PODSTAWY I METODY OCENY ŚRODOWISKA PRACY

PIMOŚP - NUMER 3 (93) 2017




  • Zastosowanie metod biologii molekularnej w ocenie narażenia zawodowego na szkodliwe czynniki biologiczne.
    ALEKSANDRA BAKAL, RAFAŁ L. GÓRNY, ANNA ŁAWNICZEK-WAŁCZYK, MARCIN CYPROWSKI, s. 5
  • Pyły drewna – frakcja wdychalna. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego.
    DARIA PAKULSKA, RENATA SOĆKO, WIESŁAW SZYMCZAK, s. 17
  • Pyły mąki – frakcja wdychalna. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego.
    AGATA STOBNICKA-KUPIEC, RAFAŁ L. GÓRNY, s. 95
  • Cyklofosfamid. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy.
    MARZENA BONCZAROWSKA, SŁAWOMIR BRZEŹNICKI, s. 121
  • 2,2-Bis(4-hydroksyfenylo)propan – frakcja wdychalna. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy.
    MARZENA BONCZAROWSKA, SŁAWOMIR BRZEŹNICKI, s. 137
  • Wodorek litu . Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    JOLANTA SURGIEWICZ, s. 155
  • Zastosowanie metod biologii molekularnej w ocenie narażenia zawodowego na szkodliwe czynniki biologiczne.
    ALEKSANDRA BAKAL, RAFAŁ L. GÓRNY, ANNA ŁAWNICZEK-WAŁCZYK, MARCIN CYPROWSKI


    Obowiązkiem każdego pracodawcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych warunków w miejscu zatrudnienia. W tym celu niezbędna jest identyfikacja i eliminacja możliwych do usunięcia zagrożeń oraz zapewnienie odpowiednich środków ochrony zarówno zbiorowej, jak i indywidualnej.
    Wśród szkodliwych czynników środowiska pracy, jednymi z bardziej istotnych są czynniki biologiczne.
    Stanowią one częstą przyczynę chorób zawodowych w Polsce. Mogą oddziaływać na organizm
    człowieka, powodując dolegliwości o charakterze:
    alergicznym, drażniącym, zakaźnym, toksycznym oraz rakotwórczym. Do tych czynników
    biologicznych zaliczamy:

    mikroorganizmy (bakterie, grzyby), wirusy, pasożyty człowieka oraz aktywne biologicznie substancje chemiczne
    będące produktami metabolizmu drobnoustrojów (np. mykotoksyny).W laboratoryjnej identyfikacji zagrożeń biologicznych najczęściej są obecnie wykorzystywane metody:
    hodowlane, mikroskopowe i biochemiczne.
    Mimo niewątpliwych zalet i rozpowszechnienia, mają one jednak swoje ograniczenia. Większość
    z nich pozwala na identyfikację jedynie mikroorganizmów żywych, zdolnych do wzrostu w warunkach
    laboratoryjnych. Jak wskazują wyniki badań, takie drobnoustroje stanowią jedynie niewielki odsetek
    (w ekstremalnych przypadkach zaledwie 1%) społeczności występującej w danym środowisku.
    W artykule zostały przedstawione metody biologii molekularnej (wykorzystujące analizę DNA) pozwalające
    na: identyfikację jakościową i ilościową drobnoustrojów, określenie ich cech biochemicznych
    oraz uzyskanie profilu gatunkowego mikroorganizmów występujących w danym środowisku,
    bez konieczności ich hodowli w warunkach laboratoryjnych.
    Zastosowanie tych metod pozwala na dokładniejszą identyfikację drobnoustrojów występujących w środowisku pracy, umożliwiając bardziej precyzyjną ocenę narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne.



