Spośród czynników szkodliwych związanych ze środowiskiem pracy największe zagrożenie stanowią hałas i pyły. Skutecznym rozwiązaniem tego problemu może być ciągłe monitorowanie parametrów środowiska pracy umożliwiające szybkie wykrycie obszarów o dużej emisji hałasu i stężeniu pyłów oraz ich źródeł. Dzięki proponowanemu rozwiązaniu służby BHP otrzymają narzędzie do szybkiego reagowania na przekroczone wartości dopuszczalne narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia. Takie rozwiązanie ułatwi także ocenę stanu technicznego instalacji, ponieważ nad-mierna emisja pyłów i/lub wysokie poziomy narażenia na hałas mogą być efektem rozszczelnień lub wadliwej pracy urządzeń. Wyniki prototypu miernika dla stężeń pyłów zawieszonych PM2.5 są zadowalające. Pomiary porównawcze poziomów dźwięku A dla różnych poziomów sygnału testowego potwierdziły małe różnice w stosunku do miernika referencyjnego. Na podstawie wyników badań stwierdzono, że prototyp można stosować jako narzędzie do szybkiego  i skutecznego reagowania na przekroczone wartości dopuszczalne narażenia na pyły i hałas w zakładzie przemysłowym. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

2,6-Di-tert-butylo-4-metylofenol (BHT) to organiczny związek chemiczny z grupy fenoli, który występuje w postaci białych kryształów lub jasnożółtego proszku. Substancja ta jest produkowana i/lub importowana do Europejskiego Obszaru Gospodarczego w ilości 10 000 ÷ 100 000 t/rok. BHT ze względu na właściwości przeciwutleniające jest stosowany m.in. w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym w celu ochrony materiałów przed utlenianiem podczas długotrwałego przechowywania. Pomimo powszechnego stosowania BHT doniesienia  o następstwach narażenia na tę substancję u ludzi są sporadyczne i ograniczają się zasadniczo do reakcji skórnych. BHT charakteryzuje się niską toksycznością ostrą po jednorazowym podaniu dożołądkowym lub skórnym. W badaniach doświadczalnych wykazano, że zarówno u gryzoni, jak i naczelnych wątroba jest narządem krytycznym działa-nia związku. Badania działania mutagennego i genotoksycznego BHT przeprowadzone w warunkach in vitro i in vivo wykazały, że BHT nie stanowi istotnego ryzyka mutagennego i genotoksycznego dla człowieka. U potomstwa samic, które w okresie ciąży narażano na BHT drogą pokarmową, obserwowano wpływ związku na toksyczność rozwojową obejmującą skutki fetotoksyczne i embriotoksyczne. Nie stwierdzono wpływu narażenia na BHT na parametry reprodukcji. Podstawą do wyliczenia wartości NDS była wartość NOAEL wynosząca 25 mg/kg mc./dzień uzyskana z badania przewlekłego przeprowadzonego na szczurach. Po zastosowaniu kilku współczynników niepewności zapro-ponowano wartość NDS 2,6-di-tert-butylo-4-metylofenolu na poziomie 10 mg/m3. Ustalona wartość powinna zabez-pieczyć pracowników przed skutkami działania układowego i ewentualnego drażniącego związku. Nie ma podstaw do ustalenia wartości NDSCh oraz wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań  z zakresu nauk o zdrowiu i inżynierii środowiska.

1-Metylo-2-pirolidon (NMP) występuje w postaci higroskopijnej cieczy. Związek jest wytwarzany i/lub importowany do Europejskiego Obszaru Gospodarczego w dużych ilościach wielkotonażowych (10 000 ÷ 100 000 t/rok). Na stronie ECHA substancję zarejestrowało kilkudziesięciu rejestrujących z różnych państw, m.in. dwóch z Polski. 1-Metylo-2-pi-rolidon jest stosowany głównie jako rozpuszczalnik w przemyśle podczas produkcji innych chemikaliów oraz w produkcji przemysłowej wyrobów. Ze względu na właściwości 1-metylo-2-pirolidonu stwarzające zagrożenie dla zdrowia człowieka w kwietniu 2018 r. Komisja Europejska ograniczyła jego stosowanie. Ograniczenie numer 71 załącznika XVII do rozporządzenia REACH ma zastosowanie w produkcji, wprowadzania do obrotu i stosowania 1-metylo-2-pirolidonu. Ustalone wartości pochodnego poziomu niepowodującego zmian (DNEL) w odniesieniu do narażenia pracowników wy-noszą 14,4 mg/m3 w przypadku narażenia drogą inhalacyjną i 4,8 mg/kg mc./dzień w przypadku narażenia przez skórę. Propozycję  normatywu higienicznego dla 1-metylo-2-pirolidonu opracowano ponownie ze względu na brak zgodności obowiązującej w Polsce i w UE (NDS 40 mg/m3) z wartością DNEL zalecaną w przepisach rozporządzenia REACH:  DNELinh14,4 mg/m3, a wyliczoną przez Komitet ds. Oceny Ryzyka. Wprowadzenie normatywu na poziomie wartości DNEL umożliwiłoby stosowanie związku także o stężeniu równym lub większym niż 0,3%. Z dostępnych danych wynika, że  w przypadku 1-metylo-2-pirolidonu skutkiem krytycznym jest działanie drażniące na układ oddechowy, skutki chemosensoryczne oraz działanie szkodliwe na rozrodczość. Zaproponowano pozostawić wartość NDS 1-metylo-2-pirolidonu na obowiązującym w Polsce poziomie, tj. 40 mg/m3. Podstawą tej wartości było działanie drażniące na układ oddechowy oraz skutki chemosensoryczne. Ze względu na działanie drażniące związku zaproponowano  pozostawienie wartości NDSCh 1-metylo-2-pirolidonu na poziomie 80 mg/m3. Proponowane wartości NDS i NDSCh są zgodne z wartościami przyjętymi w Unii Europejskiej, zawartymi w dyrektywie 2009/161/UE. Ustalono wartość DSB 1-metylo-2-pirolidonu na poziomie 20 mg 2-HMSI /g kreatyniny. Substancję oznakowano: notacją „skóra”, literą „I” oraz literami „Ft”. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań  z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

