe działanie N-hydroksymocznika może polegać na hamowaniu czynności szpiku kostnego oraz na szkodliwym działaniu na rozrodczość. Związek ten podejrzewany jest również o działanie mutagenne i genotoksyczne. Celem pracy było przygotowanie odpowiednio czułej i selektywnej metody oznaczania N-hydroksymocznika w powietrzu na stanowiskach pracy, która umożliwi pomiar stężenia tego związku, a następnie pozwoli na dokonanie oceny narażenia zawodowego. Metoda polega na zatrzymaniu N-hydroksymocznika na filtrze z włókna szklanego, ekstrakcji filtra za pomocą mieszaniny acetonitryl: woda z dodatkiem (0,1%) kwasu mrówkowego i chromatograficznej analizie otrzymanego roztworu techniką chromatografii cieczowej sprzężonej z tandemowym spektrometrem mas lub po przekształceniu w pochodną techniką chromatografii cieczowej z detekcją fluorescencyjną. Zaproponowany sposób ekstrakcji N-hydroksymocznika z filtrów umożliwia duży odzysk analitu. Średnia (dla trzech stężeń) wartość wydajności ekstrakcji wynosi 92,6%. Zależność wskazań spektrometru mas lub detektora fluorescencyjnego w funkcji stężeń N-hydroksymocznika ma charakter liniowy (odpowiednio r = 0,9991 i r = 0,9990) w zakresie stężeń 0,36 ÷ 7,2 μg/ml. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością, spełnia wymagania normy PN-EN 482:2021-08 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda oznaczania N-hydroksymocznika w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

Prop-2-en-1-ol to bezbarwna ciecz o ostrym zapachu przypominającym musztardę. Związek sklasyfikowano jako substancję łatwopalną, o toksyczności ostrej przy działaniu na drogę oddechową, drogę pokarmową oraz skórę, drażniącą na oczy oraz skórę, działającą toksycznie na narządy docelowe przy narażeniu jednorazowym oraz stwarzającą zagrożenie dla środowiska wodnego. Celem badań było opracowanie metody oznaczania prop-2-en-1-olu do oceny narażenia zawodowego w zakresie 1/10 ÷ 2 obowiązującej wartości NDS. Metoda polega na adsorpcji prop-2-en-1-olu na węglu aktywnym, desorpcji roztworem propan-2-olu w disiarczku węgla i analizie chromatograficznej (GC-FID) otrzymanego roztworu. Metoda umożliwia oznaczanie propan-2-en-1-olu w powietrzu w zakresie stężeń 0,2 ÷ 4 mg/m3. Metoda została poddana walidacji zgodnie z normą PN-EN 482. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu i inżynierii środowiska.