    Pyły drewna – frakcja wdychalna. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego.
    DARIA PAKULSKA, RENATA SOĆKO, WIESŁAW SZYMCZAK

    Drewno jest surowcem przemysłu drzewnego, stosowanym w postaci drewna litego lub w formie przetworzonej. Zawodowe narażenie na pyły drewna występuje podczas obróbki i przerobu drewna. Największe poziomy stężeń pyłów drewna w środowisku pracy odnotowano w zakładach meblarskich i stolarskich.
    Liczba pracowników narażonych na pyły drewna w Polsce oszacowana w ramach projektu WOODEX
    (lata 2000-2003) wynosiła 310 tys., z czego 79 tys.
    było narażonych na stężenia pyłów drewna < 0,5 mg/m3, 52 tys. na stężenia: 0,5 ÷ 1 mg/m³, 63 tys. na stężenia: 1 ÷ 2 mg/m³, 72 tys. na stężenia:
    2 ÷ 5 mg/m³ i 44 tys. na stężenia > 5 mg/m³.

    Zgodnie z danymi z bazy zawierającej wyniki pomiarów narażenia na pyły wykonane w wybranych branżach gospodarki w Polsce w latach 2001-2005, opracowanej w Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi przy współpracy z Głównym Inspektoratem Sanitarnym, wartość średnia arytmetyczna stężeń pyłu wdychanego w sektorze produkcji
    drewna i wyrobów z drewna (z wyłączeniem mebli) wynosiła 2,08 mg/m3. Stężenie to wyliczono
    na podstawie 8602 przeprowadzonych pomiarów.
    W przypadku pyłów drewna twardego przekroczenia wartości NDS na stanowiskach pracy odnotowano w ponad 20% pomiarów, natomiast w przypadku drewna miękkiego – w poniżej 10% pomiarów.
    Narażenie na pyły drzew liściastych (drewno twarde, głównie dębowe i bukowe) lub w mieszaninie z gatunkami iglastymi (drewno miękkie) jest skorelowane z wystąpieniem gruczolakoraka nosa, natomiast nienowotworowe skutki oddechowe (oprócz astmy) nie są skorelowane ze specyficznym typem drewna. Astma zawodowa jest najczęściej wynikiem działania biologicznie aktywnych związków chemicznych obecnych w drewnie zarówno
    gatunków liściastych, jak i iglastych. Jednym z lepiej przebadanych gatunków drewna i źródłem wiedzy o astmie zawodowej są pyły drewna żywotnika olbrzymiego. Zarówno pyły drewna twardego, jak i miękkiego mogą upośledzać drożność dróg oddechowych, wywołując przewlekłe choroby płuc, a skutki narażenia, w zależności
    od rozmiaru cząstek drewna, dotyczą górnych lub dolnych dróg oddechowych. Zarejestrowano
    następujące choroby wśród pracowników narażonych na pyły drewna: przewlekłe zapalenie oskrzeli, zapalenia nosa i spojówek, podrażnienie skóry, jak również reakcje uczuleniowe skóry.
    Na podstawie wyników badań spirometrycznych wykazano zmniejszenie wskaźnika funkcji płuc w wyniku mechanicznego lub chemicznego podrażnienia tkanki płuc.
    Należy zaznaczyć, że zmiany czynnościowe układu oddechowego i wystąpienie astmy zawodowej
    stwierdzano u pracowników przemysłu drzewnego, głównie meblarskiego (bez historii atopii) o stężeniach poniżej 1 mg/m3 pyłów drewna. Z przeglądu wyników badań przeprowadzonych u ludzi oraz u zwierząt doświadczalnych wynika, że pyły drewna wykazują działanie mutagenne i genotoksyczne. Analiza DNA pobranego od osób