1-Etylo-2-pirolidon (NEP) jest bezbarwną cieczą o zapachu zbliżonym do amoniaku. Należy do związków organicznych  z grupy laktamów, czyli jest etylową pochodną 2-pirolidonu. 1-Etylo-2-pirolidon ze względu na podobne właściwości fizykochemiczne stosowany jest w przemyśle jako zamiennik 1-metylo-2-pirolidonu (NMP). Używany jest jako rozpusz-czalnik w przemyśle polimerowym, petrochemicznym, farb i lakierów, elektronicznym. Ponadto znalazł zastosowanie jako środek czyszczący do usuwania farb, lakierów, klejów, oleju czy smarów. 1-Etylo-2-pirolidon może wchłaniać się przez skórę, a także drogą inhalacyjną i pokarmową. Celem prac badawczych było opracowanie i walidacja metody oznaczania 1-etylo-2-pirolidonu w powietrzu na stanowiskach pracy. Opracowana metoda oznaczania NEP polega na adsorpcji par tej substancji na węglu z łupin orzecha kokosowego, ek  strakcji dichlorometanem i analizie chromatograficznej tak otrzymanego roztworu. Do badań wykorzystano chromatograf gazowy sprzężony ze spektrometrem mas (GC-MS), wyposażony w polarną kolumnę kapilarną ZB-WAXplus (o długości 60 m, średnicy 0,25 mm i grubości filmu fazy stacjonarnej 0,5 µm). Opracowana metoda jest liniowa w zakresie stężeń 15,0 ÷ 320,0 µg/ml, co odpowiada zakresowi 1,5 ÷ 32,0 mg/m3 dla próbki powietrza o objętości 10 l. Opracowana metoda analityczna umożliwia oznaczanie 1-etylo-2-pi-rolidonu w powietrzu na stanowiskach pracy w obecności substancji współwystępujących. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością i spełnia wymagania normy PN-EN 482 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda oznaczania 1-etylo-2-pirolidonu w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

1-Metylo-2-pirolidon (NMP) jest higroskopijną cieczą o lekko aminowym (rybnym) zapachu, pochodną γ-laktamu. NMP znalazł zastosowanie w przemyśle chemicznym jako polarny rozpuszczalnik do ekstrakcji, do mycia i odłuszczania części metalowych, do usuwania pozostałości żywic z części elektronicznych oraz starych powłok malarskich. Główną drogą narażenia na NMP w środowisku pracy jest droga inhalacyjna oraz kontakt przez skórę. Celem prac badawczych było opracowanie i walidacja metody oznaczania 1-metylo-2-pirolidonu w powietrzu na stanowiskach pracy. Opracowana metoda oznaczania NMP polega na adsorpcji par tej substancji na węglu z łupin orzecha kokosowego, ekstrakcji dichlorometanem i analizie chromatograficznej tak otrzymanego roztworu. Do badań wykorzystano chromatograf gazowy sprzężony ze spektrometrem mas (GC-MS), wyposażony w polarną kolumnę kapilarną ZB-WAXplus (o długości 60 m, średnicy 0,25 mm i grubości filmu fazy stacjonarnej 0,5 µm). Opracowana metoda jest liniowa w zakresie stężeń 40,0 ÷ 800,0 µg/ml, co odpowiada zakresowi 4,0 ÷ 80,0 mg/m3 dla próbki powietrza o objętości 10 l. Opracowana metoda analityczna umożliwia oznaczanie 1-metylo-2-pirolidonu w powietrzu na stanowiskach pracy w obecności substancji współwystępujących. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością i spełnia wymagania normy PN-EN 482 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda oznaczania 1-metylo-2-pirolidonu w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

N-Metyloformamid (NMF) jest bezbarwną cieczą o słabym zapachu amoniaku i gęstości względnej zbliżonej do gęstości wody. NMF jest stosowany w syntezie środków owadobójczych, w produkcji izocyjanianu metylu oraz do ekstrakcji węglowodorów aromatycznych w procesie rafinacji ropy naftowej. Najistotniejszym negatywnym skutkiem zdrowotnym narażenia na NMF jest jego działanie hepatotoksyczne. Związek ten podejrzewany jest również o działanie embriotok-syczne i teratogenne. Celem prac badawczych było opracowanie i walidacja metody oznaczania NMF w powietrzu na stanowiskach pracy. Opracowana metoda oznaczania NMF polega na adsorpcji par tej substancji na żelu krzemionkowym, ekstrakcji przy użyciu 3-procentowego roztworu metanolu oraz analizie chromatograficznej tak otrzymanego roztworu. Do badań wykorzystano chromatograf cieczowy z detektorem spektrofotometrycznym. Metoda jest liniowa (r = 0,9994) w zakresie stężeń 1,65 ÷ 33 µg/ml, co odpowiada zakresowi 0,33 ÷ 6,6 mg/m3 dla próbki powietrza 10 l. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością i spełnia wymagania normy PN-EN 482 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda oznaczania NMF w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana  w postaci procedury analitycznej zamieszczonej w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.