    z rakiem zatok przynosowych, zatrudnionych w narażeniu na pyły drewna, wykazała mutacje,
    głównie w genie k-ras, który jest jednym z najczęściej aktywowanych onkogenów w raku występującym
    u ludzi. Stwierdzono ponadto: mutacje h-ras u pacjentów z gruczolakorakiem, aberracje chromosomowe w limfocytach krwi obwodowej stolarzy, uszkodzenie nici DNA w hepatocytach szczurów, zwiększenie częstotliwości występowania mikrojąder w komórkach załamka jelita myszy i nabłonku nosa szczurów.
    Na podstawie wyników badań epidemiologicznych, w tym badań kliniczno-kontrolnych, wykazano związek między częstością występowania przypadków nowotworów nosa i zatok przynosowych a narażeniem na pył drewna. U narażonych na pyły drewna stwierdzono znacznie większe ryzyko wystąpienia gruczolakoraków, w porównaniu
    z ryzykiem występowania raka płaskonabłonkowego.
    Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem uznała, że istnieją wystarczające dowody działania rakotwórczego pyłu drewna u ludzi i zaliczyła je do grupy 1., czyli substancji o udowodnionym działaniu rakotwórczym dla ludzi.
    Komisja Unii Europejskiej zaliczyła prace związane z narażeniem na pyły drewna twardego i mieszanego
    do procesów technologicznych klasyfikowanych jako rakotwórcze dla ludzi (wg dyrektywy 2004/37/WE) oraz ustaliła wartość wiążącą narażenia zawodowego (BOELV) dla frakcji wdychalnej pyłów drewna twardego na poziomie 5 mg/m3 z zaznaczeniem, że jeżeli występuje mieszanina pyłów drewna twardego z innymi pyłami drewna, to wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dotyczy wszystkich pyłów drewna obecnych
    w mieszaninie. W Komitecie Naukowym SCOEL podział na drewna twarde i miękkie został zaniechany, a wskaźnikową dopuszczalną wielkość narażenia zawodowego pyłów drewna (dla frakcji wdychalnej 1 mg/m³, a dla
    pyłu całkowitego 0,5 mg/m³) zaproponowano, uwzględniając, oprócz ich działania drażniącego na górne i dolne drogi oddechowe, także działanie rakotwórcze.
    W Komitecie Doradczym ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy Komisji Europejskiej
    (ACSHW, Advisory Committee on Safety and Heath at Work) rozważano skutki zdrowotne narażenia na pyły drewna oraz uwarunkowania socjoekonomiczne i zaproponowano wartość wiążącą (BOELV) dla pyłów drewna twardego na poziomie 3 mg/m3, uznając, iż mniejsza wartość mogłaby spowodować zamknięcie wielu przedsiębiorstw, głównie małych, zatrudniających od 1 do 9 pracowników.
    Ustalenie wartości normatywu higienicznego pyłów drewna komplikuje fakt, że nigdy nie mamy do czynienia z narażeniem na samo drewno. Jest to narażenie, m.in. na związki chemiczne występujące naturalnie w drewnie (większość z nich wykazuje działanie drażniące i uczulające). Ponadto frakcja biologiczna (bakterie, pleśnie) występująca w pyłach drewna, głównie świeżego, jak również takie substancje konserwujące drewno, jak rozpuszczalniki organiczne czy formaldehyd mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia pracowników.
    Kolejną zmienną rozpatrywaną przy ocenie ryzyka zawodowego są rozmiary cząstek emitowanych
    podczas przerobu drewna, które różnią się w zależności od rodzaju drewna i sposobu jego obróbki.
    Średnica aerodynamiczna cząstek mieści się na ogół w przedziale 10 ÷ 30 μm, co klasyfikuje je do frakcji ekstratorakalnej (wnikającej w obręb głowy) lub torakalnej (wnikającej w obszar tchawiczo-
    -oskrzelowy). Udział procentowy frakcji respirabilnej wynosi najczęściej 15 ÷ 20%.
    W celu ustalenia wartości NDS pyłów drewna uwzględniono dane pochodzące z badania przekrojowego
    przeprowadzonego u 161 osób zatrudnionych w narażeniu na pyły drewna w 54 zakładach meblarskich. U osób narażonych badano drożność nosa po narażeniu na pyły drewna mieszanego o stężeniu małym (0,17 ÷ 0,74 mg/m³), średnim (0,74 ÷ 1,42 mg/m³) oraz dużym (1,42 mg/m³). W porównaniu z okresem przed rozpoczęciem
    pracy, pyły drewna o stężeniu średnim i dużym istotnie statystycznie: zwiększały przekrwienie błony śluzowej nosa, zmniejszały pojemność jam nosowych i zmniejszały powierzchnię przekroju poprzecznego nosa po 4 i 7 h pracy. Stwierdzono istotną statystycznie zależność między stężeniem pyłu drewna a stopniem niedrożności
    nosa wyznaczonym metodą rynometrii akustycznej i oceną subiektywną. Wymienione objawy wystąpiły także, gdy stężenia pyłów były małe, lecz objawy te były nieistotne statystycznie.
    Ponadto, u osób z grupy kontrolnej zanotowano istotne różnice drożności nosa przed rozpoczęciem pracy w porównaniu z okresem po pracy, dlatego podważają one znaczenie obserwowanych zmian, gdy stężenia pyłów drewna są małe (0,17 ÷ 0,74 mg/m³).
    Międzyresortowa Komisja ds. NDS i NDN na 84. posiedzeniu w dniu 4.11.2016 r. po zapoznaniu się
    z dokumentacją i biorąc pod uwagę, poza naukową oceną ryzyka, również czynniki socjoekonomiczne,
    które zostały omówione z przedstawicielami branży drzewnej w Polsce, przyjęła stężenie 3 mg/m3 za wartość NDS dla frakcji wdychalnej wszystkich pyłów drewna. Proponowana wartość jest na poziomie proponowanej przez Komisję Europejską wartości wiążącej (BOELV) dla frakcji wdychalnej pyłów drewna twardego ustalonej na
    poziomie 3 mg/m³ , po uwzględnieniu uwarunkowań socjoekonomicznych przedsiębiorstw.
    Przyjęcie tej wartości, bez podziału na drewna twarde i miękkie, jest ponadto pewnym kompromisem między
    dotychczas obowiązującymi wartościami NDS dla pyłów drewna: 1) z wyjątkiem pyłów dębu i buku (4 mg/m³), 2) pyłów dębu i buku (2 mg/m³).
    Ze względu na fakt, że pyły drewna wykazują działanie: rakotwórcze, mutagenne i pylicotwórcze, ustalenie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) jest nieuzasadnione.
    Proponuje się oznakowanie pyłów drewna notacją:

    „Carc. 1” – substancja rakotwórcza kategorii 1., zgodnie z klasyfikacją Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem oraz, ze względu na możliwe działanie uczulające – literą „A”.



    Pyły mąki – frakcja wdychalna. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego.
    AGATA STOBNICKA-KUPIEC, RAFAŁ L. GÓRNY

    Termin „pyły mąki” odnosi się do cząstek pochodzących z drobno zmielonych ziaren roślin zbożowych i niezbożowych. Pyły mąki zawierają także takie składniki poprawiające jakość ciasta, jak:
    enzymy, drożdże piekarnicze, aromaty, przy-prawy, składniki chemiczne (np. konserwanty). Mąka jest jednym z podstawowych surowców stosowanych w przemyśle spożywczym oraz w produkcji karmy dla zwierząt. Biorąc pod uwagę charakter czynności produkcyjnych w tych gałęziach przemysłu, największe narażenie zawodowe na działanie pyłów mąki występuje najczęściej w piekarniach i młynach zbożowych. Znaczące narażenie na pyły mąki odnotowano również w wytwórniach: makaronu, pizzeriach, cukierniach, kuchniach restauracji, fabrykach słodu, wytwórniach pasz dla zwierząt oraz w rolnictwie.
    Głównymi drogami narażenia na pyły mąki w warunkach pracy zawodowej jest układ oddechowy i skóra.
    Głównym skutkiem powtarzanego lub przewlekłego narażenia ludzi na pyły mąki jest działanie uczulające. Na podstawie wyników badań epidemiologicznych wykazano, że następujące jednostki chorobowe: astma, zapalenie spojówek, nieżyt nosa i reakcje skórne są głównymi niekorzystnymi skutkami zdrowotnymi narażenia na pyły mąki.
    W Polsce dla pyłów mąki obowiązują wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS) ustalone dla pyłów organicznych pochodzenia roślinnego
    i zwierzęcego. Wartość NDS dla frakcji wdychalnej pyłów mąki wynosi 2 mg/m³, a dla frakcji respirabilnej – 1 mg/m3. Dla zawartości krzemionki mniejszej niż 10% wartość NDS dla frakcji wdychalnej wynosi 4 mg/m³, natomiast dla frakcji respirabilnej – 2 mg/m3.
    Za podjęciem prac nad opracowaniem dokumentacji NDS dla pyłów mąki zadecydowało brak w istniejącej dokumentacji odniesienia do pyłów mąki, dla których skutkiem krytycznym jest działanie uczulające. W dokumentacji wartości dopuszczalne NDS dotyczą głównie skutków narażenia rolników na pyły organiczne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.
    Podstawowym mechanizmem działania pyłów mąki na organizm jest reakcja nadwrażliwości
    z pobudzeniem przeciwciał typu E (IgE), rozwijająca się w krótkim czasie po narażeniu na antygen.
    W Polsce nie ustalono wartości normatywów higienicznych dla pyłów mąki.
    W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono informacji dotyczących doświadczeń na zwierzętach i badań w warunkach in vitro z udziałem pyłów mąki.
    Na podstawie wyników badań epidemiologicznych stwierdzono, że ryzyko wystąpienia objawów w postaci nieżytu nosa i kataru zaczyna wzrastać, gdy stężenie pyłu mąki wynosi 1 mg/m³, a ryzyko wystąpienia astmy wzrasta, gdy stężenie wynosi powyżej 3 mg/m³.
    W SCOEL przyjęto, że narażenie na frakcję wdychalną pyłów mąki ≤ 1 mg/m³ chroni większość narażonych pracowników przed wystąpieniem zapalenia błony śluzowej nosa, a przewidywane objawy narażenia powinny być łagodne. Pyły mąki o stężeniach < 1 mg/m³ w dalszym ciągu mogą
    powodować wystąpienie objawów narażenia
    u pracowników już uczulonych. Z wyników przeprowadzonych badań wynika, że pełna ochrona przed uczuleniem na alergeny obecne w pyłach mąki w powietrzu (przy narażeniu na małe stężenia) jest trudna do osiągnięcia. Jednocześnie zalecana przez ACGIH wartość TLV dla frakcji wdychalnej pyłów mąki wynosi 0,5 mg/m3 (8 h TWA).
    Na podstawie analizy dostępnych danych „dawka-odpowiedź” stwierdzono, że objawy narażenia na pyły mąki ze strony dolnych dróg oddechowych, występowanie astmy, jak również ryzyko uczulenia są rzadkie w zakresie stężeń frakcji wdychalnej pyłu 0,5 - 1 mg/m³.
    Międzyresortowa Komisja ds. NDS i NDN na 84. posiedzeniu w dniu 4.11.2016 r. przyjęła wartość NDS dla frakcji wdychalnej pyłów mąki na po-ziomie 2 mg/m³ (na poziomie obecnie obowiązującej wartości NDS dla frakcji wdychalnej pyłów zawierających > 10% krzemionki krystalicznej) bez ustalenia wartości chwilowej (NDSCh) oraz wartości dopuszczalnej w materiale biologicznym (DSB),
    a także oznakowanie literą „A” – substancja o działaniu uczulającym.



    Cyklofosfamid. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy.
    MARZENA BONCZAROWSKA, SŁAWOMIR BRZEŹNICKI

    Cyklofosfamid (CP) w temperaturze pokojowej występuje w postaci białego, bezwonnego proszku. Związek ten stosuje się głównie jako lek w terapii chorób nowotworowych. Szkodliwe działanie cyklofosfamidu w warunkach ostrego narażenia polega na: uszkodzeniu szpiku kostnego, krwotocznym uszkodzeniu pęcherza oraz działaniu kardiotoksycznym. Związek ten wykazuje również negatywny wpływ na rozrodczość. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) sklasyfikowała cyklofosfamid jako związek rakotwórczy dla ludzi (grupa 1.). W Unii Europejskiej cyklofosfamid został zaklasyfikowany jako związek rakotwórczy kategorii 1.A i mutagenny kategorii 2.B. Narażenie zawodowe na cyklofosfamid występuje podczas produkcji leku lub w trakcie jego podawania w oddziałach onkologicznych. Podczas produkcji cyklofosfamidu głównymi drogami narażenia zawodowego są układ oddechowy i skóra.
    Celem pracy było opracowanie i walidacja metody oznaczania stężeń cyklofosfamidu w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie od 1/10 do 2 zaproponowanej wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN-482+A1: 2016-01.
    Do badań wykorzystano zestaw do wysoko-sprawnej chromatografii cieczowej z tandemową detekcją mas. Rodziałów chromatograficznych dokonywano przy zastosowaniu kolumny analitycznej Supelcosil LC-18 150 x 3 mm o uziarnieniu 5 µm, którą wymywano mieszaniną metanolu i wody z dodatkiem kwasu mrówkowego.
    Metoda polega na: zatrzymaniu obecnego w powietrzu cyklofosfamidu na filtrze z włókna szklanego, ekstrakcji filtra za pomocą mieszaniny metanol: woda z dodatkiem 0,1-procentowego kwasu mrówkowego i chromatograficznej analizie otrzymanego roztworu. Zaproponowany sposób ekstrakcji cyklofosfamidu z filtrów umożliwia pełny odzysk analitu. Średnia (dla trzech stężeń) wartość współczynnika odzysku wynosi 90%. Zależność wskazań detektora mas w funkcji stężeń cyklofosfamidu ma charakter liniowy (r = 0,999) w zakresie stężeń 0,01 ÷ 0,5 μg/ml. Obliczone granice wykrywalności i oznaczania ilościowego wynoszą odpowiednio 0,00046 i 0,00154 µg/ml.
    Zastosowanie w oznaczeniach tandemowego spektrometru mas pozwala na selektywne i specyficzne oznaczenie cyklofosfamidu w obecności innych leków cytostatycznych.
    Opisana w niniejszym artykule metoda zapewnia możliwość oznaczenia cyklofosfamidu na poziomie 0,0004 mg/m³, tj. na poziomie 1/25 zaproponowanej wartości NDS.
    Zapisaną w formie przepisu analitycznego metodę oznaczania cyklofosfamidu – spełniającą wymagania zawarte w normie PN-EN-482+A1:2016-01,
    zamieszczono w załączniku.



    2,2-Bis(4-hydroksyfenylo)propan – frakcja wdychalna. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy.
    MARZENA BONCZAROWSKA, SŁAWOMIR BRZEŹNICKI

    2,2-Bis(4-hydroksyfenylo)propan (BPA, bisfenol A) jest substancją stałą, występuje w postaci płatków lub kryształków, ma delikatny zapach fenolu. Związek ten jest stosowany do produkcji różnego rodzaju żywic (epoksydowych, poliwę-glanowych i polisulfonowych), klejów i płynów hamulcowych. Stosuje się go także jako środek zmniejszający palność oraz jako środek grzybo-bójczy – fungicyd. Zawodowe narażenie na 2,2-bis(4-hydroksyfenylo)-propan może powodować podrażnienia: skóry, górnych dróg oddechowych lub błon śluzowych oka. 2,2-Bis(4-hydroksyfenylo)propan wykazuje również nega-tywny wpływ na rozrodczość.
    Celem pracy było opracowanie i walidacja meto-dy oznaczania stężeń 2,2 bis(4 hydroksyfenylo)propanu w powietrzu na stanowiskach pracy
    w zakresie od 1/10 do 2 zaproponowanej warto-ści najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN EN 482+A1:2016-01.
    Do badań wykorzystano zestaw do wysoko-sprawnej chromatografii cieczowej z detekcją spektrofotometryczną (UV-VIS) i spektrofluory-metryczną (FLD). Rozdziałów chromatograficz-nych dokonywano przy zastosowaniu kolumny analitycznej
    Supelcosil LC-18 150 x 3 mm o uziarnieniu 3 µm. Jako fazę ruchomą stosowano mieszaninę aceto-nitrylu i wody (1: 1).
    Metoda polega na: zatrzymaniu obecnego w powietrzu 2,2 bis(4 hydroksyfenylo)propanu na filtrze z włókna szklanego, ekstrakcji filtra za pomocą acetonitrylu i chromatograficznej analizie otrzymanego roztworu. Średnia wartość współczynni-ka odzysku z filtrów wynosi około 90%. Zależność wskazań detektora mas w funkcji stężeń 2,2 bis(4 hydroksyfenylo)propanu ma charakter liniowy (r = 0,9996) w zakresie stężeń 0,125 ÷ 5 mg/m³ (dla próbki powietrza 720 l). Obliczone granice wykrywalności i oznaczania ilościowego wynoszą odpowiednio: 0,02  (UV-VIS) i 0,013 µg/ml (FLD) oraz 0,068 (UV-VIS) i 0,042 µg/ml (FLD).
    Opisana w niniejszym artykule metoda analityczna umożliwia selektywne oznaczanie 2,2-bis(4-hydroksyfenylo)propanu w środowisku pracy w przypadku obecności w próbce związków współwystępujących. Opracowana metoda charakteryzuje się dobrą precyzją oraz dokładnością i spełnia wymagania zawarte w normie europejskiej PN-EN 482+A1:2016-01 dla procedur oznaczania czynników chemicznych.
    Opracowaną  metodę oznaczania 2,2-bis(4 -hydroksyfenylo)propanu  zapisano w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku.



    Wodorek litu . Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    JOLANTA SURGIEWICZ

    Wodorek litu (LiH) jest substancją stałą, nietrwałą. Reaguje gwałtownie z wodą z wytworzeniem silnego ługu (LiOH) i wodoru. Może ulegać samozapłonowi. Stosowany jest w przemyśle: metalurgicznym, farmaceutycznym, ceramicznym i chemicznym.
    Wodorek litu jest silnie toksyczny. Działa intensywnie drażniąco i żrąco na skórę, uszkadza błony śluzowe dróg oddechowych. Może spowodować oparzenia oczu i utratę wzroku. Działa szkodliwie na: układ pokarmowy i nerwowy oraz nerki. Wartość obecnie obowiązującego normatywu higienicznego dla wodorku litu (najwyższego dopuszczalnego stężenia, NDS) wynosi 0,025 mg/m³.
    Celem pracy było opracowanie metody oznaczania stężeń wodorku litu w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie od 1/10 do 2 wartości NDS, zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482.
    Opracowana metoda polega na: pobraniu wodorku litu zawartego w powietrzu na filtr membranowy, mineralizacji filtra za pomocą stężonego kwasu azotowego i oznaczaniu litu w roztworze przygotowanym do analizy metodą płomieniową absorpcyjnej spektrometrii atomowej z atomizacją w ubogim płomieniu powietrze-acetylen (F-AAS).
    Metoda umożliwia oznaczanie litu w zakresie stężeń 0,05 - 3,50 µg/ml. Uzyskana krzywa kalibracyjna litu charakteryzuje się współczynnikiem korelacji R2 = 1,0000. Granica wykrywalności litu (LOD) wynosi 2 ng/ml, natomiast granica ozna-czalności (LOQ) wynosi 5 ng/ml. Wyznaczony współczynnik odzysku wynosi 1,00.
    Opracowana metoda oznaczania wodorku litu pozwala na oznaczanie tej substancji w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie stężeń 0,0008- 0,056 mg/m3 (dla próbki powietrza o objętości 720 l), co odpowiada 0,03 - 2,24 wartości NDS.



    Artykuły z roczników
    2023 - 2004
    Wybierz rocznikWybierz numer